8 μυστήρια που σχετίζονται με τον χρόνο
Οκτώ μυστηριώδη φαινόμενα και αλλόκοτες θεωρίες που προσπαθούν να εξηγήσουν τα ανεξήγητα της τέταρτης διάστασης, του χρόνου που… όλα τα γιατρεύει.
Γιατί όταν ακούμε ένα αργό τραγούδι αισθανόμαστε τον χρόνο να κυλά λιγότερο γρήγορα; Πώς γίνεται ένας αστροναύτης να επιστρέψει… νεότερος από το διάστημα; Τι είναι το φαινόμενο του «Νεοϋορκέζικου λεπτού» και τι συμβαίνει στον εγκέφαλό μας όταν λέμε πως θυμόμαστε κάτι «σαν να ήταν χθες»; Συγκεντρώνουμε και εξηγούμε οκτώ από τα πιο μυστηριώδη, αλλόκοτα φαινόμενα και θεωρίες που σχετίζονται με την τέταρτη διάσταση, τον πανδαμάτορα χρόνο.
Η διαστολή του χρόνου
Η ιδέα ότι ο χρόνος ακολουθεί μια σταθερή γραμμική πορεία έχει εγκαταλειφθεί από την επιστήμη από την εποχή του Αϊνστάιν, ο οποίος συνειδητοποίησε πως ο χρόνο επηρεάζεται από την ταχύτητα και τη βαρύτητα. Γι’ αυτό και παρατηρείται το εξής παράξενο όσο και περίπλοκο φαινόμενο της «χρονικής διαστολής»: Όσο αυξάνεται η επιτάχυνση ενός σώματος, τόσο μειώνεται η «ταχύτητα» του χρόνου. Με άλλα λόγια, όσο πιο γρήγορα κινείται κάποιος, τόσο πιο αργά… μεγαλώνει. Αυτό σημαίνει πως ένα ταξίδι 20 ετών στο διάστημα για έναν αστροναύτη, μπορεί να αντιστοιχηθεί σε μερικούς αιώνες γήινου χρόνου. Κι αν προσπαθήσουμε να φτάσουμε αυτή τη θεωρία στα άκρα, αν καταφέρναμε να φτάσουμε την ταχύτητα του φωτός, τότε είναι πιθανό σε κάποιο σημείο ο χρόνος να σταματούσε – να φτάναμε δηλαδή στην αθανασία.
Τι συμβαίνει με τον χρόνο κατά την διάρκεια του διαλογισμού;
Στο γνωστό σύγγραμμά του «Οι αρχές της Ψυχολογίας» του 1890, ο William James έκανε την εξής καίρια παρατήρηση: Είναι αδύνατο(;) να εστιάσουμε απόλυτα στο παρόν, επειδή κάθε στιγμή μια «ηχώ» του παρελθόντος και μια πρόγευση του μέλλοντος το «δηλητηριάζουν». Στη συνέχεια, ο James προκαλεί τους αναγνώστες του να προσπαθήσουν να ζήσουν τη στιγμή, κάτι που είναι μάλλον ευκολότερο να το λέει κανείς παρά να το κάνει πράξη. Αυτή είναι ωστόσο ένας από τους κύριους στόχους του διαλογισμού, πρακτική η οποία συνδέεται και με πολλές θρησκείες: Η λύση για να ζήσουμε «εκτός του χρόνου» είναι να φτάσουμε στην πλήρη συνείδηση κάθε στιγμής που περνά ξεχωριστά, κάτι που επιχειρεί ο διαλογισμός, κάνοντάς μας να αισθανόμαστε πως ο χρόνος κυλά πιο αργά.
