Ανδρική φιλία: Όσα λένε οι άνδρες μεταξύ τους

«Η φιλία δεν είναι απαραίτητη. Όπως ακριβώς και η φιλοσοφία ή η τέχνη. Δεν είναι ζήτημα επιβίωσης. Αλλά είναι από τα πράγματα που δίνουν αξία στην επιβίωση», είχε πει ο Βρετανός συγγραφέας C.S. Lewis και δεν θα μπορούσαμε να μην συμφωνήσουμε. Οι φίλοι είναι το σωσίβιό μας σε κάθε δύσκολη ώρα, αυτοί που μας ανέχονται, αυτοί που χαίρονται μαζί μας, αλλά και αυτοί που απλά είναι δίπλα μας και μοιράζονται με εμάς την αφοσίωση στο δημιουργικό hobby της παρακολούθησης του ταβανιού.

Συμφωνούμε όλοι πως η φιλία είναι σημαντική αξία. Τι διαφορά έχει, όμως, η φιλία μεταξύ ανδρών από την γυναικεία φιλία; Τι ακριβώς μοιράζονται δύο άνδρες, που είναι τόσο δύσκολο να καταλάβει το γυναικείο φύλο, κοιτάζοντάς τους σαν εξωγήινους όταν χτυπιούνται με ένα μπουκάλι μπύρας ανά χείρας βλέποντας Champions League; Με άλλα λόγια, ποια είναι αυτά, που, σύμφωνα με το γνωστό τραγούδι, «λένε οι άνδρες μεταξύ τους»; Μιλήσαμε με εκπροσώπους του ανδρικού φύλου –και αντιστοίχως της ανδρικής φιλίας-, αλλά και με εκπροσώπους της επιστήμης, για να βρεθούμε στα «άδυτα» της πιο απλής αλλά ταυτόχρονα πολύπλοκης έννοιας: της φιλίας.

Η μάχη των φύλων
Υπάρχει, λοιπόν, διαφορά μεταξύ ανδρών και γυναικών ως προς την φιλία; Υπάρχει, και μάλιστα με την «βούλα» της επιστήμης. «Η ψυχολογία αξιολογεί και το φύλο, γιατί υπάρχουν διαφορές μεταξύ ανδρών και γυναικών και ασφαλώς επηρεάζουν, grosso modo, και τον τρόπο που συνδέονται φιλικά», μας λέει η ψυχολόγος του in2life και συνεχίζει: «Οι άνδρες δεν είναι τόσο χαρισματικοί στον λόγο όσο οι γυναίκες, για αυτό και οι φιλίες τους βασίζονται περισσότερο σε κοινές δραστηριότητες και ενδιαφέροντα που μοιράζονται. Από την άλλη, στις γυναίκες αρέσει περισσότερο να μεταφέρουν τις εμπειρίες τους και να αναλύουν τα συναισθήματά τους, για αυτό και η γυναικεία φιλία βασίζεται περισσότερο στην επικοινωνία».

Η υπόθεση της εξελικτικής ψυχολογίας, με βασικότερους εκπροσώπους τους Cosmides και Tooby, έχει πάνω κάτω ως εξής: Οι άνδρες έχουν ζήσει για εκατομμύρια χρόνια ως κυνηγοί-καρποσυλλέκτες και ο εγκέφαλός τους έχει εξελιχθεί ώστε να διευκολύνει την προσαρμογή τους στις απαιτήσεις μιας τέτοιας ζωής. Όσο οι γυναίκες γίνονταν επιδέξιες στον χειρισμό της γλώσσας, περιορισμένες στην «εστία», οι άνδρες περνούσαν περισσότερο χρόνο κυνηγώντας και περιφρουρώντας, για αυτό έχουν αναπτύξει καλύτερη αίσθηση του χώρου.

Ο ανθρώπινος εγκέφαλος δεν έχει αλλάξει σημαντικά από εκείνη την περίοδο – ερχόμαστε ακόμη με το ίδιο «βαλιτσάκι» εξειδικευμένων νοητικών εργαλείων. Μάλιστα, στους παραπάνω εξελικτικούς ψυχολόγους αποδίδεται η φράση "Τα μοντέρνα κρανία μας φιλοξενούν ακόμη παλαιολιθικά μυαλά". Φυσικά, οι παραπάνω θεωρίες δεν είναι απόλυτες, καθώς αντιμετωπίζουμε πια πολύ διαφορετικές συνθήκες και απαιτήσεις, και επομένως εξαρτάται από τον κάθε άνθρωπο τι φιλίες θα αναπτύξει, ανάλογα με τις εμπειρίες του και τις συνήθειες του κοινωνικού δικτύου στο οποίο ζει και συναναστρέφεται.

