Τα αγάλματα της Αθήνας: "Παγωμένη" Ιστορία
Οι ιστορίες, οι καλλιτέχνες, οι έρανοι, τα μίση και τα πάθη που προκάλεσαν οκτώ από τα πιο ενδιαφέροντα αγάλματα της πόλης από το 1904 μέχρι σήμερα.
της Ηρώς Κουνάδη
Ποιος σχεδίασε τον Τρικούπη με τον άγγελό του έξω από την παλιά Βουλή; Από τι υλικό είναι φτιαγμένος ο έφιππος Κολοκοτρώνης της Σταδίου; Γιατί βρίσκεται στην Δεξαμενή το άγαλμα του Ελύτη; Ποιο άγαλμα της Αθήνας έχει επιβιώσει… τέσσερις βομβιστικές επιθέσεις; Οκτώ ακίνητοι κάτοικοι αυτής της πόλης διηγούνται ιστορίες.
Ο Κολοκοτρώνης μπροστά από την παλιά Βουλή
Έργο του πολυβραβευμένου έλληνα γλύπτη Λάζαρου Σώχου, ο έφιππος Κολοκοτρώνης τοποθετήθηκε μπροστά στην παλιά Βουλή το 1904, όπου παραμένει μέχρι σήμερα. Το άγαλμα κατασκευάστηκε στο Παρίσι, από το υλικό των κανονιών της Επανάστασης που βρίσκονταν στο Κάστρο του Παλαμηδίου, στο Ναύπλιο. Φτιάχτηκαν, μάλιστα, δύο πανομοιότυπα αντίτυπα, εκ των οποίων το ένα τοποθετήθηκε το 1901 στο Ναύπλιο (βρίσκεται σήμερα στον λεγόμενο Βοτανικό Κήπο του Ναυπλίου, αλλιώς γνωστό και ως Πάρκο Κολοκοτρώνη). Το έργο βραβεύτηκε από το Ελληνικό τμήμα της Διεθνής Παρισινής έκθεσης του 1900 και την Ακαδημία της Ρώμης.
Ο Χαρίλαος Τρικούπης… σχεδόν δίπλα του
Το υπέροχο άγαλμα με τον άγγελο στη βάση του, έξω από την παλιά Βουλή, είναι έργο του κυπριακής καταγωγής γλύπτη Θωμά Θωμόπουλου (1873-1937) ο οποίος ήρθε στην Αθήνα από τη Σμύρνη το 1877. Η ιδέα για την ανέγερση του αγάλματος μπροστά από την τότε Βουλή υπήρχε ήδη από το 1904. Τα χρήματα, όμως, που συγκέντρωναν οι πανελλήνιοι έρανοι δεν επαρκούσαν. Τα αποκαλυπτήρια του αγάλματος πραγματοποιήθηκαν τελικά το 1920, μετά από μια μεγάλη δωρεά ομογενών από την Αίγυπτο.
«Ηθέλησα να τον δώσω εις τους μεταγενέστερους αυστηρόν, αδέκαστον και γεμάτον θέλησιν: το πνεύμα του επί του βάθρου γεμάτο από ελληνική ομορφίαν και δύναμιν, χαράσσει το περίφημο εκείνο της αισιοδοξίας του: η Ελλάς θέλει να ζήση και θα ζήση» δήλωνε στις εφημερίδες της εποχής ο γλύπτης. «Τίποτε το περιττόν δεν ηθέλησα να στολίσει το βάθρον του. Ευθυτενής, ωσάν μια αρχαϊκή στήλη, άνευ ακαλαίσθητων ρητορικών κινήσεων, ίσταται προ του βήματος με το αέτειον και βαθύ βλέμμα του».
Τα αγάλματα της Ακαδημίας
Και τα τέσσερα αγάλματα της υπέροχης Ακαδημίας Αθηνών –η Αθηνά και ο Απόλλωνας επάνω στις κολώνες, και ο Σωκράτης με τον Πλάτωνα μπροστά από τα σκαλιά της εισόδου– είναι έργα του ελληνοβαυαρού γλύπτη Λεωνίδα Δρόση. Τα δύο τελευταία αγάλματα, των δύο φιλοσόφων, κατασκευάστηκαν μετά τον θάνατο του σχεδιαστή τους, το 1882. Ο Λεωνίδας Δρόσης σπούδασε γλυπτική στο Πολυτεχνείο Αθηνών και απέσπασε πολλά βραβεία και επαίνους σε όλη την Ευρώπη. Διαβάστε περισσότερα για το έργο του εδώ και για το Κτίριο της Ακαδημίας εδώ.
