Διατροφικά σκάνδαλα: Προσέχουμε τι (δεν) τρώμε

της Έλενας Μπούλια

Μην αναρωτιέστε. Το φάγατε το ορυκτέλαιο. Αν όχι στο σπίτι, τότε σίγουρα στο φαστ-φουντάδικο, στο σουβλατζίδικο ή στα πατατάκια. Όπως κάποιοι φάγατε τις ινδικές γαρίδες με αλλεργιογόνες ουσίες που αποσύρθηκαν τον περασμένο Νοέμβρη, τα βελγικά tortillas που περιείχαν μυκοτοξίνη δεσοξυνιβαλενόλη (δεν ακούγεται καλό…) και αποσύρθηκαν τον Σεπτέμβρη, και πιθανόν τα παιδικά γιαούρτια γνωστής γαλακτοβιομηχανίας που πριν δύο περίπου χρόνια ήταν ύποπτα ότι περιέχουν θραύσματα κρυστάλλου.

Αν μάλιστα ψάξετε λίγο στα δελτία τύπου του Ε.Φ.Ε.Τ. θα ανακαλύψετε πάμπολλα ακόμα τρόφιμα που έχουν κατά καιρούς απαγορευθεί ή αποσυρθεί για προληπτικούς κυρίως λόγους, τα οποία δεν είχατε καν φανταστεί. Και εννοείται πως το φαινόμενο αυτό δεν εμφανίζεται μόνο στη χώρα μας. Η EFSA (European Food Safety Authority) δημοσιεύει συνεχώς καταγγελίες αλλά και πολύ ενδιαφέροντα ενημερωτικά δελτία που απευθύνονται σε επιχειρήσεις τροφίμων για την καλύτερη πρόληψη ενάντια σε λάθη και επικίνδυνες ουσίες. Αυτήν την εποχή μάλιστα δίνει συμβουλές για τα φυτοπαράσιτα των κίτρων και εισάγει καινούργιες προτάσεις για τη χρήση των χρωστικών στις τροφές.

Τι τρώμε, λοιπόν, τελικά; Ή μάλλον, τι δεν τρώμε;

Αρχικά «τρώμε» ό,τι μας πλασάρουν. Βομβαρδιζόμαστε καθημερινά με ονόματα «κακών» επιχειρήσεων, που δεν αντεπεξήλθαν σε υγειονομικούς ελέγχους, δεν διέθεταν άδεια λειτουργίας και δεν πληρούσαν προϋποθέσεις ασφαλούς παραγωγής τροφίμων. Οι καταγγελίες αυτές, καταναλωτών και σχετικών ενώσεων, παραπέμπονται σε εισαγγελίες και αρμόδιους κρατικούς φορείς και μία φορά στο τόσο ακούγεται ότι επιβλήθηκε κάποιο πρόστιμο. Καταβάλλονται αυτά τα πρόστιμα; Διορθώνονται αυτές οι εταιρίες; Εξακολουθούν να ελέγχονται ως ύποπτες για… υποτροπή; Άγνωστο.

Και το άγνωστο τρομάζει. Θα μπορούσαμε να εξαπολύσουμε και εμείς, όπως τα περισσότερα μέσα, πυρά ενάντια στους κρατικούς ελεγκτικούς μηχανισμούς, την κυβέρνηση και τους (κερδοσκόπους) εμπόρους, που θέτουν, συχνά άθελά τους, σε κίνδυνο τη δημόσια υγεία. Θα τρομάζαμε λιγότερο; Θα εμπιστευόμασταν τον συνετισμό τους; Ή μήπως πρόκειται να ξαναφάει κανείς μας σύντομα ηλιέλαιο;

Για άλλη μία φορά, δυστυχώς, η όποια προστασία μας ενάντια στα βλαβερά τρόφιμα επαφίεται στα χέρια μας και τις επιλογές μας. Στην καταναλωτική μας συνείδηση και στην ολοκληρωμένη μας ενημέρωση. Το ψάχνουμε λίγο παραπάνω και βασιζόμαστε σε έγκυρους ελέγχους για να προσέχουμε τουλάχιστον τι δεν τρώμε:

Πρώτα, και επίκαιρα, δεν τρώμε όποιο ηλιέλαιο εισήχθηκε στη χώρα μας από την αρχή του έτους -έχουν άλλωστε ήδη αποσυρθεί στα περισσότερα καταστήματα από τον ΕΦΕΤ. Πιο συγκεκριμένα, εδώ παρατίθεται η λίστα των ανακαλούμενων προϊόντων που δημοσιοποιήθηκε από τον ΕΦΕΤ πριν δέκα μέρες.

