K. Σαχπάζης: "Ο γεωλόγος μηχανικός κινδυνεύει από τις ίδιες τις κατασκευαστικές"
Έχοντας μεταξύ άλλων υπάρξει για περισσότερο από 25 χρόνια μελετητής Δημοσίων Έργων, έχοντας διατελέσει βασικός μελετητής και σύμβουλος της Αττικό Μετρό Α. Ε, καθώς της Εγνατία Οδός Α. Ε. σε θέματα εκτέλεσης μεγάλων οδικών και σιδηροδρομικών έργων (σήραγγες, γέφυρες, προστασία από κατολισθήσεις κτλ.), ο κ. Κωσταντίνος Σαχπάζης αδιαμφισβήτητα γνωρίζει «εκ των έσω» τις δυσκολίες και τους κινδύνους που εγκυμονούν όλα τα παραπάνω έργα . Η επικοινωνία μαζί του ήταν άκρως οικοδομητική και έριξε αρκετό φως στο… τούνελ των αποριών μας.
Αρχικά του ζητήσαμε να μας περιγράψει σε γενικές γραμμές την διαδικασία που ακολουθείται για την διάνοιξη ενός τούνελ ή μιας σήραγγας. «Οι σήραγγες αποτελούν ένα από τα πιο σημαντικά τεχνικά έργα λόγω του ότι συνδέουν δυσπρόσιτες περιοχές και εξυπηρετούν κυρίως συγκοινωνιακές ανάγκες και δευτερευόντως άλλες χρήσεις», μας λέει και συμπληρώνει: «Είναι επομένως απαραίτητο πριν από την κατασκευή μίας σήραγγας να προηγείται μία εμπεριστατωμένη γεωλογική και γεωτεχνική μελέτη της κατάστασης του υπεδάφους».
Σε μαλακά εδάφη και σε μικρά βάθη εφαρμόζεται η μέθοδος Εκσκαφής και Επικάλυψης (Cut and Cover), ενώ στην περίπτωση που τα βάθη είναι μεγαλύτερα, οι δύο μέθοδοι που εφαρμόζονται, όπως αναφέρει ο κ. Σαχπάζης είναι δύο: η μέθοδος της υπόγειας διάνοιξης με συμβατικά μηχανικά μέσα (μέθοδος ΝΑΤΜ) και η μέθοδος διάνοιξης με Μηχανήματα Εκσκαφής Σηράγγων. Οι τρεις βασικότεροι άξονες που λαμβάνονται υπόψη κατά την διάνοιξη μιας σήραγγας είναι η μελέτη, η κατασκευή και εν τέλει η λειτουργία της σήραγγας.
Απαραίτητη προϋπόθεση για την διάνοιξη μιας σήραγγας ή ενός τούνελ, είναι η χρήση εκρηκτικών υλών. Σε ποιες λοιπόν, περιπτώσεις γίνεται αυτή και ποιοι είναι οι κίνδυνοι που ελλοχεύουν; «Χρήση εκρηκτικών υλών στην διάνοιξη σηράγγων γίνεται κυρίως στα τμήματα όπου η βραχομάζα παρουσιάζεται ιδιαίτερα συμπαγής αλλά και ταυτόχρονα πολύ υψηλής αντοχής», αναφέρει και τονίζει πως σε κάθε περίπτωση θα πρέπει να γίνεται και μελέτη περιβαλλοντικών επιπτώσεων, η οποία να προτείνει και περιβαλλοντικούς όρους, μέσα από την οποία να δίδεται άδεια για την χρήση εκρηκτικών υλών σε κάθε έργο, ανάλογα με τις ιδιαιτερότητές του.
Ακούγεται λογικό σαν ιδέα, όμως κάτι τέτοιο δεν συμβαίνει πάντα. «Μερικές κατασκευαστικές εταιρείες κάνουν αλόγιστη χρήση εκρηκτικών υλών για να «διευκολύνεται» η διαδικασία διάνοιξης της σήραγγας, μιας και είναι γνωστό ότι με τα «φουρνέλα», οι εταιρείες αυτές εξοικονομούν και χρόνο και χρήμα», αναφέρει χαρακτηριστικά. Η αλόγιστη χρήση εκρηκτικών, όμως, όπως θα ήταν αναμενόμενο εγκυμονεί κινδύνους, τόσο για την ασφάλεια του ίδιου του έργου και του κατασκευαστικού προσωπικού, όσο και για την ευρύτερη περιοχή.
