Κυκλαδικής Τέχνης: Οι περιηγητές ζωγραφίζουν την Ελλάδα

του Γιάννη Ασδραχά

Συνήθως με την λέξη περιηγητής καλλιτέχνης στην Ελλάδα δημιουργείται η εικόνα ενός ρομαντικού περιπλανώμενου του 19ου αιώνα. Όμως οι τελευταίοι φέροντες αυτήν την ιδιότητας βρίσκονται πολύ πιο κοντά στην εποχή μας. Πρόκειται για μία ομάδα από διεθνώς καταξιωμένους καλλιτέχνες, οι οποίοι έζησαν και δημιούργησαν στην Ελλάδα κατά τη διάρκεια των τελευταίων εξήντα χρόνων του 20ού αιώνα.

Η χώρα λειτούργησε για αυτούς ως τόπος έμπνευσης, ενώ μέσα από τα έργα τους αντανακλάται με ποικίλους και διαφορετικούς τρόπους η μακρά πολιτιστική ιστορία και τα γεωγραφικά χαρακτηριστικά της, στοιχεία που ακόμα συνεχίζουν να αποτελούν πηγή καλλιτεχνικών πρωτοποριών μέσα στο χρόνο. Το έργο εκείνων των καλλιτεχνών που αφιέρωσαν μακρά περίοδο παραμονής τους στην Ελλάδα, ή και σε κάποιες περιπτώσεις δημιούργησαν το δεύτερο σπίτι τους εδώ, φιλοδοξεί να παρουσιάσει για πρώτη φορά το Μουσείο Κυκλαδικής Τέχνης στη νέα του έκθεση με τίτλο "The Last Grand Tour - Σύγχρονοι Περιηγητές στην Ελλάδα".

Ακόμα, φιλοδοξία του Μουσείου είναι να φέρει στο προσκήνιο εικαστικούς γνωστούς επισκέπτες της χώρας μας αλλά και εκείνους που ήταν και είναι διακριτικά παρόντες τις τελευταίες δεκαετίες. Τα όρια αυτής της διαδρομής έχουν, όπως υπογραμμίζεται, ως αφετηρία τους ελεγειακούς στοχασμούς των Βρετανών καλλιτεχνών John Craxton και Ben Nicholson στη δεκαετία του 1950, των οποίων οι πίνακες και τα σχέδια αντανακλούν το τοπίο, το φως και τη μυθολογία των ελληνικών νησιών. Κατάληξη είναι η ζωγραφική προσέγγιση του Brice Marden, του οποίου τα έργα σε μάρμαρο από τη δεκαετία του 1980 εμφανίζονται σαν θραύσματα αρχαίων κατασκευών μεταμορφωμένων σε αφηρημένη ζωγραφική.

Η έκθεση περιλαμβάνει μια πληθώρα εικαστικών ανταποκρίσεων στην ελληνική έμπνευση. Ανάμεσα στα ερωτήματα που εγείρει η έκθεση, την επιμέλεια της οποίας κατέχει η τεχνοκριτικός Jessica Morgan της Tate Gallery, είναι εάν ο ρόλος του αρχαίου πολιτισμού άλλαξε στη σύγχρονη τέχνη και πότε οι καλλιτέχνες σταμάτησαν να ταξιδεύουν στην Ελλάδα για μεγάλες χρονικές περιόδους. Ακόμα, για το πού αναζητούν τώρα έμπνευση οι καλλιτέχνες και ποιοι παραλληλισμοί μπορεί να γίνουν με τη σημερινή παγκοσμιοποιημένη εποχή της υπερκινητικότητας, με τα ταξίδια και τις πολιτιστικές εξερευνήσεις καλλιτεχνών των προηγούμενων γενεών.

Σταθμοί της έκθεσης είναι έργα όπως οι "Δήλιες Ωδές" του Cy Twombly, μια σειρά σχεδίων που δημιουργήθηκαν στη διάρκεια της πρώτης του επίσκεψης στις Κυκλάδες το 1961, και τα οποία αντιπροσωπεύουν τη σταθερή εμμονή του καλλιτέχνη με τον ελληνικό πολιτισμό και τη μυθολογία. Σε άλλη συχνότητα το έργο της Lynda Benglis, της οποίας τα πτυχωμένα και επιχρυσωμένα γλυπτά θυμίζουν τα ενδύματα των Καρυάτιδων. Η τελευταία αποτελεί χαρακτηριστικό παράδειγμα Έλληνα καλλιτέχνη της διασποράς που μεγάλωσε στην Αμερική, αλλά διατηρεί ισχυρούς δεσμούς με τον πολιτισμό της Ελλάδας.

