Λαξευμένα σε βράχια, φωλιασμένα σε φαράγγια, κρεμασμένα πάνω από κοιλάδες ποταμών, τα χιλιόχρονα μοναστήρια της Αρκαδίας έχουν, πέρα από θρησκευτικό, και ταξιδιωτικό και πολιτιστικό ενδιαφέρον.
γράφει:
Μικρό Άγιο Όρος της Πελοποννήσου τη λένε την περιοχή που απλώνεται γύρω από το φαράγγι του Λούσιου, για να συμπεριλάβει τις επιβλητικές κορυφές του Μαινάλου και τα χρυσοκόκκινα αυτή την εποχή τοπία του Πάρνωνα. Δεν είναι τυχαίος ο όρος: Διάσπαρτη με μοναστήρια η Ιστορία των οποίων χάνεται στα βάθη των αιώνων, ετούτη εδώ η γωνιά της Αρκαδίας θα σου θυμίσει, με την πρώτη ματιά, τι είναι αυτό που περιγράφουμε ως δέος –και όχι μόνο, ή όχι απαραίτητα, για θρησκευτικούς λόγους.
Δέος, ας πούμε, είναι το βουητό του Λούσιου, όπως το ακούς από ψηλά, πολύ ψηλά, τη στιγμή που βγαίνεις στο μπαλκόνι της λαξευμένης στον βράχο Μονής Φιλοσόφου. Δέος είναι οι ηλιαχτίδες όπως πέφτουν στην κοιλάδα που ο Παυσανίας έλεγε Αργόν Πεδίο και φωτίζουν τις κόκκινες κεραμιδοσκεπές της Νεστάνης, κάτω από την Μονή Γοργοεπηκόου. Δέος είναι ένα έργο τέχνης, μια τοιχογραφία του 17ου αιώνα, κι ένα τάλαντο που αντηχεί τον οικεία ξύλινο ήχο του στην ησυχία του Πάρνωνα, συμβολίζοντας (το ‘ξερες; δεν το ‘ξερες) το κάλεσμα του Νώε που μάζεψε με αυτόν τον ήχο όλα τα ζώα της γης στην κιβωτό.
Στον χάρτη εδώ
Σκαρφαλωμένη στα 980 μέτρα, σε μια από τις καταπράσινες πλαγιές του Γουλά, με την Ιστορία της να χάνεται στα βάθη των αιώνων (η παλαιότερη γραπτή αναφορά στην ύπαρξής της έρχεται από το μακρινό 1340) η Μονή Γοργοεπηκόου αγναντεύει από ψηλά το χωριό και την κοιλάδα της Νεστάνης.
Φωτό: C messier - Wikipedia, CC BY-SA 4.0
Την θαυματουργή της εικόνα, της Παναγίας Γοργοεπηκόου, η παράδοση την θέλει φιλοτεχνημένη από τον ίδιο τον Ευαγγελιστή Λουκά, αν και στην πραγματικότητα πρόκειται για έργο της Κρητικής Σχολής, κατά πολύ μεταγενέστερο, χωρίς βέβαια αυτό να μειώνει την θρησκευτική και πολιτισμική της αξία. Στη μονή φυλάσσονται, μεταξύ άλλων κειμηλίων, ένας ξυλόγλυπτος σταυρός δώρο της αγίας Αικατερίνης της Ρωσίας, και η κάρα του οσίου Προκοπίου, μάρτυρα του καιρού της Εικονομαχίας. Η Γοργοεπήκοος είναι σήμερα επισκέψιμη ανδρική μονή, με πέντε μοναχούς.
Στάση για φαγητό: Στην Παραδοσιακή Ταβέρνα Μαργιώλας στη Νεστάνη, για παϊδάκια-γλύκισμα, απίθανες χειροποίητες πίττες και συναρπαστικές αφηγήσεις για το χωριό και την Ιστορία του από τον ίδιο τον κύριο Μαργιώλα.
