Γιατί κάνουμε σαρδάμ;
Ισχύει το «γλώσσα λανθάνουσα τ’ αληθή λέει»; Κι αν ναι σε τι βαθμό; Ας λιμήσουμε μίγο για τις μεταθέσεις στον προφορικό λόγο.
«Γλώσσεψα τη μπέρδα μου». Την διαδικασία κατά την οποία ολόκληρες συλλαβές ή κομμάτια αυτών αλλάζουν θέση σε μία πρόταση, οι γλωσσολόγοι την έχουν ονομάσει μετάθεση. Όπως είναι φυσικό, συμβαίνει συχνότερα όταν ένα άτομο μιλάει γρήγορα ή υπό πίεση.
Οι γλωσσικές παραδρομές, ή αλλιώς τα σαρδάμ ή αλλιώς η εναλλαγή συλλαβών συμβαίνει όταν κομμάτια των λέξεων μέσα σε μία πρόταση αλλάζουν θέση.
Οι γλωσσικές παραδρομές ταξινομούνται σε φωνητικές και νοητικές. Οι φωνητικές παρουσιάζονται ως διαταραχή στη φωνητική οργάνωση (στην αρχή, στο μέσο ή στο τέλος της λέξης ή ως πλήρης). Οι νοητικές παρουσιάζονται ως λέξεις με άλλη σημασία από αυτή που θέλει να χρησιμοποιήσει ο ομιλητής και εμφανίζουν φωνητική ομοιότητα (π.χ o Γιάννης Κουτσούκος απευθυνόμενος το 2014 στον κ. Τσακαλώτο έκανε λόγο για οικονομολόγους του LSD – αντί του LSE, London School of Economics) κι άλλες φορές παρουσιάζουν εννοιολογική ομοιότητα ή άλλες φορές τίποτα από τα δύο (π.χ. O κ. Μητσοτάκης σε μία συνέντευξη τύπου είχε απαντήσει «δεν με ενδιαφέρει η ουσία, αλλά η επικοινωνία»).
Φροϋδικό ολίσθημα ή απλό λάθος; Ποιος είναι ο λόγος που κάνουμε σαρδάμ;
Κάποιες φορές το φαινόμενο του ολισθήματος μπορεί να συμβεί όταν ο ομιλών πρόκειται να πει μια επερχόμενη λέξη που ξεκινά με παρόμοιο ήχο. Άλλες φορές αντί να αλλάζουμε συλλαβές ή μεμονωμένους ήχους, μπορεί ακόμη και να πούμε μια εντελώς διαφορετική λέξη που ακούγεται παρόμοια αντί για τη λέξη που θέλουμε. Σε κάποιες περιπτώσεις, μπορεί να κάνουμε συνδυασμό με μία υβριστική λέξη, επειδή οι υβριστικές λέξεις μένουν στο μυαλό.
Η χαρά των γλωσσολόγων και οι νεολογισμοί
Ορισμένα γλωσσικά ολισθήματα είναι τόσο συχνά, που κάποιες φορές εντάσσονται στον λόγο. Για παράδειγμα, ποια λέξη ήρθε πρώτη, το «φαλακρός» ή το «καραφλός»; Ποια από τις δύο θεωρείτε ότι ακούγεται «πιο σωστά»;
Τα «λάθη» στην ομιλία αποτελούν εξαιρετική πηγή πληροφορίας για τους γλωσσολόγους. Δίνουν στοιχεία για το πώς οι άνθρωποι χρησιμοποιούν και επεξεργάζονται τη γλώσσα. Μπορούν επίσης μερικές φορές να δώσουν στοιχεία για το πώς μπορεί να αλλάξει η γλώσσα. Έτσι, προκύπτει το ερώτημα: πόσοι άνθρωποι πρέπει να «προφέρουν λάθος» μια λέξη τακτικά μέχρι να αρχίσουμε να θεωρούμε ότι η νέα προφορά είναι απλώς η κανονική, κι όχι ένας λάθος τρόπος που προφέρουμε μια λέξη;
Κρατήστε τα αυτιά σας ανοιχτά – την επόμενη φορά που θα ακούσετε κάποιον να κάνει γλωσσικό λάθος , σκεφτείτε ότι ίσως και να είστε μπροστά στη γέννηση μια καινούριας λέξης.