Ο Ελευθέριος Βενιζέλος στο Πάρκο Ελευθερίας
Ένα από τα μεγαλύτερα αγάλματα του «Λευτεράκη» με ύψος που αγγίζει τα τέσσερα μέτρα, είναι αυτό δίπλα στο Μέγαρο Μουσικής. Έργο του φημισμένου έλληνα γλύπτη Γιάννη Παππά (1913-2005), κατασκευάστηκε από ορείχαλκο και τοποθετήθηκε στη σημερινή του θέση το 1969. Τα κτίρια πίσω του σήμερα στεγάζουν το Μουσείο Ελευθερίου Βενιζέλου και το Δημοτικό Κέντρο Τεχνών του Δήμου Αθηναίων.
Ο Λόρδος Βύρωνας έξω από το Ζάππειο
Είναι σαφώς ένα από τα ομορφότερα αγάλματα της πόλης. Βρίσκεται στη γωνία των οδών Βασιλίσσης Αμαλίας και Βασιλίσσης Όλγας, και απεικονίζει την Ελλάδα να στεφανώνει τον Λόρδο Βύρωνα. Είναι έργο τριών διαφορετικών γλυπτών, των Henri Michel Antoine Chapu (1833-1891), Jean Alexandre Joseph Falquiere (1831-1900), και Λάζαρου Σώχου (1859-1911), αλλά όχι προϊόν συνεργασίας: ο δεύτερος γλύπτης συνέχισε το έργο του πρώτου, μετά τον θάνατό του, και ο Σώχος τελικά μπόρεσε να το ολοκληρώσει. Χρηματοδότης του ήταν ο ευεργέτης και πρόεδρος του Συλλόγου «Βύρων», Δημήτριος Στεφανόβικ Σκυλίτσης, ο οποίος επίσης πέθανε πριν ολοκληρωθεί το άγαλμα. Εκείνο τελικά τοποθετήθηκε στη σημερινή του θέση το 1896, παραμονές των Ολυμπιακών Αγώνων.
Ο Χάρι Τρούμαν στο Παγκράτι
Έχει χαρακτηριστεί «το πιο μισητό άγαλμα της Αθήνας» και όχι άδικα: Τέσσερις βομβιστικές επιθέσεις (δύο επί Επταετίας και δύο στη Μεταπολίτευση) και μερικές δεκάδες βανδαλισμούς μετράει ο πολύπαθος 33ος Πρόεδρος των Ηνωμένων Πολιτειών στη γωνία των οδών Βασιλέως Γεωργίου και Βασιλέως Κωνσταντίνου. Έργο του αμερικανού γλύπτη Φέλιξ Γουέλτον, τοποθετήθηκε στο σημείο που βρίσκεται σήμερα τον Μάρτιο του 1963, κατόπιν επιθυμίας και με δαπάνες της οργάνωσης της Ομογένειας των ΗΠΑ, ΑΧΕΠΑ.
Ο Δήμος Αθηναίων δεν ρωτήθηκε ποτέ για την τοποθέτησή του, πράγμα που προκάλεσε αντιδράσεις από την πρώτη στιγμή. Εξ ου και όταν, μετά την τρίτη βόμβα που έσκασε στα πόδια του αγάλματος το 1986, ο τότε Δήμαρχος Αθηναίων, Δημήτρης Μπέης, αντιπρότεινε στα στελέχη της ΑΧΕΠΑ που ζητούσαν να επισκευαστεί, την αντικατάστασή του με ένα άγαλμα του Αβραάμ Λίνκολν, που είναι γενικά πιο συμπαθής φυσιογνωμία. Προφανώς, δεν κατάφερε να τους πείσει, και ο επισκευασμένος Τρούμαν έμεινε στην θέση του και εξακολουθεί να ταλαιπωρείται μέχρι σήμερα, πότε με κόκκινες μπογιές, πότε με σκοινιά που τον ρίχνουν στο έδαφος και πότε με αλυσοπρίονα που του κόβουν τα πόδια. Περισσότερες περιπέτειες του Χάρι Τρούμαν στην Αθήνα, εδώ.
