Πόσο αληθινοί ήταν οι ελληνικοί μύθοι;
Υπήρχε όντως Δούρειος Ίππος; Ποια ήταν η καταγωγή του Ομήρου; Πόσο Μέγας ήταν ο Αλέξανδρος; Επιστημονικές απόψεις πίσω από τους ελληνικούς μύθους.
του Νικόλα Γεωργιακώδη
Πριν βιαστείτε να μας χαρακτηρίσετε «ανθέλληνες», «άπιστους» και άλλα τέτοια όμορφα, επιτρέψτε μας να εξηγηθούμε. Δεν έχουμε καμία διάθεση να αποδομήσουμε τους μύθους που συνοδεύουν την Αρχαία Ελλάδα και οι οποίοι επέδρασαν καθοριστικά στην γλωσσική, εκπαιδευτική, πολιτική, φιλοσοφική και καλλιτεχνική εξέλιξη του κόσμου.
Όμως, έχουμε κάθε δικαίωμα να τους δούμε με πια πιο κριτική – επιστημονική ματιά, τουλάχιστον με βάση τα μέχρι στιγμής επιστημονικά ευρήματα, τα οποία σε αρκετές περιπτώσεις αντικρούουν τα «γεγονότα» που είχαμε κατά νου.
Ποια ήταν η πραγματική υπόσταση του Ομήρου;
Η υπόσταση του Ομήρου, του διεθνούς φήμης ποιητή, αμφισβητείται έντονα από τους επιστήμονες σε αρκετές περιπτώσεις. Όπως αναφέρει στο BBC ο Armand d'Angour, καθηγητής Κλασσικής φιλοσοφίας στο Πανεπιστήμιο της Οξφόρδης, είναι ευρέως αποδεκτό ότι τα μεγάλα έπη Ιλιάδα και Οδύσσεια, ‘γράφτηκαν’ δια στόματος του, χωρίς τη βοήθεια της γραφής κάποια στιγμή τον 8ο αιώνα π.Χ.
Όμως, ενώ οι αρχαίοι δεν είχαν καμία αμφιβολία ότι ο Όμηρος ήταν ένας υπαρκτός βάρδος ο οποίος συνέθεσε τα μνημειώδη αυτά έπη, δεν γνωρίζουμε τίποτα συγκεκριμένο για εκείνον. «Το μόνο που ξέρουμε είναι ότι, ακόμα και αν τα ποιήματα είχαν συντεθεί χωρίς να υπάρχει γραφή και μεταδόθηκαν προφορικά από γενιά σε γενιά, σε κάποιο στάδιο καταγράφηκαν στην ελληνική γλώσσα και έτσι επέζησαν μέχρι σήμερα», λέει ο d’Angour.
Υπήρξε ο Δούρειος Ίππος;
Η ιστορία του Δούρειου Ίππου εμφανίζεται για πρώτη φορά στην Οδύσσεια του Ομήρου, η οποία γράφτηκε σύμφωνα με τους μελετητές το 750 π.Χ. Το μεγάλο αυτό άλογο, χρησιμοποιήθηκε από τον ελληνικό στρατό ως «δώρο» για τους Τρώες, όμως με το που οι Τρώες το έφεραν μέσα στα τείχη της πόλης τους, μια μερίδα στρατιωτών που είχε κρυφτεί στην κοιλιά του αλόγου βγήκε το ίδιο βράδυ και κατέστρεψε την πόλη. Τα αρχαιολογικά στοιχεία δείχνουν ότι όντως η Τροία κάηκε από τους Έλληνες, όμως για το ξύλινο άλογο δεν μπορούμε να είμαστε σίγουροι ότι όντως υπήρξε.
Μάλιστα, τα περισσότερα από τα αφηγηματικά στοιχεία της Αινειάδας του Βιργιλίου και της Οδύσσειας του Ομήρου, οδηγούν στο συμπέρασμα ότι πρόκειται για μία εικασία και ότι – κατά πάσα πιθανότητα - η όλη ιστορία κρύβει κάποιους συμβολισμούς.
