Παιδιά και οθόνες, τι λένε οι ειδικοί

Σε έναν κόσμο γεμάτο smartphones, tablets και υπολογιστές, οι γονείς αναρωτιούνται συνεχώς πόσος χρόνος μπροστά στην οθόνη είναι ασφαλής για τα παιδιά τους.

Οι επιστημονικές μελέτες πολλαπλασιάζονται, όμως οι ειδικοί δεν συμφωνούν πάντα, ενώ η τεχνολογία εξελίσσεται πιο γρήγορα από τις κατευθυντήριες οδηγίες.

Τι ισχύει τελικά και πώς μπορούν οι γονείς να προστατέψουν τα παιδιά τους χωρίς να τα αποκόψουν από τον ψηφιακό κόσμο;

Οι πρώτες ηλικίες: Ναι στις οθόνες, αλλά με προσοχή

Σύμφωνα με τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας, τα παιδιά κάτω του ενός έτους δεν πρέπει να εκτίθενται σε οθόνες, ενώ για τα παιδιά έως τεσσάρων ετών ο χρόνος δεν πρέπει να ξεπερνά τη μία ώρα ημερησίως, και όσο λιγότερο, τόσο καλύτερα. Οι παιδίατροι τονίζουν ότι στα πρώτα χρόνια το παιδί χρειάζεται να εξερευνήσει το περιβάλλον, να αναπτύξει κινητικές και γλωσσικές δεξιότητες και να μάθει ότι οι ανάγκες δεν ικανοποιούνται με το πάτημα ενός κουμπιού. Έρευνες δείχνουν ότι για κάθε λεπτό μπροστά στην οθόνη, τα παιδιά ακούν έως και έξι λιγότερες λέξεις από τους γονείς τους – απώλεια που επηρεάζει τη γλωσσική ανάπτυξη μακροπρόθεσμα.

Νηπιαγωγείο και δημοτικό: Όρια και φαντασία

Πριν από το σχολείο, η αλληλεπίδραση, το παιχνίδι και η φαντασία είναι τα βασικά «εργαλεία» μάθησης. Οι ειδικοί συστήνουν το πολύ 30 λεπτά οθόνης την ημέρα, με ενεργή επίβλεψη. Στις ηλικίες 6–9 ετών, όπου αρχίζει να διαμορφώνεται ένας «ηθικός κώδικας», προτείνονται 30–45 λεπτά, επίσης υπό επίβλεψη. Τα παιδιά χρειάζονται πραγματικές εμπειρίες για να μάθουν διαπραγμάτευση, συνεργασία και δημιουργικότητα, στοιχεία που δεν μπορεί να αντικαταστήσει μια οθόνη.

Εφηβεία: η δύσκολη ισορροπία

Από τα 9 έως τα 12 χρόνια, οι γιατροί στη Γερμανία προτείνουν 45–60 λεπτά την ημέρα, ενώ μεταξύ 12 και 16 ετών μία έως δύο ώρες, και στα 16–18 περίπου δύο ώρες. Ωστόσο, το ζήτημα δεν είναι μόνο ο χρόνος, αλλά και το περιεχόμενο: υπάρχει διαφορά ανάμεσα στο να παρακολουθεί ένα παιδί εκπαιδευτικά βίντεο ή να συμμετέχει σε δημιουργικά projects, και στο να «χάνεται» στο ατελείωτο scroll στα social. Σημαντικός κίνδυνος της εφηβείας είναι η μυστική χρήση και η έκθεση σε φαινόμενα όπως το grooming, όπου ενήλικες με κακές προθέσεις επιχειρούν να κερδίσουν την εμπιστοσύνη των παιδιών. Η ανοιχτή επικοινωνία με τους γονείς είναι απαραίτητη