Οι συνέπειες; Όπως διαπιστώνει ο ίδιος, «Υπάρχουν περιπτώσεις όπου μετά από ισχυρή χρήση εκρηκτικών υλών άλλαξε το υπόγειο υδρογεωλογικό καθεστώς μίας περιοχής με αποτέλεσμα να στερέψουν πηγές, πηγάδια, ακόμα και βαθιές γεωτρήσεις». Οι σεισμικές δονήσεις που προκαλούνται από τις τεχνητές εκρήξεις είναι εξίσου επικίνδυνες, μας λέει. Μπορούν να ενεργοποιήσουν καθιζήσεις και διαφορικές καθιζήσεις σε παρακείμενες κατασκευές και κτίρια, αλλά και κυριότερα να αποτελέσουν την βασικότερη αιτία, μαζί με τις έντονες βροχοπτώσεις, των γνωστών σε όλους μας κατολισθήσεων.
Μιλώντας για κατολισθήσεις, του ζητήσαμε να μας αναφέρει τα συνηθέστερα λάθη που γίνονται σε έργα οδοποιίας. Η λίστα που μας ανέφερε κυριολεκτικά δεν είχε… τελειωμό, γεγονός που δείχνει την προχειρότητα με την οποία πραγματοποιούνται αρκετά έργα.
Οι γρήγορες και ελλιπείς μελέτες, η παράβλεψη ή και απουσία εκπόνησης γεωλογικών και γεωτεχνικών ερευνών, ο «εκ των υστέρων» έλεγχος και ανάλυση των καθιζήσεων και της ευστάθειας των φυσικών και τεχνητών πρανών σε έργα οδοποιίας – ο ίδιος έχει κλιθεί αρκετές φορές εσπευσμένα για να μαζέψει τα… ασυμμάζευτα – η έλλειψη οδών αποτελεσματικής αποστράγγισης των όμβριων υδάτων μετά από βροχοπτώσεις, με αποτέλεσμα να «λιμνάζουν» κατά τόπους τα νερά στο οδόστρωμα και να προκαλούν υδρολίσθηση, η μη ορθή χάραξη των οδών και των επικλίσεων, είναι μερικοί από τους λόγους για τους οποίους το ελληνικό οδικό δίκτυο πάσχει, βάζοντας σε κίνδυνο εργάτες, αλλά και τους ίδιους τους οδηγούς.
Κίνδυνο διατρέχει όμως, και ο ίδιος ο γεωλόγος μηχανικός, μιας και αφιερώνει πολύ χρόνο στον τόπο του έργου, τόσο στην φάση των δοκιμών, όσο και κατά την επίβλεψη των κατασκευών. Όπως αναφέρει ο κ. Σαχπάζης, υπάρχει μεγάλος κίνδυνος τραυματισμών από αντίξοες καιρικές συνθήκες –χιονοστιβάδες, χαλαζοπτώσεις, παγετοί, αστραπές- κίνδυνος ακόμα και απώλειας ζωής από αποκολλήσεις και καταπτώσεις βράχων και κατολισθήσεις, κίνδυνοι από αστοχίες μηχανημάτων όπως τα γεωτρύπανα και τέλος, όπως με χιουμοριστική και ειρωνική διάθεση αναφέρει: «Ο κίνδυνος που διατρέχει ο γεωλόγος μηχανικός, όταν πει σε κάποια κατασκευαστική εταιρεία έργων οδοποιίας στην Ελλάδα ότι πρέπει να σταματήσουν οι εργασίες διάνοιξης για κάποιο χρονικό διάστημα, είτε όταν την συμβουλέψει να μην χρησιμοποιεί αλόγιστα εκρηκτικές ύλες. Τότε «διώκεται» από το έργο, εξαιτίας της καθυστέρησης που προκαλεί σε αυτό».
Το οξύμωρο βέβαια του όλου ζητήματος, είναι ότι μετά την αστοχία ή την καταστροφή, ο … διωκόμενος γεωλόγος επανακαλείται από την εταιρεία, ώστε να… διερευνήσει τα αίτια που προκάλεσαν το ατύχημα. Το θέατρο του παραλόγου, εν ολίγοις, σε όλο του το θλιβερό μεγαλείο.
Τέλος του ζητήσαμε να μας πει τους λόγους για τους οποίους τον γοητεύει το συγκεκριμένο επάγγελμα. Η απάντησή του επικεντρώνεται στις διαδικασίες που ακολουθούνται κατά την διάρκεια των έργων, αλλά και στην επιτυχή αντιμετώπιση ενός κινδύνου.