Με άλλα λόγια, μπορεί οι άνδρες να μην περνούν τέσσερις ώρες καθημερινά μιλώντας στο τηλέφωνο με τους φίλους τους, αναλύοντας τα πάντα, αλλά αυτό δεν σημαίνει ότι ο ένας δεν καταλαβαίνει τον άλλον. «Η ανδρική φιλία εξελίσσεται κάτω από διαφορετικές παραμέτρους, όπως είναι το φανταριλίκι, ή άλλες δύσκολες καταστάσεις, στις οποίες ψάχνεις να βρεις κάποιο άτομο να επικοινωνήσεις, ενώ η γυναικεία φιλία νομίζω έρχεται πιο εύκολα και εναλλάσσεται πιο εύκολα», μας λέει ο Μάριος, 20 ετών.

Και όντως, οι περισσότεροι από όσους ρωτήσαμε, θέτουν τον στρατό ως το «μεγαλύτερο σχολείο», όπου «εμφανίζονται πολύ δυνατοί δεσμοί φιλίας, κάτι που δεν έχουν οι γυναίκες», αναφέρει ο Μανώλης, 32 ετών. Από πού αλλού κρατά η «σκούφια» της ανδρικής φιλίας; Από το σχολείο, από τα φοιτητικά χρόνια και από τον χώρο της δουλειάς, ήταν οι κυριότερες απαντήσεις, ενώ ο Κωνσταντίνος, 30 ετών μας επισημαίνει πως «παιδικές φιλίες της γειτονιάς δεν διατηρήθηκαν στο πέρασμα του χρόνου».

Όσο για σύγκριση μεταξύ ανδρικής και γυναικείας φιλίας; «Θεωρώ ότι η ανδρική φιλία είναι δυνατότερη και πιο σταθερή από ότι αυτή μεταξύ γυναικών καθώς είναι δυσκολότερο να ‘’χαλάσει’’ με το παραμικρό. Στις γυναικείες φιλίες υπάρχει πολλή ζήλια, ανταγωνισμός και κουτσομπολιό που δυσκολεύουν την αληθινή φιλία σε αντίθεση με τις αντρικές», δηλώνει ο Θανάσης (φωτό), συμπληρώνοντας: «γι’ αυτό και θεωρώ πως οι ανδρικοί δεσμοί φιλίας είναι οι ισχυρότεροι».

Οι περισσότεροι μάλιστα, δεν μπαίνουν καν στην διαδικασία να σκεφτούν την έννοια «φιλία μεταξύ ανθρώπων του αντίθετου φύλου». «Όπως είναι γνωστό, δεν υπάρχει φιλία μεταξύ άνδρα και γυναίκας, οπότε είναι αβάσιμο να μιλάμε για ανάλογους δεσμούς», τονίζει ο Κωνσταντίνος.

«Αντρίκιες» κουβέντες
«Η φιλία», λέει ο Αμερικανός κοινωνιολόγος Michael Kimmel, «είναι μία από τις κύριες οδούς της αυτό-ανακάλυψης» στην ζωή μας. Βλέπουμε τους φίλους μας σαν καθρέφτες της δικής μας εξέλιξης γι’ αυτό και επιλέγουμε να εντάξουμε στο φιλικό μας περιβάλλον άτομα με τα οποία μοιραζόμαστε κοινά χαρακτηριστικά και βιώματα.

Κατά τον κοινωνιολόγο Peter Nardi, δεν ισχύει το ίδιο στο εργασιακό περιβάλλον. Σύμφωνα με την θεωρία του, «η φιλία εμπεριέχει την αποκάλυψη των τρωτών σημείων σου, και αυτό είναι επικίνδυνο σε ένα ανταγωνιστικό περιβάλλον, όπως αυτό της δουλειάς». Ποια είναι επομένως τα χαρακτηριστικά της ουσιαστικής ανδρικής φιλίας;

Ο βασικός κοινός παρονομαστής είναι η εμπιστοσύνη. Σε αυτήν οδηγούν η διάθεση να μοιραστεί κανείς πράγματα για τον εαυτό του με τον άλλον, να υπάρχει αμοιβαιότητα σε αυτή την διάθεση και όρεξη να διατηρηθεί. Όταν, για παράδειγμα, λέμε πως «θα κανονίσουμε έναν καφέ οπωσδήποτε», αλλά αυτός συνεχώς αναβάλλεται, συχνά αποδεικνύεται πως απλά δεν έχουμε το ενδιαφέρον να εξελίξουμε την σχέση μας με αυτόν τον άνθρωπο σε ουσιαστική φιλία.