Ο Οδυσσέας Ελύτης στη Δεξαμενή
Το άγαλμα του νομπελίστα ποιητή είναι κι αυτό έργο του Γιάννη Παππά. Κατασκευασμένο από ορείχαλκο, τοποθετήθηκε στην Πλατεία Δεξαμενής το 1997, έναν χρόνο μετά τον θάνατο του Ελύτη. Η κολωνακιώτικη πλατεία που τελευταία γνωρίζει νέες δόξες ήταν ιδιαίτερα ταιριαστό σημείο για την τοποθέτησή του, καθότι ο Οδυσσέας Ελύτης τύγχανε ένας από τους τελευταίους –και πιο πιστούς– θαμώνες του θρυλικού καφενείου της Δεξαμενής, πριν αυτό κλείσει για να αναγεννηθεί προσφάτως από τις στάχτες του.
Ο Δρομέας απέναντι από το Χίλτον
Και αν ο Πρόεδρος Τρούμαν είναι το λιγότερο δημοφιλές, ο Δρομέας είναι το πιο αμφιλεγόμενο γλυπτό της Αθήνας. Έργο του γλύπτη Κώστα Βαρώτσου, κατασκευασμένο εξολοκλήρου από γυαλί, τοποθετήθηκε το 1988 στην Ομόνοια, για να μεταφερθεί λίγα χρόνια αργότερα, το 1994, στην πλατεία της Μεγάλης του Γένους Σχολής, ή αν το προτιμάτε απλούστερα «απέναντι από το Χίλτον», όπου βρίσκεται μέχρι σήμερα.
«Όλοι μας λένε ότι τα κάναμε γυαλιά καρφιά, εμείς με τα σπασμένα γυαλιά φτιάχναμε τον Δρομέα». Έτσι ξεκίνησε τον λόγο του στα εγκαίνια του δρομέα ο τότε Δήμαρχος Αθηναίων, Μιλτιάδης Έβερτ. «Ξεκίνησε τότε, για πρώτη φορά στην Αθήνα, ένα μεγάλης έκτασης πρόγραμμα τοποθέτησης έργων σύγχρονης Τέχνης και μεγάλων εικαστικών παρεμβάσεων, οι οποίες δημιούργησαν ένα πολιτισμικό σοκ στους κατοίκους της πόλης» έγραφε πέρυσι ο Κώστας Βαρώτσος σε άρθρο του στο Aixmi.gr. «Μετά τις επτά το βράδυ όλο το προσωπικό του πνευματικού κέντρου του Δήμου κατέβαινε στην Ομόνοια και ένας έκοβε γυαλί, άλλος καθάριζε, άλλος μετέφερε…» λέει για την κατασκευή του Δρομέα του, στιγμιότυπα από την οποία καταγράφονται στο παρακάτω υπέροχο βιντεάκι.
Ποιος σχεδίασε τον Τρικούπη με τον άγγελό του έξω από την παλιά Βουλή; Από τι υλικό είναι φτιαγμένος ο έφιππος Κολοκοτρώνης της Σταδίου; Γιατί βρίσκεται στην Δεξαμενή το άγαλμα του Ελύτη; Ποιο άγαλμα της Αθήνας έχει επιβιώσει… τέσσερις βομβιστικές επιθέσεις; Οκτώ ακίνητοι κάτοικοι αυτής της πόλης διηγούνται ιστορίες.
Ο Κολοκοτρώνης μπροστά από την παλιά Βουλή
Έργο του πολυβραβευμένου έλληνα γλύπτη Λάζαρου Σώχου, ο έφιππος Κολοκοτρώνης τοποθετήθηκε μπροστά στην παλιά Βουλή το 1904, όπου παραμένει μέχρι σήμερα. Το άγαλμα κατασκευάστηκε στο Παρίσι, από το υλικό των κανονιών της Επανάστασης που βρίσκονταν στο Κάστρο του Παλαμηδίου, στο Ναύπλιο. Φτιάχτηκαν, μάλιστα, δύο πανομοιότυπα αντίτυπα, εκ των οποίων το ένα τοποθετήθηκε το 1901 στο Ναύπλιο (βρίσκεται σήμερα στον λεγόμενο Βοτανικό Κήπο του Ναυπλίου, αλλιώς γνωστό και ως Πάρκο Κολοκοτρώνη). Το έργο βραβεύτηκε από το Ελληνικό τμήμα της Διεθνής Παρισινής έκθεσης του 1900 και την Ακαδημία της Ρώμης.