Τι συμβαίνει κατά τα δίσεκτα έτη
Ως γνωστόν, έχουμε δίσεκτο έτος κάθε τέσσερα χρόνια, οπότε και προσθέτουμε μία επιπλέον ημέρα στον Φεβρουάριο. Γιατί όμως συμβαίνει αυτό; Επειδή η τροχιά της Γης γύρω από τον ήλιο δεν αντιστοιχεί σε ακέραιο αριθμό ημερών, δηλαδή χρειάζεται 365,252 ημέρες και όχι 365 ακριβώς, αν δεν προσθέταμε αυτή την επιπλέον ημέρα, θα χάναμε 5 ημέρες κάθε χρόνο, κι αυτό σταδιακά θα κατέληγε σε ανακριβή ημερολόγια με την πάροδο των δεκαετιών. Ωστόσο, η 29η Φεβρουαρίου, λύνοντας ένα πρόβλημα, δημιούργησε ένα άλλο: Όσοι γεννιούνται την συγκεκριμένη ημέρα, όχι μόνο δεν γνωρίζουν πότε να γιορτάσουν τα γενέθλιά τους, αλλά συναντούν ακόμη και σήμερα γραφειοκρατικά εμπόδια. Έχουν παρατηρηθεί για παράδειγμα περιπτώσεις κατά τις οποίες τράπεζες, ηλεκτρονικά συστήματα, ακόμη και αρχεία της Google, δεν αναγνώριζαν την 29η Φεβρουαρίου ως ημέρα, δημιουργώντας αναστάτωση στους γεννηθέντες την συγκεκριμένη ημέρα.
Το «λεπτό της Νέας Υόρκης»
Το φευγαλέο διάστημα μεταξύ της στιγμής που ένα φανάρι στο Μανχάταν γίνεται πράσινο και της στιγμής που ο οδηγός του αυτοκινήτου πίσω σου κορνάρει. Έτσι ορίζει ο Johnny Carson το «Λεπτό της Νέας Υόρκης», εννοώντας πως ο χρόνος στις μεγάλες πόλεις προσλαμβάνεται και βιώνεται με διαφορετικό τρόπο και ρυθμό σε σχέση με μικρότερες πόλεις ή στην εξοχή. Αυτό το φαινόμενο ανάγεται στα χαμένα οπτικά ερεθίσματα του εγκεφάλου μας κατά την διάρκεια της γρήγορης κίνησης του ματιού (REM). Έτσι, αν κοιτάξουμε προσεκτικά ένα αναλογικό ρολόι και εστιάσουμε στον δείκτη των δευτερολέπτων, σταδιακά θα νιώσουμε πως ο κάθε χτύπος γίνεται όλο και πιο αργά. Στις μεγάλες πόλεις, με τα πληθωρικά σκηνικά, τα μεγάλα κτίρια και την κίνηση στους δρόμους, το φαινόμενο αντιστρέφεται και αυτό που κάπου πιο ήσυχα θα φάνταζε σαν πέντε λεπτά, στη Νέα Υόρκη το νιώθει κανείς σαν ένα.
Όταν ο χρόνος χάνεται στη μουσική
Έχετε «χαθεί» ποτέ σε ένα τραγούδι; Συχνά, όταν απολαμβάνουμε ένα κομμάτι, ξεχνάμε τον γύρω κόσμο και τον χρόνο. Μάλιστα, όταν η εμπειρία είναι έντονη, οι επιστήμονες επισημαίνουν πως αλλάζει το σκηνικό λειτουργίας του εγκεφάλου με αποτέλεσμα να δημιουργείται μια αίσθηση αχρονικότητας. Αυτό εφαρμόζεται σήμερα και στα εμπορικά καταστήματα, καθώς έχει παρατηρηθεί πως με καινούρια, δημοφιλή μουσική, οι πελάτες νιώθουν πως ο χρόνος περνά πιο γρήγορα, κι έτσι δεν καταλαβαίνουν πόσο έχουν μείνει εντός του καταστήματος. Το ίδιο συμβαίνει με την μουσική αργού tempo: Χαλαρώνει το μυαλό των πελατών, κάνοντάς τους να ξεχάσουν πόση ώρα βρίσκονται εκεί, με αποτέλεσμα να ψωνίζουν περισσότερο.
