Salus Patriae: Νεοελληνικός βίος και τέχνη στην Άνδρο

του Γιάννη Ασδραχά

Μία λεγεώνα που τα όπλα της είναι η τέχνη στρατοπεδεύει στην Άνδρο. Με σύνθημα «Salus Patriae» προτάσσει το εικαστικό της έργο ως άμυνα απέναντι στον ζόφο που με την μορφή αριθμών ροκανίζει τις ποσοστιές μονάδες του δείκτη ευτυχίας της χώρας. Ο λόγος για την νέα επίκαιρη έκθεση του εικαστικού θεσμού του ιδρύματος «Πέτρου και Μαρίκας Κυδωνιέως» που εδώ και 18 καλοκαίρια προσφέρει την αφορμή για ένα ταξίδι στην Άνδρο: τις "Πλόες".

Με τίτλο τη λατινική ρήση δέκα έξι καλλιτέχνες που εκπροσωπούν όλες τις εικαστικές γενιές, δίνουν παρόν σε αυτήν την έκθεση με έργα ζωγραφικής, γλυπτικής, χαρακτικής και εγκαταστάσεις που συνάπτουν ένα οπλοστάσιο ενάντια στην απαισιοδοξία. «Αν επιλέχθηκε η λατινική απόδοση για τον τίτλο», σημειώνει η επιμελήτρια της έκθεσης κριτικός και Ιστορικός Τέχνης Αθηνά Σχινά, είναι γιατί «λειτουργεί αρχετυπικά και πληρέστερα ως προς την σύνθετη και ταυτοχρόνως αμφιλεγόμενη πολιτιστική μνήμη που μεταφέρει.

Ειδικότερα "Salus Patriae" σημαίνει "υγεία", αλλά και "σωτηρία" της πατρίδας και αντιπροσωπεύει την κοινή επιθυμία όλων μας: να σωθεί ή να αποκατασταθεί ο τόπος μας από την κρίση που τον μαστίζει, σε οικονομικό, θεσμικό, ιδεολογικό, ηθικό και πολιτιστικό επίπεδο, την στιγμή κατά την οποία οι έννοιες καθώς πλέον βιώνονται, εμφανίζονται τραυματισμένες, εξαλλοιωμένες, αδιεξοδικές και αμφισβητούμενες, προσανατολίζοντάς μας προς μια καθολικότερη αναθεώρηση».



Οι καλλιτέχνες που συμμετέχουν είναι οι (αλφαβητικά): Μανώλης Αναστασάκος, Δημήτρης Αναστασίου, Μιχάλης Κουντούρης, Εμμανουήλ Μπιτσάκης, Θόδωρος Παπαγιάννης, Άγγελος Παπαδημητρίου, Μιλτιάδης Πεταλάς, Αχιλλέας Πιστώνης, Δημήτρης Ρόκος, Βασίλης Σελιμάς, Νίκος Σίσκος, Αντώνης Σμυρνιός, Δημήτρης Τάταρης, Κώστας Τσιρώνης, Νίκος Χουλιαράς.

Σε μία γενική θεώρηση της έκθεσης η Αθηνά Σχινά σημειώνει: «Κάποια από τα έργα της "Salus Patriae" αντιμετωπίζουν το θέμα με ανατρεπτικότητα, με χιούμορ, με αυτοσαρκασμό, με σπαρακτικότητα, με αναθεωρητική διάθεση, με κριτικό πνεύμα, με αλληγορικό επίσης και ποιητικό τρόπο. Άλλα πάλι έργα, υποβάλουν την αίσθηση του πόνου, την πίκρα της ματαίωσης και της ελεγειακής οδύνης, συνδυασμένης ωστόσο με την εσωτερική δύναμη, την ελεγχόμενη οργή, τις πνευματικές αντιστάσεις και την τόλμη της διεκδίκησης για μια αποκατάσταση αρχών, σε νέες βάσεις, που προσβλέπουν σε ένα καινούριο ξεκίνημα, χωρίς ωστόσο εγγυήσεις, αλλά και χωρίς χρεωκοπημένες ουτοπίες».

Εντέλει, η έκθεση χωρίς να χειραγωγεί, προσφέρει κίνητρα για μια «αναπροσανατόλιζα μένη αυτοσυνειδησία, καλλιεργώντας παράλληλα και χωρίς σοβαροφάνειες, την στοχαστική ωριμότητα και την ενθάρρυνση για την ανάπλαση ποιοτήτων, κριτηρίων και αξιών, με άλλα λόγια θεμελίων για την "σωτήρια" ανοικοδόμηση του εαυτού μας και του τόπου». Προσφέροντας μέσω της τέχνης βάσεις, που προσβλέπουν σε ένα καινούριο ξεκίνημα, χωρίς ωστόσο εγγυήσεις, αλλά και χωρίς χρεωκοπημένες ουτοπίες.

Τα χαρακτηριστικά της εικαστικής γραφής των καλλιτεχνών έχουν ως εξής:

Ο Μ. Αναστασάκος με ριζοσπαστικότητα, παράδοξους συσχετισμούς και υπαινικτικό χιούμορ, διαμορφώνει τις δικές του φαντασιακές "πραγματικότητες".


Ο Δ. Αναστασίου εστιάζει στην φύση μιας πολυεπίπεδης "αφηγηματικότητας", η οποία ανοίγει διάλογο, διαπλέκοντας με ευρηματικότητα και φαντασία, με λεπτό χιούμορ και υπαρξιακή αγωνία την ιστορία, την τέχνη, τον χρόνο και την ζωή.

Ο Μ. Κοντούρης σχολιάζει με καυστικότητα και αλληγορία τα "έργα και τις ημέρες" του βίου μας, στην πολύμορφη κρίση που διανύουμε.