Στον χάρτη εδώ
Σαν μικρό καστράκι μοιάζει από μακριά ο Άγιος Νικόλαος Βαρσών, εδώ έτσι όπως ξεπροβάλλει ξαφνικά, εκεί ψηλά στα 1.010 μέτρα, ανάμεσα στην πυκνή βλάστηση του Κτενιά, λίγα χιλιόμετρα έξω από την Τρίπολη. Η μονή όπως την βλέπεις σήμερα ιδρύθηκε τον 11ο αιώνα (κι από τότε κρατά ακόμα το εντυπωσιακό λιθόστρωτο στους εξωτερικούς της χώρους) αν και κοντά της προϋπήρχε ένα μικρό μοναστηριακό συγκρότημα, εκεί που σήμερα βρίσκεται το ξωκκλήσι του προφήτη Ηλία.
Τον 11ο αιώνα η μονή ονομάζεται της Βάλτας, λόγω του οροπεδίου δίπλα της που οι βροχές συχνά μετέτρεπαν σε βάλτο –μέσα από διαδοχικές παραφθορές, το όνομα έφτασε στο σημερινό Βαρσών. Η μονή, που στήριξε έμπρακτα την Επανάσταση του 1821 και πλήρωσε γι’ αυτό με καταστροφές και λεηλασίες, είναι σήμερα ανδρική, με πέντε μοναχούς, και επισκέψιμη καθημερινά 5.30-12.00 και 16.00-19.00.
Στάση για φαγητό: Στο Devero στην Τρίπολη, για σπουδαία κρασιά από τα τοπικά οινοποιεία, πίτσα, μπέργκερ, ζυμαρικά κι αυτό το αριστούργημα που λέγεται πατάτες α λα κρεμ, κι είναι τηγανιτές πατάτες λουσμένες σε λιωμένη μοτσαρέλα και καπνιστό μπέικον.
Στον χάρτη εδώ
Φωτό: f8grapher | Shutterstock
Μαλεβός λέγεται η ψηλότερη κορυφή του Πάρνωνα, κοντά στην οποία ιδρύθηκε το 1116 ένα από τα πλέον φημισμένα μοναστήρια της Πελοποννήσου –αν όχι και της Ελλάδας όλης. Η Παναγία η Μαλεβή, που είναι σήμερα γυναικείο μοναστήρι με πέντε μοναχές, βρίσκεται στην τωρινή της θέση, σε υψόμετρο 920 μέτρων, από τον 17ο αιώνα. Ο ναός της, ηλικίας μόλις 35 ετών στην σημερινή του εκδοχή, είναι ο μοναδικός στην Ελλάδα που έχει τοιχογραφηθεί εξολοκλήρου από τους Παχωμαίους, αγιορείτες αγιογράφους που θεωρούνται από τους καλύτερους της χώρας. Δέκα ολόκληρα χρόνια πήρε η εντυπωσιακή αγιογράφηση για να ολοκληρωθεί. Το μοναστήρι, που είναι επισκέψιμο καθημερινά, ξεχωρίζει και για τους υπέροχους κήπους του.
Στάση για φαγητό: Στην Ταβέρνα Γεωργαντάς στο Ελληνικό, για θεϊκή προβατίνα γκιούλμπασι, που τυλίγεται στη λαδόκολλα και ψήνεται για 10 ώρες στον ξυλόφουρνο. Και για την καταπληκτική του ρεβυθάδα.
Στον χάρτη εδώ
Φωτό: Ηρώ Κουνάδη
Με τον επιβλητικό πέτρινο πύργο στην είσοδό του, το γυναικείο μοναστήρι του Μπούρα (λέξη αρβανίτικη, σημαίνει γενναίος, δυνατός) βρίσκεται πολύ κοντά στο Λεοντάρι Αρκαδίας, χωριό φημισμένο για τους 14 ιστορικούς ναούς του που χρονολογούνται από τον 14ο αιώνα. Η ίδια η μονή δεν ξέρουμε πότε ακριβώς ιδρύθηκε, η παράδοση την τοποθετεί στον 12ο αιώνα, αν και η κτιτορική επιγραφή στο καθολικό είναι του 1710. Η Μπούρα, που είναι επισκέψιμη καθημερινά 8.00-12.00 και 16.00-17.00, ξεχωρίζει μεταξύ άλλων για τις μοναδικές τοιχογραφίες της, έργα των κορυφαίων αγιογράφων του 18ου αιώνα Μιχαήλ και Πέτρου Πεδιώτη από την Πεδιάδα του Ηρακλείου Κρήτης –στο μεταίχμιο ανάμεσα στην υστεροβυζαντινή τέχνη και την λαϊκή τεχνοτροπία, θα σου φέρουν στον νου τον Φώτη Κόντογλου.