Ο χρόνος των ναρκωτικών
Αλλάζουν τα ναρκωτικά την αντίληψή μας για τον χρόνο; Σε γενικές γραμμές, εξαρτάται από την εκάστοτε ουσία. Επειδή όμως η χορήγηση ναρκωτικών σε ανθρώπους για επιστημονικούς σκοπούς έχει κριθεί ανήθικη, λίγα πράγματα ξέρουμε με ακρίβεια για το τι συμβαίνει στον ανθρώπινο εγκέφαλο μετά από χρήση. Συγγραφείς που συνδέονται με την ψυχεδέλεια και την χρήση οπίου έχουν παρατηρήσει πως ο χρόνος κυλά πολύ πιο αργά από το κανονικό – ο Thomas De Quincey για παράδειγμα ανέφερε πως έζησε… 70 χρόνια μέσα σε μια νύχτα, ενώ ο Aldous Huxley είχε παρόμοιες «επιβραδυντικές» εμπειρίες με LSD. Μία πιθανή εξήγηση είναι η αύξηση των σκέψεων που κάνει ο ανθρώπινος εγκέφαλος ανά λεπτό: Όταν γίνεται χρήση ουσιών, οι σκέψεις πολλαπλασιάζονται και ο εγκέφαλος χρειάζεται περισσότερο χρόνο για να τις πραγματοποιήσει, επομένως νιώθει τον χρόνο να κυλά πιο αργά.
«Μου φαίνεται σαν χτες»
Πόσες φορές δεν έχουμε πει αυτή τη φράση, για μια ανάμνηση που μόλις μας ήρθε στο μυαλό; Αυτό συμβαίνει περισσότερο καθώς τα χρόνια περνούν και αποτελεί σχεδόν… καθημερινότητα για τους ηλικιωμένους. Αυτό το φαινόμενο, που αποκαλείται «τηλεσκοπικό», εξηγείται με δύο πιθανούς τρόπους. Ο πρώτος λόγος που εξηγεί γιατί για τους ηλικιωμένους τα χρόνια φαίνεται να έχουν κυλήσει γρηγορότερα (άρα και η ανάμνηση μιας συγκεκριμένης χρονικής στιγμής πιο κοντά από όσο θα έπρεπε) είναι απλά αναλογικός: Όταν είμαστε 10 ετών, ένας χρόνος αντιστοιχεί στο 10% της ζωής μας. Όταν όμως είμαστε 60, ένας χρόνος αντιστοιχεί στο 1,67%. Ο δεύτερος λόγος είναι η ρουτίνα. Ο εγκέφαλος τείνει να παραλείπει από τις αναμνήσεις τα χρονικά διαστήματα που κάναμε τα ίδια πράγματα – π.χ. την οδήγηση από τη δουλειά στο σπίτι δύο ώρες κάθε μέρα, επί πολλές δεκαετίες- διατηρώντας μόνο τα σημαντικά, γι’ αυτό και αυτά φαίνονται πιο κοντινά. Αυτός είναι και ένας τρόπος να… επιμηκύνετε τα ώριμα χρόνια σας: Κάντε καινούρια πράγματα, τα οποία ο εγκέφαλος θα κρίνει πως αξίζει να συγκρατεί.
Ο κυκλικός χρόνος
Για τις περισσότερες κουλτούρες του πλανήτη, ο χρόνος παραμένει γραμμική υπόθεση: Δεν θα ξαναϋπάρξει το έτος 2014 ούτε ο 21ος αιώνας μετά το πέρασμά του. Κι όμως, δεν είναι λίγες οι θρησκείες που θεωρούν τον χρόνο κυκλικό, κάτι που επιτρέπει την ιδέα της μετενσάρκωσης. Όπως οι εποχές επαναλαμβάνονται κυκλικά, έτσι και το πνεύμα επιστρέφει μέχρι να φτάσει στην ολοκλήρωση και τη φώτιση. Η ιδέα του κυκλικού χρόνου έχει αποκτήσει νέα διάσταση μετά από ανακαλύψεις σχετικά με την μαύρη ενέργεια του σύμπαντος, που συνδέεται με επανάληψη κινήσεων και γαλαξιακών μοντέλων.
