Ελένη Κατσαμά: «Τα παιδιά εκτίθενται στις κρίσεις των ενηλίκων»
συνέντευξη στον Γιώργο Κόκουβα
Από το πρώτο βιβλίο της, «Σαν τα χελιδόνια», που έλαβε το πρώτο βραβείο της Ένωσης Συγγραφέων-Εικονογράφων Παιδικού/Εφηβικού Βιβλίου, μέχρι το πρόσφατο «Κοσμοδρόμιό» της, το οποίο έφυγε από τα τελευταία βραβεία Διαβάζω και από τα πρόσφατα κρατικά βραβεία με το «τρόπαιο», η Ελένη Κατσαμά όπως μας λέει ψάχνει ακόμη απαντήσεις ανάμεσα στις γραμμές που συγγράφει, με την ίδια εφηβική ορμή που το έκανε στα 13 της χρόνια.
Το «Κοσμοδρόμιό» της περιγράφει την συνάντηση 21 εφήβων από διάφορες χώρες του κόσμου σε ένα διαστημικό σταθμό της Ρωσίας, όπου μοιράζονται μεταξύ τους, τους λόγους που τα μάτια τους δεν κλείνουν πλέον εύκολα το βράδυ. Οι προβληματισμοί σε σχέση με τις σύγχρονες απειλές κατά της παιδικής αθωότητας και της ανοχής στην διαφορετικότητα καλούν κάθε έφηβο αναγνώστη να ανακαλύψει τον εαυτό του. Κι εμείς καλούμε την κ. Κατσαμά να μας μιλήσει για την τέχνη της.
Πόσο διαβάζουν τα σημερινά παιδιά, δεδομένης της ύπαρξης του διαδικτύου και άλλων «ανταγωνιστών» του βιβλίου; «Εάν ένα παιδί ενδιαφέρεται να ανακαλύψει τον κόσμο των βιβλίων θα το κάνει όσες ώρες κι αν περνάει μπροστά στον υπολογιστή. Εμείς από την άλλη σπαταλούσαμε όλο τον ελεύθερο χρόνο μας στους δρόμους και τις αλάνες φωνάζοντας, παίζοντας και σπάζοντας τα γόνατά μας κι αυτό δεν νομίζω να στάθηκε εμπόδιο στη φιλαναγνωσία μας.
»Στο ζήτημα της διαχείρισης του ότι οι αναγνώστες των βιβλίων βρίσκονται σε τόσο ευαίσθητη ηλικία, νομίζω πως ένας συγγραφέας δεν χρειάζεται να αυτολογοκρίνεται, αλλά να αφήνεται στη φαντασία του, στο όραμά του. Από 'κει και πέρα κάνει τις επιλογές που του ταιριάζουν τόσο ο εκδοτικός οίκος που καλείται να εκδώσει το έργο, όσο και ο γονιός που θα το δώσει στο παιδί του. Όταν τέλειωσα τη συγγραφή του Κοσμοδρόμιου αναρωτήθηκα, είναι η αλήθεια, εάν ήταν πολύ σκληρό, επειδή όλες οι ιστορίες βασίζονται σε αληθινά περιστατικά μερικά από τα οποία δεν είναι καθόλου ευχάριστα. Την απάντηση έδωσε ο εκδοτικός οίκος που το κατέταξε στις ηλικίες άνω των 15 ετών. Ο έφηβος για τον οποίο γράφτηκε αυτό το βιβλίο αργά ή γρήγορα θα το βρει και θα το διαβάσει. Ακόμα κι αν δεν είναι ακόμα 15.
»Το θέμα της διαφορετικότητας, που τίθεται στο Κοσμοδρόμιο, ήταν πάντα επίκαιρο. Το ζήτημα δεν μπορούμε καλά-καλά να το διαχειριστούμε εμείς οι ενήλικες, πόσο μάλλον τα παιδιά. Μαύρος ή άσπρος, εξωστρεφής ή εσωστρεφής, αρτιμελής ή με μειωμένη σωματική ικανότητα, δυνατός ή αδύναμος, όμορφος ή άσχημος, πλούσιος ή φτωχός. Τα παιδιά, εκτός εάν φέρνουν από το σπίτι τους κάποια επιθετικότητα που θυματοποιεί άλλα παιδιά, εκτίθενται στις δικές μας κρίσεις, των ενηλίκων. Εάν εκφράσω εγώ κάποιο αρνητικό σχόλιο για κάποιον επειδή είναι διαφορετικός από μένα, ή επειδή μου είναι αντιπαθής, μπροστά στο παιδί μου, τότε εκείνο θα το ακούσει και το πιθανότερο είναι ότι θα το υιοθετήσει και θα το αναπαράξει».