Στον χάρτη εδώ
Φωτό: PNIKOL | Shutterstock
Θα μας συγχωρέσεις την διάκριση αν πούμε ότι αυτό εδώ είναι ίσως το επιβλητικότερο μοναστήρι που θα δεις ποτέ σου; Φωλιασμένη στα βάθη του φαραγγιού, κρεμασμένη 200 μέτρα πάνω από τον Λούσιο, και προσβάσιμη μόνο από μονοπάτι, η λαξευμένη στα βράχια Μονή Προδρόμου κόβει στην κυριολεξία την ανάσα με την θέα της στο φαράγγι, αλλά και με την υποβλητική, σπηλαιώδη διαμόρφωσή της. Με Ιστορία που ξεκινά από το 1167, και πηγαίνει ακόμα πιο πίσω, όταν η μοναστική ζωή στο φαράγγι περιοριζόταν σε 60 ασκηταριά, η ανδρική μονή που κατοικείται σήμερα από 7 μοναχούς, υπήρξε νοσοκομείο και καταφύγιο τα χρόνια της Ελληνικής Επανάστασης –στη δε πόρτα της μπορείς ακόμα μέχρι σήμερα να δεις σφηνωμένες τις σφαίρες του Εμφυλίου.
Στάση για φαγητό: Στην Ταβέρνα Τεύθις στη Δημητσάνα, για φοβερό μπιφτέκι αγριόχοιρου, αρνάκι λαδορίγανη και εξαιρετικές μελιτζάνες με μυρωδικά στον φούρνο.
Στον χάρτη εδώ
Φωλιασμένη κι αυτή στην καρδιά του φαραγγιού, προσβάσιμη όμως και από δρόμο αν δεν είσαι λάτρης της πεζοπορίας (αν είσαι, συνδέεται μέσω συναρπαστικού μονοπατιού με τη Μονή Προδρόμου) η Νέα Μονή Φιλοσόφου ιδρύθηκε το 1691, σε κοντινή απόσταση από την Παλαιά, η οποία χρονολογείται από το 967, υπήρξε ένα είδος θεολογικής σχολής τα χρόνια της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας, και δεν είναι σήμερα επισκέψιμη καθότι χρειάζεται συντήρηση.
Φωτό: Ηρώ Κουνάδη
Η Νέα Μονή Φιλοσόφου από το 1834 ως το 1993 παρέμενε κλειστή, με αποτέλεσμα τα κτίριά της να καταρρεύσουν. Ξαναχτίστηκαν όλα μέσα σε λίγα χρόνια από το 1993 ως το 2017, χάρη στην πρωτοβουλία του γέροντα Θεόφιλου, και σήμερα η μονή, που κατοικείται από τρεις μοναχούς, είναι επισκέψιμη. Στον ναό της εντυπωσιάζει το ξυλόγλυπτο τέμπλο, και οι αγιογραφίες της Κρητικής Σχολής, έργα των αδερφών Μόσχου, μεταξύ των οποίων ξεχωρίζει ένας οθωμανός πασάς, ο Μαυροειδής Φαρμάκης από τη Στεμνίτσα, ο οποίος χρηματοδότησε τις αγιογραφίες αφότου πληροφορήθηκε σε μεγάλη ηλικία πως είχε γεννηθεί χριστιανός και μεγαλώσει ως γεννίτσαρος.
Στάση για φαγητό: Στο Αρχοντικό της Αθηνάς στη Βυτίνα για απίθανο αγριογούρουνο στιφάδο και κόκορα κοκκινιστό με παραδοσιακές χυλοπίτες.
(*) Ευχαριστούμε το Επιμελητήριο Αρκαδίας για την ιδέα, την φιλοξενία και την υλοποίηση του ταξιδιού.
