Βασιλική Μαυρίδη, γιατί το African Voices Festival είναι ένα «afo» προς όλα τα plasmata της πόλης;

Το African Voices Festival επιστρέφει στην Αθήνα για δεύτερη χρονιά, συνδιοργανωμένο από τη συλλογικότητα Kélenya και κοινότητες από την Ακτή Ελεφαντοστού, τη Γουινέα, καθώς και οργανισμούς όπως το Community Rights in Greece και το Stegi Radio του Ιδρύματος Ωνάση.

Από τις 27 Μαΐου έως τις 15 Ιουνίου, στο πλαίσιο της έκθεσης Plásmata III στο Πεδίον του Άρεως, ο δημόσιος χώρος θα γεμίσει με τις φωνές, τις μουσικές, τους χορούς και τις γλώσσες του αισθητού των αφρικανικών διασπορών.

Το φεστιβάλ δεν λειτουργεί μόνο ως πολιτιστικό γεγονός, αλλά ως συλλογικό κάλεσμα συμμετοχής, ανταλλαγής και ακρόασης. Από την πρώτη του χρονιά αποτέλεσε χώρο συνδιοργάνωσης, μακριά από λογικές «εκπροσώπησης», δίνοντας τον λόγο στα ίδια τα υποκείμενα, με τις δικές τους λέξεις και κινήσεις.

Από την προσωπική έρευνα στο Μάλι, σε ένα πολιτικό φεστιβάλ στην Αθήνα

Το African Voices Festival γεννήθηκε από μια βαθιά προσωπική ανάγκη της κοινωνικής ανθρωπολόγισσας, χορεύτριας και ερευνήτριας χορού Βασιλικής Μαυρίδη, όπως η ίδια εξηγεί: «Το φεστιβάλ ξεκίνησε μέσα από την εθνογραφική μου έρευνα στο Μάλι, όπου ο χορός και η μουσική είναι καθημερινές δημόσιες πρακτικές — όχι απλώς γιορτές, αλλά τρόποι να μιλήσεις, να υπάρξεις, να διεκδικήσεις χώρο».

Σημειωτέον, η ίδια, ετοιμάζει ένα ομαδικό ταξίδι στο Μάλι, πληροφορίες για το οποίο μπορείς να βρεις εδώ. 

Στη Bamana, τη lingua franca του Μάλι, όταν θέλεις να πεις σε κάποιον «παίξε μουσική», του λες afo, που κυριολεκτικά σημαίνει μίλα. Η Βασιλική ήθελε να μεταφέρει αυτή τη βιωμένη εμπειρία και σύνδεση στην Αθήνα, όχι για να παρουσιάσει «κάτι εξωτικό», αλλά για να δημιουργήσει έναν χώρο όπου οι φωνές ατόμων της αφρικανικής διασποράς θα μπορούν να ακούγονται με δικούς τους όρους.

Το 2024, η ιδέα αυτή βρήκε ανταπόκριση στο Εργαστήριο Ανθρωπολογικής Έρευνας του Παντείου Πανεπιστημίου και στο Πολιτιστικό Κέντρο Ανάσα. Το 2025, εμπλουτίστηκε με τη συνεργασία της κοινότητας της Ακτής Ελεφαντοστού, της κοινότητας της Γουινέας, του οργανισμού Community Rights in Greece και του Stegi Radio του Ιδρύματος Ωνάση, στα πλαίσια της έκθεσης Plásmata III στο Πεδίον του Άρεως.

Πολυφωνία, όχι αναπαράσταση

Η φετινή πολυγλωσσική και πολυμορφική προσέγγιση του φεστιβάλ αντανακλά την επιθυμία για συνάντηση διαφορετικών σωμάτων, γλωσσών και εμπειριών. Για τη Βασιλική, «οι πολιτισμοί δεν είναι στατικοί, δημιουργούνται στη σχέση — όχι στην αναπαράσταση. Θέλαμε να δώσουμε χώρο σε ιστορίες που αποσιωπώνται.»

Η έννοια της συλλογικής οργάνωσης, σύμφωνα με την ίδια, δεν είναι απλώς διαδικαστική αλλά βαθιά πολιτική: «Για εμάς σημαίνει να ακούμε και να μαθαίνουμε μαζί. Το φεστιβάλ θέλει να αποτελεί χώρο ανταλλαγής και κοινότητας. Ευχόμαστε στο μέλλον να ανοίξει ακόμη περισσότερο: σε περισσότερες φωνές, χώρες, πολιτισμικές και εθνοτικές ομάδες. Γιατί όλα τα άτομα έχουν κάτι να πουν — και όλα πρέπει να ακουστούν».

Οι αφρικανικές κοινότητες δεν χρειάζονται διερμηνείς

Αναφερόμενη στις δυσκολίες που αντιμετωπίζουν οι αφρικανικές κοινότητες στην Αθήνα, η ίδια επισημαίνει ότι «η μεγαλύτερη πρόκληση είναι ότι πολύ συχνά δεν ακούγονται καθόλου. Ή όταν ακούγονται, είναι μέσα από φίλτρα που τις παρουσιάζουν ως “ευάλωτες” ή “επικίνδυνες”».

Αυτή η αποσιώπηση ή διαστρέβλωση, σημειώνει, δεν είναι ουδέτερη, αλλά καθορίζει ποια άτομα έχουν φωνή στον δημόσιο χώρο και ποια μένουν στο περιθώριο. Όπως τονίζει: «Το ζήτημα δεν είναι απλώς πολιτισμικό, είναι βαθιά πολιτικό: το δικαίωμα στην εκπροσώπηση, στην έκφραση, στη χαρά — όλα αυτά παραμένουν άνισα κατανεμημένα.»

Γι’ αυτό και οι πρωταγωνιστ(ρι)ες του φεστιβάλ είναι άτομα με καταγωγή από την Αφρική, όχι για να εκπροσωπηθούν, αλλά για να εκφραστούν με τα δικά τους μέσα.

Δίκτυο, όχι συμβάν

Όσο για το μέλλον του φεστιβάλ, η Μαυρίδη και η ομάδα της δεν ονειρεύονται απλώς τη συνέχισή του, αλλά τον μετασχηματισμό του σε κάτι μεγαλύτερο και βαθύτερο:

«Θέλουμε το φεστιβάλ να εξελιχθεί σε έναν υπερ-τόπο, ανοιχτό σε πολλαπλές μορφές αφήγησης και γλώσσες του αισθητού. Όχι μόνο να “αναπαριστά” πολιτισμούς, αλλά να τους χτίζει συλλογικά και από τα κάτω.»

Στόχος τους είναι να διευρυνθεί η γεωγραφία του φεστιβάλ, να ενταχθούν περισσότερες χώρες της αφρικανικής ηπείρου, ώστε να αποτυπωθεί η πολυπλοκότητα των αφρικανικών πολιτισμών: «Η Αφρική δεν είναι μία αφήγηση – είναι πολλές.»

Και κυρίως, να πάψει να είναι ένα γεγονός του Ιουνίου: «Θέλουμε το African Voices να γίνει πολιτισμικό κύτταρο με διάρκεια. Να υπάρξουν σταθερές πολιτισμικές και εκπαιδευτικές δράσεις, συνεργασίες με σχολεία, κοινότητες και καλλιτέχν(ιδ)ες όλο τον χρόνο. Όχι μόνο ένα φεστιβάλ, αλλά μια πράξη φροντίδας που παραμένει.»