Ήταν το Πυθαγόρειο Θεώρημα όντως του Πυθαγόρα;
Το μάθαμε στο σχολείο, το γράψαμε στις εξετάσεις και αποτέλεσε ένα από τα πλέον διαδεδομένα θεωρήματα στην τριγωνομετρία. Πόσο όμως… Πυθαγόρειο ήταν αυτό το θεώρημα που λέει ότι το τετράγωνο της υποτείνουσας ισούται με το άθροισμα των τετραγώνων των δύο άλλων πλευρών;
Σύμφωνα με τους επιστήμονες, είναι αμφίβολο αν ο Πυθαγόρας ήταν όντως μαθηματικός, όπως αντιλαμβανόμαστε σήμερα τον όρο ‘μαθηματικός’. Το θεώρημά του διδάσκεται σήμερα στα σχολεία, όμως οι Βαβυλώνιοι φαίνεται πως γνώριζαν αυτήν την εξίσωση περίπου χίλια χρόνια πριν τον Πυθαγόρα, αφού αυτή εμφανίζεται σε πλάκες από πηλό στη Βαβυλωνία. Παρ’ όλα αυτά αν δεν έχουμε κάποια απόδειξη ότι την χρησιμοποίησαν σε μαθηματικό πλαίσιο.
Πώς πραγματικά ξεκίνησε το αρχαίο θέατρο;
Στην Αθήνα του 5ου αιώνα, το θέατρο ήταν στενά συνδεδεμένο με τη λατρεία του θεού Διονύσου. Όμως η αρχική προέλευση του θεάτρου είναι ένα ιδιαίτερα πολυσυζητημένο θέμα. Η μία παράδοση μιλά για τον ηθοποιό Θέσπι, ο οποίος στέκεται σε ένα κάρο και παίζει έναν δραματικό ρόλο για πρώτη φορά κάπου στο 532 π.Χ., ενώ μια άλλη ισχυρίζεται ότι το δράμα ξεκίνησε με τελετουργικές χορωδίες και σταδιακά ενσωμάτωσε κομμάτια από ηθοποιούς.
Η Αριστοτέλης, υπέθεσε ότι οι χορωδίες στην τραγωδία, ήταν αρχικά τελετουργικά τραγούδια (γνωστά και ως διθύραμβοι) τα οποία τραγουδιόνταν και χορεύονταν προς τιμή του Διονύσου, ενώ η κωμωδία προήλθε από πρόστυχες παραστάσεις στις οποίες κυριαρχούσαν οι απομιμήσεις φαλλών. Ως θεός ο οποίος συνδέεται με την αλλαγή των ρόλων και τις ξαφνικές εμφανίσεις, ο Διόνυσος φαίνεται να αποτελεί εύστοχη επιλογή θεού για να «καλλιεργήσει» το δράμα. Όμως, πέρα από την πρώτη σωζόμενη τραγωδία του Αισχύλου τους Πέρσες το 472 π.Χ., ελάχιστες έχουν να κάνουν με το Διόνυσο.
Πόσο «μέγας» ήταν ο Αλέξανδρος;
Θεωρείται ως ένας από τους μεγαλύτερους και πιο θαρραλέους στρατηγούς σε παγκόσμια κλίμακα. Οι περιγραφές που τον συνοδεύουν είναι τουλάχιστον μυθικές. Όμως σύμφωνα με αρχαίες πηγές, σωματικά ο Αλέξανδρος ήταν κοντός και γεροδεμένος, αγαπούσε το ποτό, είχε βραχνή φωνή και οξύθυμο χαρακτήρα, ο οποίος μάλιστα τον οδήγησε στο να σκοτώσει τον σύντροφό του Κλείτο.
«Όσο μεγάλωνε γινόταν ολοένα και πιο παρανοϊκός και μεγαλομανής. Παρ’ όλα αυτά σε μόλις δέκα χρόνια, από την ηλικία των 20, κατάφερε να στήσει μια τεράστια αυτοκρατορία από την Αίγυπτο μέχρι την Ινδία. Δεν νικήθηκε ποτέ στη μάχη, χρησιμοποίησε καινοτόμους πολιορκητικούς μηχανισμούς και ίδρυσε είκοσι πόλεις. Οι στρατιωτικές του επιτυχίες ήταν εντυπωσιακές, και στα μάτια του αρχαίου κόσμου ο οποίος πίστευε στον πόλεμο και την κυριαρχία, ήταν λογικό να αναγνωριστεί σαν ‘Μέγας», επισημαίνει ο d’Angour.