Ο Χαρίλαος Τρικούπης… σχεδόν δίπλα του Το υπέροχο άγαλμα με τον άγγελο στη βάση του, έξω από την παλιά Βουλή, είναι έργο του κυπριακής καταγωγής γλύπτη Θωμά Θωμόπουλου (1873-1937) ο οποίος ήρθε στην Αθήνα από τη Σμύρνη το 1877. Η ιδέα για την ανέγερση του αγάλματος μπροστά από την τότε Βουλή υπήρχε ήδη από το 1904. Τα χρήματα, όμως, που συγκέντρωναν οι πανελλήνιοι έρανοι δεν επαρκούσαν. Τα αποκαλυπτήρια του αγάλματος πραγματοποιήθηκαν τελικά το 1920, μετά από μια μεγάλη δωρεά ομογενών από την Αίγυπτο.
«Ηθέλησα να τον δώσω εις τους μεταγενέστερους αυστηρόν, αδέκαστον και γεμάτον θέλησιν: το πνεύμα του επί του βάθρου γεμάτο από ελληνική ομορφίαν και δύναμιν, χαράσσει το περίφημο εκείνο της αισιοδοξίας του: η Ελλάς θέλει να ζήση και θα ζήση» δήλωνε στις εφημερίδες της εποχής ο γλύπτης. «Τίποτε το περιττόν δεν ηθέλησα να στολίσει το βάθρον του. Ευθυτενής, ωσάν μια αρχαϊκή στήλη, άνευ ακαλαίσθητων ρητορικών κινήσεων, ίσταται προ του βήματος με το αέτειον και βαθύ βλέμμα του».
Τα αγάλματα της Ακαδημίας
Και τα τέσσερα αγάλματα της υπέροχης Ακαδημίας Αθηνών –η Αθηνά και ο Απόλλωνας επάνω στις κολώνες, και ο Σωκράτης με τον Πλάτωνα μπροστά από τα σκαλιά της εισόδου– είναι έργα του ελληνοβαυαρού γλύπτη Λεωνίδα Δρόση. Τα δύο τελευταία αγάλματα, των δύο φιλοσόφων, κατασκευάστηκαν μετά τον θάνατο του σχεδιαστή τους, το 1882. Ο Λεωνίδας Δρόσης σπούδασε γλυπτική στο Πολυτεχνείο Αθηνών και απέσπασε πολλά βραβεία και επαίνους σε όλη την Ευρώπη. Διαβάστε περισσότερα για το έργο του εδώ και για το Κτίριο της Ακαδημίας εδώ.
Ο Ελευθέριος Βενιζέλος στο Πάρκο Ελευθερίας Ένα από τα μεγαλύτερα αγάλματα του «Λευτεράκη» με ύψος που αγγίζει τα τέσσερα μέτρα, είναι αυτό δίπλα στο Μέγαρο Μουσικής. Έργο του φημισμένου έλληνα γλύπτη Γιάννη Παππά (1913-2005), κατασκευάστηκε από ορείχαλκο και τοποθετήθηκε στη σημερινή του θέση το 1969. Τα κτίρια πίσω του σήμερα στεγάζουν το Μουσείο Ελευθερίου Βενιζέλου και το Δημοτικό Κέντρο Τεχνών του Δήμου Αθηναίων.
Ο Λόρδος Βύρωνας έξω από το Ζάππειο Είναι σαφώς ένα από τα ομορφότερα αγάλματα της πόλης. Βρίσκεται στη γωνία των οδών Βασιλίσσης Αμαλίας και Βασιλίσσης Όλγας, και απεικονίζει την Ελλάδα να στεφανώνει τον Λόρδο Βύρωνα. Είναι έργο τριών διαφορετικών γλυπτών, των Henri Michel Antoine Chapu (1833-1891), Jean Alexandre Joseph Falquiere (1831-1900), και Λάζαρου Σώχου (1859-1911), αλλά όχι προϊόν συνεργασίας: ο δεύτερος γλύπτης συνέχισε το έργο του πρώτου, μετά τον θάνατό του, και ο Σώχος τελικά μπόρεσε να το ολοκληρώσει. Χρηματοδότης του ήταν ο ευεργέτης και πρόεδρος του Συλλόγου «Βύρων», Δημήτριος Στεφανόβικ Σκυλίτσης, ο οποίος επίσης πέθανε πριν ολοκληρωθεί το άγαλμα. Εκείνο τελικά τοποθετήθηκε στη σημερινή του θέση το 1896, παραμονές των Ολυμπιακών Αγώνων.
