Πώς λειτουργεί ο διαλογισμός;
Ο διαλογισμός αναγνωρίζεται πλέον επιστημονικά ως μια αποτελεσματική πρακτική για τη μείωση του άγχους και τη βελτίωση της ψυχικής και σωματικής υγείας. Τι δείχνουν οι τελευταίες έρευνες.
Ο διαλογισμός δεν είναι πλέον μια αφηρημένη πνευματική πρακτική που αφορά λίγους. Στις μέρες μας, αποτελεί αντικείμενο εντατικής επιστημονικής μελέτης και έχει καταξιωθεί ως μια συμπληρωματική θεραπευτική πρακτική με τεκμηριωμένα οφέλη για την ψυχική και σωματική υγεία.
Σύμφωνα με τη Mayo Clinic, η οποία συνοψίζει τα βασικά χαρακτηριστικά και τα οφέλη του, ο διαλογισμός μάς βοηθά να αποφορτιστούμε από την υπερπληροφόρηση και τις σκέψεις που προκαλούν άγχος, και προσφέρει αίσθηση εσωτερικής ειρήνης, καλύτερη επίγνωση, βελτιωμένη ποιότητα ύπνου και ακόμη και μείωση της αρτηριακής πίεσης.
Οφέλη πέρα από τη χαλάρωση
Πρακτικά, ο διαλογισμός λειτουργεί ως μια παύση – μια συνειδητή εστίαση στην παρούσα στιγμή, απομακρύνοντας την εσωτερική φλυαρία και τον φαύλο κύκλο της αρνητικής σκέψης. Κατά τη διάρκειά του, είτε επαναλαμβάνουμε μια λέξη είτε παρατηρούμε απλώς την αναπνοή μας, ο εγκέφαλος ηρεμεί και η φυσιολογία μας ακολουθεί. Όπως σημειώνει η Mayo Clinic, τα αποτελέσματα δεν σταματούν με το πέρας της συνεδρίας· η επίδραση διαρκεί και μέσα στην καθημερινότητα, προσφέροντας καλύτερο έλεγχο του άγχους, μείωση αρνητικών συναισθημάτων και αυξημένη αυτογνωσία.
Τι δείχνουν οι επιστημονικές έρευνες
Τα τελευταία χρόνια, η επιστημονική κοινότητα έχει στραφεί συστηματικά στη μελέτη του mindfulness διαλογισμού, καταγράφοντας αύξηση στις τυχαιοποιημένες ελεγχόμενες μελέτες (RCTs) από μία μόνο το 1995‒1997 σε 216 μεταξύ 2013‒2015, σύμφωνα με σχετικό άρθρο του Harvard Gazette. Οι μελέτες αυτές εξετάζουν την επίδραση του διαλογισμού σε παθήσεις όπως το σύνδρομο ευερέθιστου εντέρου, η ινομυαλγία, η ψωρίαση, το άγχος, η κατάθλιψη και η μετατραυματική διαταραχή άγχους. Αν και κάποια από τα ευρήματα αμφισβητούνται λόγω μεθοδολογικών αδυναμιών, υπάρχει σαφής ένδειξη ότι ο διαλογισμός συμβάλλει στη βελτίωση της κατάστασης ατόμων με χρόνιο πόνο, άγχος και κατάθλιψη, με αποτελέσματα συγκρίσιμα με άλλες θεραπείες.
Η μελέτη της Gaelle Desbordes
Μια από τις πιο συστηματικές μελέτες στον τομέα αυτό διεξάγεται από τη νευροεπιστήμονα Gaelle Desbordes, η οποία διερευνά τις επιδράσεις του διαλογισμού στον εγκέφαλο με τη χρήση λειτουργικής μαγνητικής τομογραφίας (fMRI). Σε πειράματα που ξεκίνησαν το 2012, απέδειξε πως η εκπαίδευση στον διαλογισμό μπορεί να αλλάξει τα πρότυπα ενεργοποίησης του εγκεφάλου, ακόμη και όταν οι συμμετέχοντες δεν διαλογίζονται. Συγκεκριμένα, παρατηρήθηκε μειωμένη ενεργοποίηση της αμυγδαλής, περιοχής που σχετίζεται με το άγχος και τα έντονα συναισθήματα, σε άτομα που παρακολούθησαν οκτάωρο πρόγραμμα διαλογισμού τύπου mindfulness.
Εφαρμογή σε κλινική κατάθλιψη
Στο πιο πρόσφατο ερευνητικό της έργο, η Desbordes μελετά καταθλιπτικούς ασθενείς που συμμετέχουν σε πρόγραμμα Mindfulness-Based Cognitive Therapy (MBCT). Κατά τη διάρκεια των fMRI σαρώσεων, οι συμμετέχοντες καλούνται να παρατηρήσουν τις καρδιακές τους παλμώσεις και να ανταποκριθούν σε φράσεις αυτοϋποτίμησης – τεχνικές που στοχεύουν στην ενίσχυση της ενσώματης επίγνωσης (interoception) και της ικανότητας διαχείρισης της αρνητικής σκέψης. Η υπόθεση της Desbordes είναι ότι η εξάσκηση στον διαλογισμό ενισχύει τα εγκεφαλικά δίκτυα που σχετίζονται με την παρούσα επίγνωση και μειώνει τη δραστηριότητα σε περιοχές που σχετίζονται με τον αρνητικό εσωτερικό μονόλογο.
Η εξέλιξη του διαλογισμού σε θεραπεία
Το έργο αυτό χρηματοδοτείται από το National Center for Complementary and Integrative Health και αποτελεί μέρος μιας ευρύτερης ερευνητικής προσπάθειας στο Harvard και τα συνεργαζόμενα ιδρύματα. Όπως σημειώνεται, προκλήσεις παραμένουν τόσο στον ορισμό της έννοιας του "mindfulness" όσο και στην αξιολόγηση της αποτελεσματικότητας των διαφορετικών τύπων διαλογισμού.
Ωστόσο, προγράμματα όπως το Mindfulness-Based Stress Reduction (MBSR), που αναπτύχθηκε από τον Jon Kabat-Zinn τη δεκαετία του 1970, έχουν καταστεί πλέον πρότυπα για κλινική και επιστημονική χρήση. Η Desbordes στοχεύει στο να εντοπίσει τα «δραστικά συστατικά» του διαλογισμού ώστε να ενισχυθεί η αποτελεσματικότητα της μεθόδου και να προσαρμοστεί καλύτερα στις ανάγκες κάθε ασθενούς.
Συμπερασματικά
Ο διαλογισμός μπορεί να λειτουργήσει ως γέφυρα μεταξύ της εσωτερικής γαλήνης και της επιστημονικής τεκμηρίωσης. Τα οφέλη του δεν είναι μόνο βιωματικά, αλλά και πλέον παρατηρήσιμα στον εγκέφαλο. Αν και δεν αποτελεί πανάκεια, είναι ένα απλό, προσβάσιμο και αποτελεσματικό εργαλείο που αξίζει να ενσωματωθεί στην καθημερινότητά μας — και, όπου ενδείκνυται, σε θεραπευτικά πρωτόκολλα.
Πηγές:
– Mayo Clinic Staff. Meditation: A simple, fast way to reduce stress.