Κλείνουμε με ένα φαν φακτ
Από πού προέρχεται η λέξη «σαρδάμ»; Πρόκειται για αναγραμματισμό του επωνύμου του έλληνα ηθοποιού και σκηνοθέτη Αχιλλέα Μαδρά, ο οποίος ήταν δημιουργός της θρυλικής ταινίας, «Μαρία, η Πενταγιώτισσα». Ο αναγραμματισμός ήταν δική του ιδέα και είχε σκοπό να σατιρίσει τον εαυτό του εξαιτίας των πολλών λαθών που έγιναν κατά τη διάρκεια των γυρισμάτων της εν λόγω ταινίας.
Οι γλωσσικές παραδρομές, ή αλλιώς τα σαρδάμ ή αλλιώς η εναλλαγή συλλαβών συμβαίνει όταν κομμάτια των λέξεων μέσα σε μία πρόταση αλλάζουν θέση.
Οι γλωσσικές παραδρομές ταξινομούνται σε φωνητικές και νοητικές. Οι φωνητικές παρουσιάζονται ως διαταραχή στη φωνητική οργάνωση (στην αρχή, στο μέσο ή στο τέλος της λέξης ή ως πλήρης). Οι νοητικές παρουσιάζονται ως λέξεις με άλλη σημασία από αυτή που θέλει να χρησιμοποιήσει ο ομιλητής και εμφανίζουν φωνητική ομοιότητα (π.χ o Γιάννης Κουτσούκος απευθυνόμενος το 2014 στον κ. Τσακαλώτο έκανε λόγο για οικονομολόγους του LSD – αντί του LSE, London School of Economics) κι άλλες φορές παρουσιάζουν εννοιολογική ομοιότητα ή άλλες φορές τίποτα από τα δύο (π.χ. O κ. Μητσοτάκης σε μία συνέντευξη τύπου είχε απαντήσει «δεν με ενδιαφέρει η ουσία, αλλά η επικοινωνία»).
Φροϋδικό ολίσθημα ή απλό λάθος; Ποιος είναι ο λόγος που κάνουμε σαρδάμ;
Κάποιες φορές το φαινόμενο του ολισθήματος μπορεί να συμβεί όταν ο ομιλών πρόκειται να πει μια επερχόμενη λέξη που ξεκινά με παρόμοιο ήχο. Άλλες φορές αντί να αλλάζουμε συλλαβές ή μεμονωμένους ήχους, μπορεί ακόμη και να πούμε μια εντελώς διαφορετική λέξη που ακούγεται παρόμοια αντί για τη λέξη που θέλουμε. Σε κάποιες περιπτώσεις, μπορεί να κάνουμε συνδυασμό με μία υβριστική λέξη, επειδή οι υβριστικές λέξεις μένουν στο μυαλό.
Η χαρά των γλωσσολόγων και οι νεολογισμοί
Ορισμένα γλωσσικά ολισθήματα είναι τόσο συχνά, που κάποιες φορές εντάσσονται στον λόγο. Για παράδειγμα, ποια λέξη ήρθε πρώτη, το «φαλακρός» ή το «καραφλός»; Ποια από τις δύο θεωρείτε ότι ακούγεται «πιο σωστά»;
Τα «λάθη» στην ομιλία αποτελούν εξαιρετική πηγή πληροφορίας για τους γλωσσολόγους. Δίνουν στοιχεία για το πώς οι άνθρωποι χρησιμοποιούν και επεξεργάζονται τη γλώσσα. Μπορούν επίσης μερικές φορές να δώσουν στοιχεία για το πώς μπορεί να αλλάξει η γλώσσα. Έτσι, προκύπτει το ερώτημα: πόσοι άνθρωποι πρέπει να «προφέρουν λάθος» μια λέξη τακτικά μέχρι να αρχίσουμε να θεωρούμε ότι η νέα προφορά είναι απλώς η κανονική, κι όχι ένας λάθος τρόπος που προφέρουμε μια λέξη;
Κρατήστε τα αυτιά σας ανοιχτά – την επόμενη φορά που θα ακούσετε κάποιον να κάνει γλωσσικό λάθος , σκεφτείτε ότι ίσως και να είστε μπροστά στη γέννηση μια καινούριας λέξης.
Κλείνουμε με ένα φαν φακτ
Από πού προέρχεται η λέξη «σαρδάμ»; Πρόκειται για αναγραμματισμό του επωνύμου του έλληνα ηθοποιού και σκηνοθέτη Αχιλλέα Μαδρά, ο οποίος ήταν δημιουργός της θρυλικής ταινίας, «Μαρία, η Πενταγιώτισσα». Ο αναγραμματισμός ήταν δική του ιδέα και είχε σκοπό να σατιρίσει τον εαυτό του εξαιτίας των πολλών λαθών που έγιναν κατά τη διάρκεια των γυρισμάτων της εν λόγω ταινίας.