Ο Χάρι Τρούμαν στο Παγκράτι Έχει χαρακτηριστεί «το πιο μισητό άγαλμα της Αθήνας» και όχι άδικα: Τέσσερις βομβιστικές επιθέσεις (δύο επί Επταετίας και δύο στη Μεταπολίτευση) και μερικές δεκάδες βανδαλισμούς μετράει ο πολύπαθος 33ος Πρόεδρος των Ηνωμένων Πολιτειών στη γωνία των οδών Βασιλέως Γεωργίου και Βασιλέως Κωνσταντίνου. Έργο του αμερικανού γλύπτη Φέλιξ Γουέλτον, τοποθετήθηκε στο σημείο που βρίσκεται σήμερα τον Μάρτιο του 1963, κατόπιν επιθυμίας και με δαπάνες της οργάνωσης της Ομογένειας των ΗΠΑ, ΑΧΕΠΑ.
Ο Δήμος Αθηναίων δεν ρωτήθηκε ποτέ για την τοποθέτησή του, πράγμα που προκάλεσε αντιδράσεις από την πρώτη στιγμή. Εξ ου και όταν, μετά την τρίτη βόμβα που έσκασε στα πόδια του αγάλματος το 1986, ο τότε Δήμαρχος Αθηναίων, Δημήτρης Μπέης, αντιπρότεινε στα στελέχη της ΑΧΕΠΑ που ζητούσαν να επισκευαστεί, την αντικατάστασή του με ένα άγαλμα του Αβραάμ Λίνκολν, που είναι γενικά πιο συμπαθής φυσιογνωμία. Προφανώς, δεν κατάφερε να τους πείσει, και ο επισκευασμένος Τρούμαν έμεινε στην θέση του και εξακολουθεί να ταλαιπωρείται μέχρι σήμερα, πότε με κόκκινες μπογιές, πότε με σκοινιά που τον ρίχνουν στο έδαφος και πότε με αλυσοπρίονα που του κόβουν τα πόδια. Περισσότερες περιπέτειες του Χάρι Τρούμαν στην Αθήνα, εδώ. 
Ο Οδυσσέας Ελύτης στη Δεξαμενή Το άγαλμα του νομπελίστα ποιητή είναι κι αυτό έργο του Γιάννη Παππά. Κατασκευασμένο από ορείχαλκο, τοποθετήθηκε στην Πλατεία Δεξαμενής το 1997, έναν χρόνο μετά τον θάνατο του Ελύτη. Η κολωνακιώτικη πλατεία που τελευταία γνωρίζει νέες δόξες ήταν ιδιαίτερα ταιριαστό σημείο για την τοποθέτησή του, καθότι ο Οδυσσέας Ελύτης τύγχανε ένας από τους τελευταίους –και πιο πιστούς– θαμώνες του θρυλικού καφενείου της Δεξαμενής, πριν αυτό κλείσει για να αναγεννηθεί προσφάτως από τις στάχτες του.
Ο Δρομέας απέναντι από το Χίλτον
Και αν ο Πρόεδρος Τρούμαν είναι το λιγότερο δημοφιλές, ο Δρομέας είναι το πιο αμφιλεγόμενο γλυπτό της Αθήνας. Έργο του γλύπτη Κώστα Βαρώτσου, κατασκευασμένο εξολοκλήρου από γυαλί, τοποθετήθηκε το 1988 στην Ομόνοια, για να μεταφερθεί λίγα χρόνια αργότερα, το 1994, στην πλατεία της Μεγάλης του Γένους Σχολής, ή αν το προτιμάτε απλούστερα «απέναντι από το Χίλτον», όπου βρίσκεται μέχρι σήμερα.
«Όλοι μας λένε ότι τα κάναμε γυαλιά καρφιά, εμείς με τα σπασμένα γυαλιά φτιάχναμε τον Δρομέα». Έτσι ξεκίνησε τον λόγο του στα εγκαίνια του δρομέα ο τότε Δήμαρχος Αθηναίων, Μιλτιάδης Έβερτ. «Ξεκίνησε τότε, για πρώτη φορά στην Αθήνα, ένα μεγάλης έκτασης πρόγραμμα τοποθέτησης έργων σύγχρονης Τέχνης και μεγάλων εικαστικών παρεμβάσεων, οι οποίες δημιούργησαν ένα πολιτισμικό σοκ στους κατοίκους της πόλης» έγραφε πέρυσι ο Κώστας Βαρώτσος σε άρθρο του στο Aixmi.gr. «Μετά τις επτά το βράδυ όλο το προσωπικό του πνευματικού κέντρου του Δήμου κατέβαινε στην Ομόνοια και ένας έκοβε γυαλί, άλλος καθάριζε, άλλος μετέφερε…» λέει για την κατασκευή του Δρομέα του, στιγμιότυπα από την οποία καταγράφονται στο παρακάτω υπέροχο βιντεάκι.