Πηγή: Listverse
Επιμέλεια: Γιώργος Κόκουβας
Η διαστολή του χρόνου Η ιδέα ότι ο χρόνος ακολουθεί μια σταθερή γραμμική πορεία έχει εγκαταλειφθεί από την επιστήμη από την εποχή του Αϊνστάιν, ο οποίος συνειδητοποίησε πως ο χρόνο επηρεάζεται από την ταχύτητα και τη βαρύτητα. Γι’ αυτό και παρατηρείται το εξής παράξενο όσο και περίπλοκο φαινόμενο της «χρονικής διαστολής»: Όσο αυξάνεται η επιτάχυνση ενός σώματος, τόσο μειώνεται η «ταχύτητα» του χρόνου. Με άλλα λόγια, όσο πιο γρήγορα κινείται κάποιος, τόσο πιο αργά… μεγαλώνει. Αυτό σημαίνει πως ένα ταξίδι 20 ετών στο διάστημα για έναν αστροναύτη, μπορεί να αντιστοιχηθεί σε μερικούς αιώνες γήινου χρόνου. Κι αν προσπαθήσουμε να φτάσουμε αυτή τη θεωρία στα άκρα, αν καταφέρναμε να φτάσουμε την ταχύτητα του φωτός, τότε είναι πιθανό σε κάποιο σημείο ο χρόνος να σταματούσε – να φτάναμε δηλαδή στην αθανασία.
Τι συμβαίνει με τον χρόνο κατά την διάρκεια του διαλογισμού; Στο γνωστό σύγγραμμά του «Οι αρχές της Ψυχολογίας» του 1890, ο William James έκανε την εξής καίρια παρατήρηση: Είναι αδύνατο(;) να εστιάσουμε απόλυτα στο παρόν, επειδή κάθε στιγμή μια «ηχώ» του παρελθόντος και μια πρόγευση του μέλλοντος το «δηλητηριάζουν». Στη συνέχεια, ο James προκαλεί τους αναγνώστες του να προσπαθήσουν να ζήσουν τη στιγμή, κάτι που είναι μάλλον ευκολότερο να το λέει κανείς παρά να το κάνει πράξη. Αυτή είναι ωστόσο ένας από τους κύριους στόχους του διαλογισμού, πρακτική η οποία συνδέεται και με πολλές θρησκείες: Η λύση για να ζήσουμε «εκτός του χρόνου» είναι να φτάσουμε στην πλήρη συνείδηση κάθε στιγμής που περνά ξεχωριστά, κάτι που επιχειρεί ο διαλογισμός, κάνοντάς μας να αισθανόμαστε πως ο χρόνος κυλά πιο αργά.
