Τι ακριβώς είναι ο μισογυνισμός;
Μισογυνισμός και σεξισμός πορεύονται χεράκι-χεράκι στο διαδίκτυο, ωστόσο δεν έχουν την ίδια σημασία, αλλά έχουν τον ίδιο σκοπό.
Ένας γενικός ορισμός του όρου του μισογυνισμού προκύπτει από τις ρίζες της λέξης: το μίσος προς το γυναικείο φύλο. Πιο συγκεκριμένα, το μίσος έχει στολιστεί με φρου-φρου και αρώματα και έχει πάρει τη μορφή απαξίωσης. Σαφώς και υπάρχουν ακόμη αυτοί που μισούν όλες τις γυναίκες επειδή είναι γυναίκες, υπάρχουν εκείνοι που είναι απλώς προκατειλημμένοι με όλες τις γυναίκες και τους αποδίδουν όλα τα κοινωνικά στερεότυπα που τις χαρακτηρίζουν, και ταυτόχρονα μισούν εκείνες που δεν ανήκουν σε κάποια αποδεκτή κατηγορία.
Σύμφωνα με την δευτεροκυματική φεμινιστική ψυχαναλυτική ανάλυση, μιας και τότε “εφευρέθηκε” ο όρος -και ίσως και είναι το μόνο κομμάτι του δεύτερου κύματος που δεν αμφισβητείται- ο μισογυνισμός είναι αποτέλεσμα μίας αρχέγονης οργής του βρέφους απέναντι στη μητέρα, προερχόμενης από την ανάθεση της ανατροφής των παιδιών στην γυναίκα . Για τα παιδιά οι γονείς φταίνε για τις ελλείψεις τους, για όσα δεν έζησαν, για όσα έζησαν παρά τη θέλησή τους, για όσα θα ήθελαν και δεν έχουν -το βάρος αυτό τείνει ακόμα και σήμερα να επωμίζεται περισσότερο η μητέρα ως η βασική κηδεμόνας του παιδιού.
Τα παραδείγματα μισογυνισμού γύρω μας είναι πολλά. Πολλές εκφράσεις χρησιμοποιούνται στην καθημερινότητα οι οποίες στοχεύουν στη γυναίκα. «Όταν ντύνεσαι σαν πουτ*να, σαν πουτ*να θα σου φέρονται», «τη βίασαν; Πήγαινε γυρεύοντας έτσι όπως ήταν ντυμένη», «δεν φταίει αυτός για αυτά που λέει, η γυναίκα του τον κάνει ό,τι θέλει» και άλλες τέτοιες εκφράσεις που ακούγονται καθημερινά, με τους περισσότερους να μην αντιλαμβάνονται τον -εμφανέστατο- μισογυνισμό που κρύβουν αυτά τα στερεότυπα.
Πώς συνδέεται ο σεξισμός με τον μισογυνισμό;
Στο βιβλίο της, «Down Girl», η Κέιτ Μεν υποστηρίζει ότι η ύπαρξη της πατριαρχίας προϋποθέτει μια άτυπη διάκριση εξουσιών ανάμεσα στον σεξισμό και τον μισογυνισμό. Ο σεξισμός είναι ένα είδος νομοθετικής εξουσίας της πατριαρχίας, με βασικό στόχο τη δικαιολόγηση της κυριαρχίας των ανδρών και τη διατήρησή του γοήτρου τους—στο κράτος, στο γραφείο, στο σπίτι και στην οικογένεια. Ο σεξιστής είτε διαιωνίζει, είτε συντηρεί την πατριαρχία: γνωρίζει τους κανόνες του σεξιστικού παιχνιδιού και είτε τους επιδοκιμάζει, είτε απλά τους αποδέχεται.
Ο μισογυνισμός, από την άλλη, είναι η «εκτελεστική εξουσία» της πατριαρχίας, με βασικό στόχο την επιβολή της πατριαρχικής κουλτούρας. Από το «πάλι περίοδο έχεις;» και το «πήγαινε στην κουζίνα σου» μέχρι τον βιασμό και τη γυναικοκτονία, ο μισογύνης φωνάζει, εκβιάζει, υποχρεώνει, ασκεί βία και τιμωρεί όσες δεν συμμορφώνονται. Για τον μισογύνη το «όχι» σημαίνει «ναι».