Έχει ηλικία ο συγγραφέας παιδικής λογοτεχνίας ή η ενασχόλησή του με αυτό τον κόσμο τον διατηρεί… παιδί; «Είμαι πια σίγουρη πως έχω ακόμα ανοιχτούς λογαριασμούς με την έφηβη που ήμουν κάποτε. Αυτό συμβαίνει ακόμα κι όταν δεν γράφω. Ακόμα ψάχνω για απαντήσεις με την ίδια ορμή που το έκανα στα 13 μου χρόνια. Είμαι ακόμα το ίδιο αφελής κι ονειροπόλα, μερικές φορές το ίδιο οργισμένη, απογοητευμένη ή ενθουσιώδης.
»Όσο για τα βιβλία με τα οποία μεγάλωσα εγώ, θυμάμαι ακόμα τη συγκίνηση που ένιωθα διαβάζοντας το Κοντά στις ράγες της Άλκης Ζέη, Τα ξύλινα σπαθιά του Παντελή Καλιότσου, Στα παλάτια της Κνωσού και Μέγας Αλέξανδρος του Νίκου Καζαντζάκη, το Ζητείται ελπίς του Αντώνη Σαμαράκη, Ένα παιδί μετράει τ' άστρα του Μενέλαου Λουντέμη, Ο θησαυρός της Βαγίας της Ζωρζ Σαρή, Δύο χρόνια διακοπές του Ιούλιου Βερν, Ο γλάρος Ιωνάθαν του Ρίτσαρντ Μπαχ, ή εκείνες τις φοβερές περιπέτειες της Ένιντ Μπλάιτον. Ακόμα μεγαλώνω με παιδικά κι εφηβικά βιβλία».
@Το «Κοσμοδρόμιο» της Ελένης Κατσαμά κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Πατάκη. Δείτε την πλήρη βιβλιογραφία της εδώ.
Από το πρώτο βιβλίο της, «Σαν τα χελιδόνια», που έλαβε το πρώτο βραβείο της Ένωσης Συγγραφέων-Εικονογράφων Παιδικού/Εφηβικού Βιβλίου, μέχρι το πρόσφατο «Κοσμοδρόμιό» της, το οποίο έφυγε από τα τελευταία βραβεία Διαβάζω και από τα πρόσφατα κρατικά βραβεία με το «τρόπαιο», η Ελένη Κατσαμά όπως μας λέει ψάχνει ακόμη απαντήσεις ανάμεσα στις γραμμές που συγγράφει, με την ίδια εφηβική ορμή που το έκανε στα 13 της χρόνια.
Το «Κοσμοδρόμιό» της περιγράφει την συνάντηση 21 εφήβων από διάφορες χώρες του κόσμου σε ένα διαστημικό σταθμό της Ρωσίας, όπου μοιράζονται μεταξύ τους, τους λόγους που τα μάτια τους δεν κλείνουν πλέον εύκολα το βράδυ. Οι προβληματισμοί σε σχέση με τις σύγχρονες απειλές κατά της παιδικής αθωότητας και της ανοχής στην διαφορετικότητα καλούν κάθε έφηβο αναγνώστη να ανακαλύψει τον εαυτό του. Κι εμείς καλούμε την κ. Κατσαμά να μας μιλήσει για την τέχνη της.
Πόσο διαβάζουν τα σημερινά παιδιά, δεδομένης της ύπαρξης του διαδικτύου και άλλων «ανταγωνιστών» του βιβλίου; «Εάν ένα παιδί ενδιαφέρεται να ανακαλύψει τον κόσμο των βιβλίων θα το κάνει όσες ώρες κι αν περνάει μπροστά στον υπολογιστή. Εμείς από την άλλη σπαταλούσαμε όλο τον ελεύθερο χρόνο μας στους δρόμους και τις αλάνες φωνάζοντας, παίζοντας και σπάζοντας τα γόνατά μας κι αυτό δεν νομίζω να στάθηκε εμπόδιο στη φιλαναγνωσία μας.