Κεντρική θέση στην έκθεση κατέχει η σειρά γλυπτών "Magie à la noix" (1966-67) του Daniel Spoerri, η οποία φιλοτεχνήθηκε στη Σύμη από απορρίμματα που ο καλλιτέχνης συνέλεξε εκεί, ενώ παράλληλα παρουσιάζονται αποσπάσματα από το βιβλίο του "Μυθολογία και Κεφτέδες", το οποίο γράφτηκε κατά την επιστροφή του το 1968 και αντιπροσωπεύει την πεμπτουσία της συσχέτισης τροφής και πολιτισμού από τον καλλιτέχνη.

Το θρυλικό έργο MoMAS (Museum of Modern Art Syros) του Martin Kippenberger –ένα εκτεταμένο και χαρακτηριστικά χιουμοριστικό έργο που χρησιμοποιεί ένα από τα πολλά μισοχτισμένα κτήρια της χώρας ως σημείο εκκίνησης για τη δημιουργία ενός ευφάνταστου μουσείου μοντέρνας τέχνης, στελεχωμένου από φίλους και γνωστούς του καλλιτέχνη– παρουσιάζεται για πρώτη φορά στην Ελλάδα.

Επίσης, το "Metro Net" του ίδιου καλλιτέχνη, ένα φανταστικό σύστημα υπόγειου σιδηρόδρομου (το οποίο ξεκίνησε στη Σύρο με την πρώτη είσοδο μετρό που χτίστηκε εκεί το 1993) θα παρουσιαστεί μέσα από μακέτες, πίνακες, σκίτσα και εφήμερα. Εκτίθενται επίσης οι διθυραμβικοί πρώτοι πίνακες του Markus Lüpertz από τις αρχές της δεκαετίας του 1960 (ο τίτλος των οποίων αναφέρεται σε εκστατικά τραγούδια και τελετουργίες προς τιμή του Διονύσου) και οι πίνακες αφηρημένης τέχνης του Helmut Middendorf – ένας καίριος σχολιασμός των τσιμεντένιων επιφανειών που κυριαρχούν στην Αθήνα.

Επίσης στην έκθεση παρουσιάζονται εμβληματικά έργα που αποκαλύπτουν τη συχνά περίπλοκη σχέση τους με την πατρίδα των γεννημένων στην Ελλάδα: Λουκά Σαμαρά, Ιάννη Ξενάκη και Γιάννη Κουνέλλη. Οι διεθνείς Έλληνες έφυγαν από τη χώρα σε νεαρή ηλικία αλλά συνέχισαν να δημιουργούν έργα στενά συνδεδεμένα με την ιστορία και τον πολιτισμό της.

Τέλος οι νεότεροι καλλιτέχνες στην έκθεση, Manfred Pernice και Juergen Teller, προσφέρουν μια ειρωνική ματιά στη σύγχρονη θέση της κλασικής κληρονομιάς στο στυλ του Kippenberger. Οι συμμετέχοντες καλλιτέχνες στο σύνολό τους είναι οι: Etel Adnan, Lynda Benglis, Leonard Cohen, John Craxton, Barbara Hepworth, Martin Kippenberger, Jannis Kounellis, Markus Lüpertz, Brice Marden, Helmut Middendorf, Ben Nicholson, Manfred Pernice, Lucas Samaras, Daniel Spoerri, Juergen Teller, Cy Twombly και Iannis Xenakis

Info:
Μουσείο Κυκλαδικής Τέχνης
Νεοφύτου Δούκα 4, τηλ.: 210 7228321
Διάρκεια: από τις 15 Απριλίου ώς τις 10 Οκτωβρίου 2011.
Ωρες Λειτουργίας: Δευτέρα - Τετάρτη - Παρασκευή - Σάββατο: 10:00 - 17:00. Πέμπτη: 10:00 - 20:00. Κυριακή: 11:00 - 17:00. Τρίτη: κλειστό