Ο «εσωτερικευμένος μισογυνισμός» τι είναι;
Η πατριαρχία ως κοινωνικό δομικό στοιχείο, εσφαλμένα αποδίδεται ως κάποιου είδους «χαρακτηριστικό» και ο ανδρικός πληθυσμός ως ο μοναδικός εκπρόσωπος και απόστολός της. Η πατριαρχία ως δομικό στοιχείο ναι μεν φέρνει τον άντρα στο προσκήνιο, ωστόσο τα αποτελέσματα των στερεοτύπων που αναπαράγει στοχεύουν τη γυναίκα. Όποτε αναφερόμαστε στο τρίπτυχο πατριαρχία-μισογυνισμός-σεξισμός, το αντικείμενο συζήτησης δεν είναι ακριβώς το φύλο του θύτη, αλλά η σταθερά «θηλυκότητα» στον ρόλο του θύματος. Από την άποψη αυτή την πατριαρχία μπορούν να εκφράζουν και γυναίκες. Ο εσωτερικευμένος μισογυνισμός αναφέρεται σε εκείνες τις απόψεις γυναικών που συσχετίζουν τις «θηλυκές» συμπεριφορές με κάτι το ευτελές, αρνητικό, παιδαριώδες, αδύναμο, φύσει «άτιμο», προσδίδουν εν πάση περιπτώσει ένα αρνητικό πρόσημο. Εσωτερικευμένος μισογυνισμός είναι η κάθε σύνδεση «σέξι» ή «προκλητικού» ντυσίματος με επίπεδα καλλιέργειας και μόρφωσης ή ήθους, όταν γίνεται από γυναίκες. Εσωτερικευμένος μισογυνισμός είναι η έκφραση «εγώ δεν είμαι σαν τις άλλες». Εσωτερικευμένος μισογυνισμός κρύβεται στο «αυτή είναι η ντροπή του γυναικείου φύλου».
Υπάρχουν πολλές εκφάνσεις μιας κατά τα λεγόμενα θηλυκής συμπεριφοράς και προκειμένου η γυναίκα να μπορέσει να γίνει αποδεκτή από μία πατριαρχική κοινωνία είναι πιθανό να προσπαθήσει -ενίοτε βίαια- να αποβάλει αυτά τα χαρακτηριστικά που σχεδιάζουν το πορτραίτο της ως χαζογκόμενας, ,τσούλας, στρίγκλας ή υστερικής. Το ζητούμενο είναι οποιαδήποτε «θηλυπρεπής» συμπεριφορά να μην συνδέεται άμεσα με οποιοδήποτε μειωτικό χαρακτηριστικό και όχι να εξαλειφθούν συμπεριφορές που «ντροπιάζουν» το γυναικείο φύλο.
Έχουμε μέλλον ακόμη μέχρι να εξαλειφθεί ο μισογυνισμός. Μέχρι η γυναίκα να σταματήσει να κατηγορείται ως ο διαμεσολαβητής του κακού στον νου του άντρα, ο φεμινισμός θα εξακολουθεί να είναι απαραίτητος.
Σύμφωνα με την δευτεροκυματική φεμινιστική ψυχαναλυτική ανάλυση, μιας και τότε “εφευρέθηκε” ο όρος -και ίσως και είναι το μόνο κομμάτι του δεύτερου κύματος που δεν αμφισβητείται- ο μισογυνισμός είναι αποτέλεσμα μίας αρχέγονης οργής του βρέφους απέναντι στη μητέρα, προερχόμενης από την ανάθεση της ανατροφής των παιδιών στην γυναίκα . Για τα παιδιά οι γονείς φταίνε για τις ελλείψεις τους, για όσα δεν έζησαν, για όσα έζησαν παρά τη θέλησή τους, για όσα θα ήθελαν και δεν έχουν -το βάρος αυτό τείνει ακόμα και σήμερα να επωμίζεται περισσότερο η μητέρα ως η βασική κηδεμόνας του παιδιού.
Τα παραδείγματα μισογυνισμού γύρω μας είναι πολλά. Πολλές εκφράσεις χρησιμοποιούνται στην καθημερινότητα οι οποίες στοχεύουν στη γυναίκα. «Όταν ντύνεσαι σαν πουτ*να, σαν πουτ*να θα σου φέρονται», «τη βίασαν; Πήγαινε γυρεύοντας έτσι όπως ήταν ντυμένη», «δεν φταίει αυτός για αυτά που λέει, η γυναίκα του τον κάνει ό,τι θέλει» και άλλες τέτοιες εκφράσεις που ακούγονται καθημερινά, με τους περισσότερους να μην αντιλαμβάνονται τον -εμφανέστατο- μισογυνισμό που κρύβουν αυτά τα στερεότυπα.