Τι συμβαίνει κατά τα δίσεκτα έτη Ως γνωστόν, έχουμε δίσεκτο έτος κάθε τέσσερα χρόνια, οπότε και προσθέτουμε μία επιπλέον ημέρα στον Φεβρουάριο. Γιατί όμως συμβαίνει αυτό; Επειδή η τροχιά της Γης γύρω από τον ήλιο δεν αντιστοιχεί σε ακέραιο αριθμό ημερών, δηλαδή χρειάζεται 365,252 ημέρες και όχι 365 ακριβώς, αν δεν προσθέταμε αυτή την επιπλέον ημέρα, θα χάναμε 5 ημέρες κάθε χρόνο, κι αυτό σταδιακά θα κατέληγε σε ανακριβή ημερολόγια με την πάροδο των δεκαετιών. Ωστόσο, η 29η Φεβρουαρίου, λύνοντας ένα πρόβλημα, δημιούργησε ένα άλλο: Όσοι γεννιούνται την συγκεκριμένη ημέρα, όχι μόνο δεν γνωρίζουν πότε να γιορτάσουν τα γενέθλιά τους, αλλά συναντούν ακόμη και σήμερα γραφειοκρατικά εμπόδια. Έχουν παρατηρηθεί για παράδειγμα περιπτώσεις κατά τις οποίες τράπεζες, ηλεκτρονικά συστήματα, ακόμη και αρχεία της Google, δεν αναγνώριζαν την 29η Φεβρουαρίου ως ημέρα, δημιουργώντας αναστάτωση στους γεννηθέντες την συγκεκριμένη ημέρα.
Το «λεπτό της Νέας Υόρκης» Το φευγαλέο διάστημα μεταξύ της στιγμής που ένα φανάρι στο Μανχάταν γίνεται πράσινο και της στιγμής που ο οδηγός του αυτοκινήτου πίσω σου κορνάρει. Έτσι ορίζει ο Johnny Carson το «Λεπτό της Νέας Υόρκης», εννοώντας πως ο χρόνος στις μεγάλες πόλεις προσλαμβάνεται και βιώνεται με διαφορετικό τρόπο και ρυθμό σε σχέση με μικρότερες πόλεις ή στην εξοχή. Αυτό το φαινόμενο ανάγεται στα χαμένα οπτικά ερεθίσματα του εγκεφάλου μας κατά την διάρκεια της γρήγορης κίνησης του ματιού (REM). Έτσι, αν κοιτάξουμε προσεκτικά ένα αναλογικό ρολόι και εστιάσουμε στον δείκτη των δευτερολέπτων, σταδιακά θα νιώσουμε πως ο κάθε χτύπος γίνεται όλο και πιο αργά. Στις μεγάλες πόλεις, με τα πληθωρικά σκηνικά, τα μεγάλα κτίρια και την κίνηση στους δρόμους, το φαινόμενο αντιστρέφεται και αυτό που κάπου πιο ήσυχα θα φάνταζε σαν πέντε λεπτά, στη Νέα Υόρκη το νιώθει κανείς σαν ένα.
Όταν ο χρόνος χάνεται στη μουσική Έχετε «χαθεί» ποτέ σε ένα τραγούδι; Συχνά, όταν απολαμβάνουμε ένα κομμάτι, ξεχνάμε τον γύρω κόσμο και τον χρόνο. Μάλιστα, όταν η εμπειρία είναι έντονη, οι επιστήμονες επισημαίνουν πως αλλάζει το σκηνικό λειτουργίας του εγκεφάλου με αποτέλεσμα να δημιουργείται μια αίσθηση αχρονικότητας. Αυτό εφαρμόζεται σήμερα και στα εμπορικά καταστήματα, καθώς έχει παρατηρηθεί πως με καινούρια, δημοφιλή μουσική, οι πελάτες νιώθουν πως ο χρόνος περνά πιο γρήγορα, κι έτσι δεν καταλαβαίνουν πόσο έχουν μείνει εντός του καταστήματος. Το ίδιο συμβαίνει με την μουσική αργού tempo: Χαλαρώνει το μυαλό των πελατών, κάνοντάς τους να ξεχάσουν πόση ώρα βρίσκονται εκεί, με αποτέλεσμα να ψωνίζουν περισσότερο.