Πριν βιαστείτε να μας χαρακτηρίσετε «ανθέλληνες», «άπιστους» και άλλα τέτοια όμορφα, επιτρέψτε μας να εξηγηθούμε. Δεν έχουμε καμία διάθεση να αποδομήσουμε τους μύθους που συνοδεύουν την Αρχαία Ελλάδα και οι οποίοι επέδρασαν καθοριστικά στην γλωσσική, εκπαιδευτική, πολιτική, φιλοσοφική και καλλιτεχνική εξέλιξη του κόσμου.
Όμως, έχουμε κάθε δικαίωμα να τους δούμε με πια πιο κριτική – επιστημονική ματιά, τουλάχιστον με βάση τα μέχρι στιγμής επιστημονικά ευρήματα, τα οποία σε αρκετές περιπτώσεις αντικρούουν τα «γεγονότα» που είχαμε κατά νου.
Ποια ήταν η πραγματική υπόσταση του Ομήρου; Η υπόσταση του Ομήρου, του διεθνούς φήμης ποιητή, αμφισβητείται έντονα από τους επιστήμονες σε αρκετές περιπτώσεις. Όπως αναφέρει στο BBC ο Armand d'Angour, καθηγητής Κλασσικής φιλοσοφίας στο Πανεπιστήμιο της Οξφόρδης, είναι ευρέως αποδεκτό ότι τα μεγάλα έπη Ιλιάδα και Οδύσσεια, ‘γράφτηκαν’ δια στόματος του, χωρίς τη βοήθεια της γραφής κάποια στιγμή τον 8ο αιώνα π.Χ.
Όμως, ενώ οι αρχαίοι δεν είχαν καμία αμφιβολία ότι ο Όμηρος ήταν ένας υπαρκτός βάρδος ο οποίος συνέθεσε τα μνημειώδη αυτά έπη, δεν γνωρίζουμε τίποτα συγκεκριμένο για εκείνον. «Το μόνο που ξέρουμε είναι ότι, ακόμα και αν τα ποιήματα είχαν συντεθεί χωρίς να υπάρχει γραφή και μεταδόθηκαν προφορικά από γενιά σε γενιά, σε κάποιο στάδιο καταγράφηκαν στην ελληνική γλώσσα και έτσι επέζησαν μέχρι σήμερα», λέει ο d’Angour.
Υπήρξε ο Δούρειος Ίππος;
Η ιστορία του Δούρειου Ίππου εμφανίζεται για πρώτη φορά στην Οδύσσεια του Ομήρου, η οποία γράφτηκε σύμφωνα με τους μελετητές το 750 π.Χ. Το μεγάλο αυτό άλογο, χρησιμοποιήθηκε από τον ελληνικό στρατό ως «δώρο» για τους Τρώες, όμως με το που οι Τρώες το έφεραν μέσα στα τείχη της πόλης τους, μια μερίδα στρατιωτών που είχε κρυφτεί στην κοιλιά του αλόγου βγήκε το ίδιο βράδυ και κατέστρεψε την πόλη. Τα αρχαιολογικά στοιχεία δείχνουν ότι όντως η Τροία κάηκε από τους Έλληνες, όμως για το ξύλινο άλογο δεν μπορούμε να είμαστε σίγουροι ότι όντως υπήρξε.
Μάλιστα, τα περισσότερα από τα αφηγηματικά στοιχεία της Αινειάδας του Βιργιλίου και της Οδύσσειας του Ομήρου, οδηγούν στο συμπέρασμα ότι πρόκειται για μία εικασία και ότι – κατά πάσα πιθανότητα - η όλη ιστορία κρύβει κάποιους συμβολισμούς.