»Στο ζήτημα της διαχείρισης του ότι οι αναγνώστες των βιβλίων βρίσκονται σε τόσο ευαίσθητη ηλικία, νομίζω πως ένας συγγραφέας δεν χρειάζεται να αυτολογοκρίνεται, αλλά να αφήνεται στη φαντασία του, στο όραμά του. Από 'κει και πέρα κάνει τις επιλογές που του ταιριάζουν τόσο ο εκδοτικός οίκος που καλείται να εκδώσει το έργο, όσο και ο γονιός που θα το δώσει στο παιδί του. Όταν τέλειωσα τη συγγραφή του Κοσμοδρόμιου αναρωτήθηκα, είναι η αλήθεια, εάν ήταν πολύ σκληρό, επειδή όλες οι ιστορίες βασίζονται σε αληθινά περιστατικά μερικά από τα οποία δεν είναι καθόλου ευχάριστα. Την απάντηση έδωσε ο εκδοτικός οίκος που το κατέταξε στις ηλικίες άνω των 15 ετών. Ο έφηβος για τον οποίο γράφτηκε αυτό το βιβλίο αργά ή γρήγορα θα το βρει και θα το διαβάσει. Ακόμα κι αν δεν είναι ακόμα 15. »Το θέμα της διαφορετικότητας, που τίθεται στο Κοσμοδρόμιο, ήταν πάντα επίκαιρο. Το ζήτημα δεν μπορούμε καλά-καλά να το διαχειριστούμε εμείς οι ενήλικες, πόσο μάλλον τα παιδιά. Μαύρος ή άσπρος, εξωστρεφής ή εσωστρεφής, αρτιμελής ή με μειωμένη σωματική ικανότητα, δυνατός ή αδύναμος, όμορφος ή άσχημος, πλούσιος ή φτωχός. Τα παιδιά, εκτός εάν φέρνουν από το σπίτι τους κάποια επιθετικότητα που θυματοποιεί άλλα παιδιά, εκτίθενται στις δικές μας κρίσεις, των ενηλίκων. Εάν εκφράσω εγώ κάποιο αρνητικό σχόλιο για κάποιον επειδή είναι διαφορετικός από μένα, ή επειδή μου είναι αντιπαθής, μπροστά στο παιδί μου, τότε εκείνο θα το ακούσει και το πιθανότερο είναι ότι θα το υιοθετήσει και θα το αναπαράξει».
Έχει ηλικία ο συγγραφέας παιδικής λογοτεχνίας ή η ενασχόλησή του με αυτό τον κόσμο τον διατηρεί… παιδί; «Είμαι πια σίγουρη πως έχω ακόμα ανοιχτούς λογαριασμούς με την έφηβη που ήμουν κάποτε. Αυτό συμβαίνει ακόμα κι όταν δεν γράφω. Ακόμα ψάχνω για απαντήσεις με την ίδια ορμή που το έκανα στα 13 μου χρόνια. Είμαι ακόμα το ίδιο αφελής κι ονειροπόλα, μερικές φορές το ίδιο οργισμένη, απογοητευμένη ή ενθουσιώδης.
»Όσο για τα βιβλία με τα οποία μεγάλωσα εγώ, θυμάμαι ακόμα τη συγκίνηση που ένιωθα διαβάζοντας το Κοντά στις ράγες της Άλκης Ζέη, Τα ξύλινα σπαθιά του Παντελή Καλιότσου, Στα παλάτια της Κνωσού και Μέγας Αλέξανδρος του Νίκου Καζαντζάκη, το Ζητείται ελπίς του Αντώνη Σαμαράκη, Ένα παιδί μετράει τ' άστρα του Μενέλαου Λουντέμη, Ο θησαυρός της Βαγίας της Ζωρζ Σαρή, Δύο χρόνια διακοπές του Ιούλιου Βερν, Ο γλάρος Ιωνάθαν του Ρίτσαρντ Μπαχ, ή εκείνες τις φοβερές περιπέτειες της Ένιντ Μπλάιτον. Ακόμα μεγαλώνω με παιδικά κι εφηβικά βιβλία». @Το «Κοσμοδρόμιο» της Ελένης Κατσαμά κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Πατάκη. Δείτε την πλήρη βιβλιογραφία της εδώ.