«Ο γεωλόγος μηχανικός αντιμετωπίζει τον ίδιο τον κίνδυνο, επιλύει δύσκολα και καθοριστικά προβλήματα για την επιτυχία ενός έργου, είναι αυτός που θα πάει πάντα πρώτος πριν την έναρξη ενός έργου για να χαρτογραφήσει, να ερευνήσει και να μελετήσει τις εδαφικές συνθήκες του έργου», μας λέει και συνεχίζει : «Είναι επίσης αυτός που φεύγει τελευταίος αφού μετά την ολοκλήρωση του έργου συνεχίζει να παρακολουθεί και να αναλύει τα αποτελέσματα και τις καταγραφές των οργάνων παρακολούθησης της καλής λειτουργίας του έργου».
Αρχικά του ζητήσαμε να μας περιγράψει σε γενικές γραμμές την διαδικασία που ακολουθείται για την διάνοιξη ενός τούνελ ή μιας σήραγγας. «Οι σήραγγες αποτελούν ένα από τα πιο σημαντικά τεχνικά έργα λόγω του ότι συνδέουν δυσπρόσιτες περιοχές και εξυπηρετούν κυρίως συγκοινωνιακές ανάγκες και δευτερευόντως άλλες χρήσεις», μας λέει και συμπληρώνει: «Είναι επομένως απαραίτητο πριν από την κατασκευή μίας σήραγγας να προηγείται μία εμπεριστατωμένη γεωλογική και γεωτεχνική μελέτη της κατάστασης του υπεδάφους». Σε μαλακά εδάφη και σε μικρά βάθη εφαρμόζεται η μέθοδος Εκσκαφής και Επικάλυψης (Cut and Cover), ενώ στην περίπτωση που τα βάθη είναι μεγαλύτερα, οι δύο μέθοδοι που εφαρμόζονται, όπως αναφέρει ο κ. Σαχπάζης είναι δύο: η μέθοδος της υπόγειας διάνοιξης με συμβατικά μηχανικά μέσα (μέθοδος ΝΑΤΜ) και η μέθοδος διάνοιξης με Μηχανήματα Εκσκαφής Σηράγγων. Οι τρεις βασικότεροι άξονες που λαμβάνονται υπόψη κατά την διάνοιξη μιας σήραγγας είναι η μελέτη, η κατασκευή και εν τέλει η λειτουργία της σήραγγας.
Απαραίτητη προϋπόθεση για την διάνοιξη μιας σήραγγας ή ενός τούνελ, είναι η χρήση εκρηκτικών υλών. Σε ποιες λοιπόν, περιπτώσεις γίνεται αυτή και ποιοι είναι οι κίνδυνοι που ελλοχεύουν; «Χρήση εκρηκτικών υλών στην διάνοιξη σηράγγων γίνεται κυρίως στα τμήματα όπου η βραχομάζα παρουσιάζεται ιδιαίτερα συμπαγής αλλά και ταυτόχρονα πολύ υψηλής αντοχής», αναφέρει και τονίζει πως σε κάθε περίπτωση θα πρέπει να γίνεται και μελέτη περιβαλλοντικών επιπτώσεων, η οποία να προτείνει και περιβαλλοντικούς όρους, μέσα από την οποία να δίδεται άδεια για την χρήση εκρηκτικών υλών σε κάθε έργο, ανάλογα με τις ιδιαιτερότητές του.
Ακούγεται λογικό σαν ιδέα, όμως κάτι τέτοιο δεν συμβαίνει πάντα. «Μερικές κατασκευαστικές εταιρείες κάνουν αλόγιστη χρήση εκρηκτικών υλών για να «διευκολύνεται» η διαδικασία διάνοιξης της σήραγγας, μιας και είναι γνωστό ότι με τα «φουρνέλα», οι εταιρείες αυτές εξοικονομούν και χρόνο και χρήμα», αναφέρει χαρακτηριστικά. Η αλόγιστη χρήση εκρηκτικών, όμως, όπως θα ήταν αναμενόμενο εγκυμονεί κινδύνους, τόσο για την ασφάλεια του ίδιου του έργου και του κατασκευαστικού προσωπικού, όσο και για την ευρύτερη περιοχή.
Οι συνέπειες; Όπως διαπιστώνει ο ίδιος, «Υπάρχουν περιπτώσεις όπου μετά από ισχυρή χρήση εκρηκτικών υλών άλλαξε το υπόγειο υδρογεωλογικό καθεστώς μίας περιοχής με αποτέλεσμα να στερέψουν πηγές, πηγάδια, ακόμα και βαθιές γεωτρήσεις». Οι σεισμικές δονήσεις που προκαλούνται από τις τεχνητές εκρήξεις είναι εξίσου επικίνδυνες, μας λέει. Μπορούν να ενεργοποιήσουν καθιζήσεις και διαφορικές καθιζήσεις σε παρακείμενες κατασκευές και κτίρια, αλλά και κυριότερα να αποτελέσουν την βασικότερη αιτία, μαζί με τις έντονες βροχοπτώσεις, των γνωστών σε όλους μας κατολισθήσεων. Μιλώντας για κατολισθήσεις, του ζητήσαμε να μας αναφέρει τα συνηθέστερα λάθη που γίνονται σε έργα οδοποιίας. Η λίστα που μας ανέφερε κυριολεκτικά δεν είχε… τελειωμό, γεγονός που δείχνει την προχειρότητα με την οποία πραγματοποιούνται αρκετά έργα.