Υπάρχουν κάποια πράγματα στην ανδρική φιλία, τα οποία μάλλον είναι καθημερινή ρουτίνα σε μια γυναικοπαρέα. Και εξηγούμαστε: οι άνδρες δεν συνηθίζουν να ασκούν κριτική ο ένας στον άλλον. Σπάνια θα ακούσεις από το στόμα ενός άνδρα την κουβέντα «Ρε ‘συ, πώς πάχυνες έτσι;» ή «Τι είναι αυτά που φόρεσες» για τον κολλητό τους - ή όταν το κάνουν θα είναι πιο άμεσοι. Όταν κάτι τους πειράζει, το λένε αμέσως, χωρίς να το κρατούν μέσα τους και να δημιουργούνται ίντριγκες. «Η ανδρική φιλία βασίζεται σε αγνές προθέσεις, σε αντίθεση με την γυναικεία που στηρίζεται σε ανταγωνιστικά ένστικτα και “αμοιβαίο” όφελος», λέει σχετικά ο Μανώλης.

Μια μέρα με τον κολλητό
Η αγγλική γλώσσα έχει δημιουργήσει μερικά ωραία παιχνίδια για να περιγράψει το concept της ανδρικής φιλίας. Το 2005, οι New York Times χρησιμοποίησαν την φράση «man date», εννοώντας την όλο και πιο συνήθη πρακτική δύο ετεροφυλόφιλων ανδρών να πηγαίνουν για φαγητό, για επισκέψεις σε μουσεία, στον κινηματογράφο και σε άλλες δραστηριότητες που δεν εμπεριέχουν απαραίτητα τον παράγοντα σπορ.

Παράλληλα, ο νεολογισμός «bromance» από το «brothers» και «romance», περιγράφει ακριβώς το ίδιο πράγμα, δείχνοντας την απενοχοποίηση της πλατωνικής φιλίας μεταξύ ανδρών. Στο blog «The art of manliness» θα βρείτε μια ενδιαφέρουσα ανάλυση, που αποδεικνύει πώς η απελευθερωμένη ανδρική φιλία του 19ου αιώνα άρχισε να περιορίζεται κατά τον 20ο, εξαιτίας του ταμπού της ομοφυλοφιλίας, και πώς πλέον αυτό αρχίζει να αλλάζει.

Σε τι δραστηριότητες επιδίδονται, λοιπόν, τα «φιλαράκια»; «Βόλτες με το αυτοκίνητο, και εξορμήσεις, καθώς και εξόδους σε κλαμπάκια, όπου ορισμένες φορές θέλουμε να βγαίνουμε μόνο άνδρες», μας λέει ο Μάριος. «Βλέπουμε μπάλα, πάμε για καφέ και, όταν προλαβαίνουμε, κανένα μεταμεσονύκτιο σινεμά – κατά προτίμηση περιπέτειες που δεν μπορούμε να δούμε με τις γυναίκες μας», συμπληρώνει ο Κωνσταντίνος.

Είτε ως Joey και Chandler στα αγαπημένα «Φιλαράκια», είτε ως Γρηγόρης και Λάζαρος στο τηλεοπτικό «Ταίρι», είτε σε τραγουδιστικούς νταλκάδες τύπου «Φίλε έλα απόψε που πονάω», η ανδρική φιλία αποτελεί συχνά πρότυπο.



Όσο κι αν γκρινιάζουν, πάντως, οι γυναίκες για τις ώρες που ο σύντροφός τους αφιερώνει στους κολλητούς του, η συγκέντρωση των φίλων είναι μια ιεροτελεστία που δύσκολα κανείς θα ανέβαλε. Μάλιστα, συγκρίνοντας γυναικεία και ανδρική φιλία, λέγεται πως η πρώτη παρομοιάζεται με δύο γυναίκες, η μία απέναντι από την άλλη, ενώ η δεύτερη με δύο άνδρες, ο ένας πλάι στον άλλον.

Επιμέλεια: Γιώργος Κόκουβας