Ο Ε. Μπιτσάκης διασυνδέει συνείδηση και ασυνείδητο, όπως επίσης τις επιθυμίες και τους φόβους με την παραδοξότητα, τον αυτοσαρκασμό και την ποιητική ελεγεία της καθημερινότητας η οποία μετατρέπεται σε "ιστορία", ενός νέου χρονικού.

Ο Θ. Παπαγιάννης παρουσιάζει για πρώτη φορά ολόκληρη τη σειρά των τοτεμικών, των χοϊκών και των μνημειακών του μορφών, σε έγχρωμο πολυεστέρα. Η διάρθρωση των μορφών αυτών στον χώρο, λειτουργεί σαν τον χορό της αρχαίας τραγωδίας, αποτυπώνοντας αισθήσεις του παρελθόντος μέσα από το σημερινό κοινωνικό αντίκρισμα των τεκταινομένων.



Ο Α. Παπαδημητρίου με σκωπτική ανατρεπτικότητα, "μνημειακή" υπονόμευση και παράδοξη θυμοσοφία, παρουσιάζει στην έκθεση το δικό του υποβλητικό "περιβάλλον-εγκατάσταση".

Ο Μ. Πεταλάς με μεικτή τεχνική και σύνθετη γραφή διαφόρων εκφραστικών τρόπων της χαρακτικής, διαπλέκει σύμβολα και αλληγορίες, προσδίδοντας μέσα από ένα προσωπικό, ποιητικό και υπερρεαλιστικό ύφος, μια αναθεωρητική σημασιολογία.

Ο Α. Πιστώνης αποτυπώνει τις μεταλλαγές του χώρου και του χρόνου, με τον "εαυτό" να λειτουργεί ως "ετερότητα", ανασκευάζοντας ταυτοχρόνως τις παραμέτρους που αφορούν τις έννοιες της "ταυτότητας", καθώς και το "εύρος-βάθος" ανάμεσα στο όμοιο και στο διαφορετικό.

Ο Δ. Ρόκος με καυστική κριτική και σαρκασμό, αποκαλύπτει και την ίδια στιγμή "στιγματίζει" πτυχές και συμπεριφορές του νεοελληνικού βίου. Και όχι μόνον.

Ο Β. Σελιμάς μέσα από την αινιγματική του ατμόσφαιρα, οδηγεί το βλέμμα σε νέους συνειρμούς και συσχετισμούς, που παρουσιάζουν το οικείο ως αλλοτριωνόμενο και το γνωστό ως επισφαλές.

Ο Ν. Σίσκος μέσα από την υπερβατικότητα, την ευδαιμονική παραδοξότητα και το χιούμορ, διασαλεύει κάθε είδους συμβατική ισορροπία, διαμορφώνοντας φαντασιακούς συγκερασμούς, με επιθυμίες κι εφιάλτες, στις δικές του "υποθέσεις" ζωής κι ονείρων.

Ο Α. Σμυρνιός με αφετηρία την φύση, δημιουργεί εικασίες και αλληγορίες "ξαναγράφοντας", σαν τον Αίσωπο, σύγχρονους δικούς του "μύθους", εμπνευσμένους από τα λάθη και τα πάθη ανθρώπινων χαρακτήρων της ζωής.

Ο Δ. Τάταρης διαπραγματεύεται διαλεκτικά την έννοια του εγκλεισμού και της απελευθέρωσης, του θύτη και του θύματος, της ειρωνείας της ζωής και της τραγωδίας της, μέσα από ρόλους συνεχόμενων ανατροπών, με προθέσεις επαναπροσδιορισμών της σημασιολογίας τους.

Ο Κ. Τσιρώνης θίγει καίρια ζητήματα, επαναφέροντας το προσκήνιο τις αλληγορικές σχέσεις αιτίου και αιτιατού, εξουσιάζοντος κι εξουσιαζομένου, μέσα από μια πληθωριστική και καταχρηστική "πραγματικότητα", που εμπερικλείει ωστόσο το τραύμα και την υπέρβαση, την σπαρακτικότητα και τον σαρκασμό.



Ο Ν. Χουλιαράς εκφράζει εμψυχωνόμενη την υπαρξιακή αγωνία και την μοναξιά, την προσδοκία και την ουτοπία, στις περιηγήσεις κι εμβαθύνσεις που προκαλεί στο βλέμμα του θεατή, καθώς τα έργα του οδηγούν σε εικόνες του συλλογικού ασυνειδήτου, αλλά και στις διαρκώς εξελισσόμενες περιπέτειες του βίου, με τις αντιφάσεις και τους επαναπροσδιορισμούς του, με την χαρμολύπη και τις λυτρωτικές διαφυγές, που αποκαλύπτει ο "μικρός και μέγας" αυτός κόσμος του ζωγράφου.



Το πνεύμα της «Salus Patriae» θα διαχέεται από το εξωτερικό μέρος του οικήματος όπου στεγάζεται το Ιδρυμα Κυδωνιέως. Με έκτακτη συμμετοχή ο ζωγράφος Δημήτρης Κρέτσης παρουσιάζει ένα έργο μεγάλων διαστάσεων σύνθεση με αλληγορικό χαρακτήρα. Η έκθεση εγκαινιάζεται το Σάββατο 28 Ιουλίου. Τη συνοδεύει κατάλογος με το σύνολο των έργων και κείμενα της Αθηνάς Σχινά.

Που: Ίδρυμα Π.&Μ. Κυδωνιέως, στην Άνδρο.
Πότε: Εγκαίνια 28 Ιουλίου. Διάρκεια έως τις 30 Σεπτεμβρίου.
Ώρες λειτουργίας: καθημερινά εκτός Τρίτης 10.00-13.30, 18.30-21.30.