Οι γρήγορες και ελλιπείς μελέτες, η παράβλεψη ή και απουσία εκπόνησης γεωλογικών και γεωτεχνικών ερευνών, ο «εκ των υστέρων» έλεγχος και ανάλυση των καθιζήσεων και της ευστάθειας των φυσικών και τεχνητών πρανών σε έργα οδοποιίας – ο ίδιος έχει κλιθεί αρκετές φορές εσπευσμένα για να μαζέψει τα… ασυμμάζευτα – η έλλειψη οδών αποτελεσματικής αποστράγγισης των όμβριων υδάτων μετά από βροχοπτώσεις, με αποτέλεσμα να «λιμνάζουν» κατά τόπους τα νερά στο οδόστρωμα και να προκαλούν υδρολίσθηση, η μη ορθή χάραξη των οδών και των επικλίσεων, είναι μερικοί από τους λόγους για τους οποίους το ελληνικό οδικό δίκτυο πάσχει, βάζοντας σε κίνδυνο εργάτες, αλλά και τους ίδιους τους οδηγούς. Κίνδυνο διατρέχει όμως, και ο ίδιος ο γεωλόγος μηχανικός, μιας και αφιερώνει πολύ χρόνο στον τόπο του έργου, τόσο στην φάση των δοκιμών, όσο και κατά την επίβλεψη των κατασκευών. Όπως αναφέρει ο κ. Σαχπάζης, υπάρχει μεγάλος κίνδυνος τραυματισμών από αντίξοες καιρικές συνθήκες –χιονοστιβάδες, χαλαζοπτώσεις, παγετοί, αστραπές- κίνδυνος ακόμα και απώλειας ζωής από αποκολλήσεις και καταπτώσεις βράχων και κατολισθήσεις, κίνδυνοι από αστοχίες μηχανημάτων όπως τα γεωτρύπανα και τέλος, όπως με χιουμοριστική και ειρωνική διάθεση αναφέρει: «Ο κίνδυνος που διατρέχει ο γεωλόγος μηχανικός, όταν πει σε κάποια κατασκευαστική εταιρεία έργων οδοποιίας στην Ελλάδα ότι πρέπει να σταματήσουν οι εργασίες διάνοιξης για κάποιο χρονικό διάστημα, είτε όταν την συμβουλέψει να μην χρησιμοποιεί αλόγιστα εκρηκτικές ύλες. Τότε «διώκεται» από το έργο, εξαιτίας της καθυστέρησης που προκαλεί σε αυτό».
Το οξύμωρο βέβαια του όλου ζητήματος, είναι ότι μετά την αστοχία ή την καταστροφή, ο … διωκόμενος γεωλόγος επανακαλείται από την εταιρεία, ώστε να… διερευνήσει τα αίτια που προκάλεσαν το ατύχημα. Το θέατρο του παραλόγου, εν ολίγοις, σε όλο του το θλιβερό μεγαλείο.
Τέλος του ζητήσαμε να μας πει τους λόγους για τους οποίους τον γοητεύει το συγκεκριμένο επάγγελμα. Η απάντησή του επικεντρώνεται στις διαδικασίες που ακολουθούνται κατά την διάρκεια των έργων, αλλά και στην επιτυχή αντιμετώπιση ενός κινδύνου. «Ο γεωλόγος μηχανικός αντιμετωπίζει τον ίδιο τον κίνδυνο, επιλύει δύσκολα και καθοριστικά προβλήματα για την επιτυχία ενός έργου, είναι αυτός που θα πάει πάντα πρώτος πριν την έναρξη ενός έργου για να χαρτογραφήσει, να ερευνήσει και να μελετήσει τις εδαφικές συνθήκες του έργου», μας λέει και συνεχίζει : «Είναι επίσης αυτός που φεύγει τελευταίος αφού μετά την ολοκλήρωση του έργου συνεχίζει να παρακολουθεί και να αναλύει τα αποτελέσματα και τις καταγραφές των οργάνων παρακολούθησης της καλής λειτουργίας του έργου».