Η επιστημονική διαμάχη

Οι απόψεις των επιστημόνων διίστανται. Η νευροεπιστήμονας Susan Greenfield προειδοποιεί ότι οι οθόνες μπορούν να επηρεάσουν αρνητικά τον εγκέφαλο των εφήβων, όμως άλλοι ειδικοί, όπως ο καθηγητής ψυχολογίας Pete Etchells και ο Andrew Przybylski από το Πανεπιστήμιο της Οξφόρδης, σύμφωνα με το BBC, υποστηρίζουν ότι τα στοιχεία είναι ελλιπή ή αντιφατικά. Μεγάλη μελέτη με 11.500 εγκεφαλικές απεικονίσεις δεν βρήκε σαφείς ενδείξεις ότι η χρήση οθόνης βλάπτει τη νοητική ανάπτυξη. Επιπλέον, παράγοντες όπως η μοναξιά φαίνεται να παίζουν πιο σημαντικό ρόλο από τον χρόνο οθόνης καθαυτόν.

Άλλες έρευνες, όμως, βρίσκουν συσχετίσεις: σύμφωνα με το BBC, κορίτσια με αυξημένη χρήση social media αναφέρουν περισσότερα συμπτώματα κατάθλιψης, ενώ πειραματικές μελέτες έδειξαν ότι η μείωση του χρόνου οθόνης βελτίωσε τη διάθεση και την κοινωνική συμπεριφορά. Η αλήθεια πιθανότατα βρίσκεται κάπου στη μέση: ο αντίκτυπος εξαρτάται όχι μόνο από τον χρόνο, αλλά και από το περιεχόμενο, το πλαίσιο και την προσωπικότητα κάθε παιδιού.

Smartphones και social media: Tα νέα δεδομένα

Η πιο πρόσφατη μεγάλη έρευνα (2025) σε σχεδόν 2 εκατομμύρια συμμετέχοντες σε 163 χώρες κατέληξε ότι η χρήση smartphone πριν τα 13 συνδέεται με σοβαρά προβλήματα ψυχικής υγείας: αυτοκτονικές σκέψεις, μειωμένη αυτοεκτίμηση, δυσκολίες στη συναισθηματική ρύθμιση και διαταραχές ύπνου. Για κάθε έτος που ένα παιδί αποκτά smartphone νωρίτερα, τα προβλήματα εντείνονται.

Οι ερευνητές προτείνουν:

* Καμία χρήση smartphone πριν τα 13.

* Καμία χρήση social media πριν τα 16.

Ο κοινωνιολόγος Jonathan Haidt, στο βιβλίο The Anxious Generation, στηρίζει αυτή την προσέγγιση, υποστηρίζοντας ότι ο εγκέφαλος είναι πιο ώριμος μετά τα 16 και το κοινωνικό περιβάλλον πιο σταθερό.

Τι μπορούν να κάνουν οι γονείς

Οι ειδικοί συμφωνούν ότι οι γονείς δεν πρέπει να αφήνουν τα παιδιά τους μόνα μπροστά σε οθόνες, ιδιαίτερα στις μικρές ηλικίες. Η συζήτηση γύρω από το περιεχόμενο είναι εξίσου σημαντική, ώστε τα παιδιά να δείχνουν τι παρακολουθούν και να εκφράζουν απορίες ή ανησυχίες. Σαφή όρια στον χρόνο χρήσης είναι απαραίτητα, όπως και κανόνες που να ισχύουν για όλη την οικογένεια: για παράδειγμα, όλα τα κινητά να κλείνουν την ίδια ώρα το βράδυ.

Ακόμα κι αν το παιδί έχει ήδη smartphone, οι γονείς μπορούν να κάνουν αλλαγές, από τη χρήση parental controls μέχρι την αφαίρεση εφαρμογών ή την επιλογή ενός απλού κινητού, δείχνοντας παράλληλα ευελιξία και ενσυναίσθηση. Το σημαντικότερο, όμως, είναι το ίδιο το γονεϊκό παράδειγμα: η υπεύθυνη χρήση των συσκευών από τους γονείς αποτελεί το ισχυρότερο μήνυμα για τα παιδιά.

Με πληροφορίες από BBC, DW