Πώς συνδέεται ο σεξισμός με τον μισογυνισμό;
Στο βιβλίο της, «Down Girl», η Κέιτ Μεν υποστηρίζει ότι η ύπαρξη της πατριαρχίας προϋποθέτει μια άτυπη διάκριση εξουσιών ανάμεσα στον σεξισμό και τον μισογυνισμό. Ο σεξισμός είναι ένα είδος νομοθετικής εξουσίας της πατριαρχίας, με βασικό στόχο τη δικαιολόγηση της κυριαρχίας των ανδρών και τη διατήρησή του γοήτρου τους—στο κράτος, στο γραφείο, στο σπίτι και στην οικογένεια. Ο σεξιστής είτε διαιωνίζει, είτε συντηρεί την πατριαρχία: γνωρίζει τους κανόνες του σεξιστικού παιχνιδιού και είτε τους επιδοκιμάζει, είτε απλά τους αποδέχεται.
Ο μισογυνισμός, από την άλλη, είναι η «εκτελεστική εξουσία» της πατριαρχίας, με βασικό στόχο την επιβολή της πατριαρχικής κουλτούρας. Από το «πάλι περίοδο έχεις;» και το «πήγαινε στην κουζίνα σου» μέχρι τον βιασμό και τη γυναικοκτονία, ο μισογύνης φωνάζει, εκβιάζει, υποχρεώνει, ασκεί βία και τιμωρεί όσες δεν συμμορφώνονται. Για τον μισογύνη το «όχι» σημαίνει «ναι».
Ο «εσωτερικευμένος μισογυνισμός» τι είναι;
Η πατριαρχία ως κοινωνικό δομικό στοιχείο, εσφαλμένα αποδίδεται ως κάποιου είδους «χαρακτηριστικό» και ο ανδρικός πληθυσμός ως ο μοναδικός εκπρόσωπος και απόστολός της. Η πατριαρχία ως δομικό στοιχείο ναι μεν φέρνει τον άντρα στο προσκήνιο, ωστόσο τα αποτελέσματα των στερεοτύπων που αναπαράγει στοχεύουν τη γυναίκα. Όποτε αναφερόμαστε στο τρίπτυχο πατριαρχία-μισογυνισμός-σεξισμός, το αντικείμενο συζήτησης δεν είναι ακριβώς το φύλο του θύτη, αλλά η σταθερά «θηλυκότητα» στον ρόλο του θύματος. Από την άποψη αυτή την πατριαρχία μπορούν να εκφράζουν και γυναίκες. Ο εσωτερικευμένος μισογυνισμός αναφέρεται σε εκείνες τις απόψεις γυναικών που συσχετίζουν τις «θηλυκές» συμπεριφορές με κάτι το ευτελές, αρνητικό, παιδαριώδες, αδύναμο, φύσει «άτιμο», προσδίδουν εν πάση περιπτώσει ένα αρνητικό πρόσημο. Εσωτερικευμένος μισογυνισμός είναι η κάθε σύνδεση «σέξι» ή «προκλητικού» ντυσίματος με επίπεδα καλλιέργειας και μόρφωσης ή ήθους, όταν γίνεται από γυναίκες. Εσωτερικευμένος μισογυνισμός είναι η έκφραση «εγώ δεν είμαι σαν τις άλλες». Εσωτερικευμένος μισογυνισμός κρύβεται στο «αυτή είναι η ντροπή του γυναικείου φύλου».
Υπάρχουν πολλές εκφάνσεις μιας κατά τα λεγόμενα θηλυκής συμπεριφοράς και προκειμένου η γυναίκα να μπορέσει να γίνει αποδεκτή από μία πατριαρχική κοινωνία είναι πιθανό να προσπαθήσει -ενίοτε βίαια- να αποβάλει αυτά τα χαρακτηριστικά που σχεδιάζουν το πορτραίτο της ως χαζογκόμενας, ,τσούλας, στρίγκλας ή υστερικής. Το ζητούμενο είναι οποιαδήποτε «θηλυπρεπής» συμπεριφορά να μην συνδέεται άμεσα με οποιοδήποτε μειωτικό χαρακτηριστικό και όχι να εξαλειφθούν συμπεριφορές που «ντροπιάζουν» το γυναικείο φύλο.
Έχουμε μέλλον ακόμη μέχρι να εξαλειφθεί ο μισογυνισμός. Μέχρι η γυναίκα να σταματήσει να κατηγορείται ως ο διαμεσολαβητής του κακού στον νου του άντρα, ο φεμινισμός θα εξακολουθεί να είναι απαραίτητος.