Ο χρόνος των ναρκωτικών Αλλάζουν τα ναρκωτικά την αντίληψή μας για τον χρόνο; Σε γενικές γραμμές, εξαρτάται από την εκάστοτε ουσία. Επειδή όμως η χορήγηση ναρκωτικών σε ανθρώπους για επιστημονικούς σκοπούς έχει κριθεί ανήθικη, λίγα πράγματα ξέρουμε με ακρίβεια για το τι συμβαίνει στον ανθρώπινο εγκέφαλο μετά από χρήση. Συγγραφείς που συνδέονται με την ψυχεδέλεια και την χρήση οπίου έχουν παρατηρήσει πως ο χρόνος κυλά πολύ πιο αργά από το κανονικό – ο Thomas De Quincey για παράδειγμα ανέφερε πως έζησε… 70 χρόνια μέσα σε μια νύχτα, ενώ ο Aldous Huxley είχε παρόμοιες «επιβραδυντικές» εμπειρίες με LSD. Μία πιθανή εξήγηση είναι η αύξηση των σκέψεων που κάνει ο ανθρώπινος εγκέφαλος ανά λεπτό: Όταν γίνεται χρήση ουσιών, οι σκέψεις πολλαπλασιάζονται και ο εγκέφαλος χρειάζεται περισσότερο χρόνο για να τις πραγματοποιήσει, επομένως νιώθει τον χρόνο να κυλά πιο αργά.
«Μου φαίνεται σαν χτες» Πόσες φορές δεν έχουμε πει αυτή τη φράση, για μια ανάμνηση που μόλις μας ήρθε στο μυαλό; Αυτό συμβαίνει περισσότερο καθώς τα χρόνια περνούν και αποτελεί σχεδόν… καθημερινότητα για τους ηλικιωμένους. Αυτό το φαινόμενο, που αποκαλείται «τηλεσκοπικό», εξηγείται με δύο πιθανούς τρόπους. Ο πρώτος λόγος που εξηγεί γιατί για τους ηλικιωμένους τα χρόνια φαίνεται να έχουν κυλήσει γρηγορότερα (άρα και η ανάμνηση μιας συγκεκριμένης χρονικής στιγμής πιο κοντά από όσο θα έπρεπε) είναι απλά αναλογικός: Όταν είμαστε 10 ετών, ένας χρόνος αντιστοιχεί στο 10% της ζωής μας. Όταν όμως είμαστε 60, ένας χρόνος αντιστοιχεί στο 1,67%. Ο δεύτερος λόγος είναι η ρουτίνα. Ο εγκέφαλος τείνει να παραλείπει από τις αναμνήσεις τα χρονικά διαστήματα που κάναμε τα ίδια πράγματα – π.χ. την οδήγηση από τη δουλειά στο σπίτι δύο ώρες κάθε μέρα, επί πολλές δεκαετίες- διατηρώντας μόνο τα σημαντικά, γι’ αυτό και αυτά φαίνονται πιο κοντινά. Αυτός είναι και ένας τρόπος να… επιμηκύνετε τα ώριμα χρόνια σας: Κάντε καινούρια πράγματα, τα οποία ο εγκέφαλος θα κρίνει πως αξίζει να συγκρατεί.
Ο κυκλικός χρόνος Για τις περισσότερες κουλτούρες του πλανήτη, ο χρόνος παραμένει γραμμική υπόθεση: Δεν θα ξαναϋπάρξει το έτος 2014 ούτε ο 21ος αιώνας μετά το πέρασμά του. Κι όμως, δεν είναι λίγες οι θρησκείες που θεωρούν τον χρόνο κυκλικό, κάτι που επιτρέπει την ιδέα της μετενσάρκωσης. Όπως οι εποχές επαναλαμβάνονται κυκλικά, έτσι και το πνεύμα επιστρέφει μέχρι να φτάσει στην ολοκλήρωση και τη φώτιση. Η ιδέα του κυκλικού χρόνου έχει αποκτήσει νέα διάσταση μετά από ανακαλύψεις σχετικά με την μαύρη ενέργεια του σύμπαντος, που συνδέεται με επανάληψη κινήσεων και γαλαξιακών μοντέλων.
Πηγή: Listverse
Επιμέλεια: Γιώργος Κόκουβας