Έπειτα, επισκεπτόμαστε τακτικά την ιστοσελίδα του ΕΦΕΤ, ενημερωνόμαστε μέσω των δελτίων τύπου για τους πιο πρόσφατους ελέγχους και αποφεύγουμε τρόφιμα που ανακαλούνται ή αποσύρονται, ακόμα κι αν υπάρχει μόνο υποψία κάποιας επιβλαβούς ουσίας, γιατί… ποτέ δεν ξέρεις. Π.χ. Ξέρατε ότι πριν μερικές ημέρες ανακαλέστηκε χοιρινό-λάντσιον μητ της εταιρίας «ΕΛΓΕΚΑ Α.Ε.» και σοκολάτα υγείας κουβερτούρα της ΙΟΝ (ημ. λήξης 7/2009), στα οποία ανιχνεύτηκε καζεΐνη, η οποία μπορεί να αποδειχθεί επιβλαβής σε καταναλωτές που είναι αλλεργικοί στο γάλα;

Ενημερωνόμαστε από τον ετήσιο οδηγό καταναλωτών της Greenpeace για τα μεταλλαγμένα ζωικά προϊόντα. Η Greenpeace ζητά κάθε χρόνο «από τις μεγαλύτερες βιομηχανίες ζωικών προϊόντων στην Ελλάδα να δώσουν γραπτές απαντήσεις και να προσκομίσουν εγγυήσεις (πιστοποιητικά, εργαστηριακές αναλύσεις) όσον αφορά στη χρήση μεταλλαγμένων οργανισμών στις ζωοτροφές». Βάσει αυτών των απαντήσεων συντάσσεται ο οδηγός ο οποίος χωρίζει σε τρεις κατηγορίες τις εταιρίες: αυτές που έχουν πιστοποίηση, αυτές που εγγυώνται για την καθαρότητα των ζωοτροφών και προσκομίζουν συστηματικά πιστοποιήσεις και αυτές που εγγυώνται μεν αλλά δεν δίνουν σαφείς απαντήσεις και δεν προσκομίζουν τα σχετικά πιστοποιητικά, άρα κρίνονται ύποπτες. Δείτε τον οδηγό της Greenpeace εδώ.

Και τέλος, ακολουθούμε προσεκτικά τις οδηγίες του Συστήματος Έγκαιρης Προειδοποίησης της Ευρωπαϊκής Ένωσης που δημοσιεύει τις μικρές ή μεγάλες διατροφικές κρίσεις που ξεσπούν κάθε χρόνο στην Ευρώπη. Έχουμε, μάλιστα, υπ’όψιν μας ότι οι βασικοί διατροφικοί κίνδυνοι της εποχής μας είναι οι εξής:
* Οι μυκοτοξίνες, που συναντώνται σε ξηρούς καρπούς, ξερά φρούτα και σιτηρά, και ενδέχεται να περιέχουν καρκινογόνους παράγοντες.
* Οι διοξίνες, δύσκολο να ανιχνευτούν αλλά ιδιαίτερα επικίνδυνες, που συναντώνται σε γάλα, αυγά, κοτόπουλα, κρέας και ψάρια –η κρίση που ξέσπασε πριν δύο χρόνια στο Βέλγιο επανέφερε τη σοβαρότητα του προβλήματος στην επιφάνεια.
* Τα νιτρικά και νιτρώδη, που χρησιμοποιούνται μεν για την παρεμπόδιση ανάπτυξης μικροοργανισμών αλλά και ως λίπασμα αλλά σε υπερβολικές ποσότητες εγκυμονούν σοβαρούς κινδύνους. Συναντώνται σε φρούτα, λαχανικά, κρεατοσκευάσματα και αλλαντικά.
* Το ακρυλαμίδιο, που παράγεται από τρόφιμα όπως κυρίως οι τηγανιτές πατάτες (αλλά και τα πατατάκια, τα δημητριακά και τα μπισκότα, και μπορεί να θεωρηθεί καρκινογόνος ουσία.
* Οι χρωστικές και κάποια πρόσθετα που υπάρχουν σε συσκευασμένα τρόφιμα και μπαχαρικά για να συντηρούνται καλύτερα και να έχουν ωραιότερο χρώμα, αλλά μακροπρόθεσμα μπορεί να αποδειχθούν επιβλαβή για την υγεία.

Σαφέστατα, καταγγείλουμε οποιοδήποτε «χαλασμένο» ή ύποπτο τρόφιμο είτε στον Συνήγορο του Καταναλωτή, ή σε μικρότερες οργανώσεις, όπως το Κέντρο Προστασίας Καταναλωτών, και δημοσιοποιούμε, εφόσον έχουμε αποδείξεις, με όποιο τρόπο το γεγονός (ακόμα και στον Ιοβόλο μας!). Ενημέρωση και δημοσιοποίηση, και αντίστροφα, είναι ο μεγαλύτερος φόβος των εταιριών και ο μόνος τρόπος να βρίσκονται σε εγρήγορση και να ελέγχουν τα τρόφιμα που διανέμουν στην αγορά.

Βλέπετε, σε μία εποχή που τουλάχιστον 10 εκατ. παιδιά πεθαίνουν κάθε χρόνο από την πείνα στον πλανήτη, οι υπόλοιποι από εμάς κινδυνεύουμε από τις συνέπειες του υπερκαταναλωτισμού, πολύ απλά γιατί είμαστε αυτό που τρώμε.