Ήταν το Πυθαγόρειο Θεώρημα όντως του Πυθαγόρα; Το μάθαμε στο σχολείο, το γράψαμε στις εξετάσεις και αποτέλεσε ένα από τα πλέον διαδεδομένα θεωρήματα στην τριγωνομετρία. Πόσο όμως… Πυθαγόρειο ήταν αυτό το θεώρημα που λέει ότι το τετράγωνο της υποτείνουσας ισούται με το άθροισμα των τετραγώνων των δύο άλλων πλευρών;
Σύμφωνα με τους επιστήμονες, είναι αμφίβολο αν ο Πυθαγόρας ήταν όντως μαθηματικός, όπως αντιλαμβανόμαστε σήμερα τον όρο ‘μαθηματικός’. Το θεώρημά του διδάσκεται σήμερα στα σχολεία, όμως οι Βαβυλώνιοι φαίνεται πως γνώριζαν αυτήν την εξίσωση περίπου χίλια χρόνια πριν τον Πυθαγόρα, αφού αυτή εμφανίζεται σε πλάκες από πηλό στη Βαβυλωνία. Παρ’ όλα αυτά αν δεν έχουμε κάποια απόδειξη ότι την χρησιμοποίησαν σε μαθηματικό πλαίσιο.
Πώς πραγματικά ξεκίνησε το αρχαίο θέατρο;
Στην Αθήνα του 5ου αιώνα, το θέατρο ήταν στενά συνδεδεμένο με τη λατρεία του θεού Διονύσου. Όμως η αρχική προέλευση του θεάτρου είναι ένα ιδιαίτερα πολυσυζητημένο θέμα. Η μία παράδοση μιλά για τον ηθοποιό Θέσπι, ο οποίος στέκεται σε ένα κάρο και παίζει έναν δραματικό ρόλο για πρώτη φορά κάπου στο 532 π.Χ., ενώ μια άλλη ισχυρίζεται ότι το δράμα ξεκίνησε με τελετουργικές χορωδίες και σταδιακά ενσωμάτωσε κομμάτια από ηθοποιούς.
Η Αριστοτέλης, υπέθεσε ότι οι χορωδίες στην τραγωδία, ήταν αρχικά τελετουργικά τραγούδια (γνωστά και ως διθύραμβοι) τα οποία τραγουδιόνταν και χορεύονταν προς τιμή του Διονύσου, ενώ η κωμωδία προήλθε από πρόστυχες παραστάσεις στις οποίες κυριαρχούσαν οι απομιμήσεις φαλλών. Ως θεός ο οποίος συνδέεται με την αλλαγή των ρόλων και τις ξαφνικές εμφανίσεις, ο Διόνυσος φαίνεται να αποτελεί εύστοχη επιλογή θεού για να «καλλιεργήσει» το δράμα. Όμως, πέρα από την πρώτη σωζόμενη τραγωδία του Αισχύλου τους Πέρσες το 472 π.Χ., ελάχιστες έχουν να κάνουν με το Διόνυσο.
Πόσο «μέγας» ήταν ο Αλέξανδρος; Θεωρείται ως ένας από τους μεγαλύτερους και πιο θαρραλέους στρατηγούς σε παγκόσμια κλίμακα. Οι περιγραφές που τον συνοδεύουν είναι τουλάχιστον μυθικές. Όμως σύμφωνα με αρχαίες πηγές, σωματικά ο Αλέξανδρος ήταν κοντός και γεροδεμένος, αγαπούσε το ποτό, είχε βραχνή φωνή και οξύθυμο χαρακτήρα, ο οποίος μάλιστα τον οδήγησε στο να σκοτώσει τον σύντροφό του Κλείτο.
«Όσο μεγάλωνε γινόταν ολοένα και πιο παρανοϊκός και μεγαλομανής. Παρ’ όλα αυτά σε μόλις δέκα χρόνια, από την ηλικία των 20, κατάφερε να στήσει μια τεράστια αυτοκρατορία από την Αίγυπτο μέχρι την Ινδία. Δεν νικήθηκε ποτέ στη μάχη, χρησιμοποίησε καινοτόμους πολιορκητικούς μηχανισμούς και ίδρυσε είκοσι πόλεις. Οι στρατιωτικές του επιτυχίες ήταν εντυπωσιακές, και στα μάτια του αρχαίου κόσμου ο οποίος πίστευε στον πόλεμο και την κυριαρχία, ήταν λογικό να αναγνωριστεί σαν ‘Μέγας», επισημαίνει ο d’Angour.
