Είναι οι έφηβοι εθισμένοι στο διαδίκτυο;

του Γιώργου Κόκουβα

«Οι γονείς μου ασχολούνται συνέχεια με τα οικονομικά τους προβλήματα και δεν προλαβαίνουν να μου πουν καληνύχτα. Γι’ αυτό πριν κοιμηθώ, μπαίνω στο Facebook για να ανταλλάξω καληνύχτα με όσους είναι online».

Τάδε έφη ένας ακόμη έφηβος που ενηλικιώνεται ως μέλος της γενιά των κοινωνικών δικτύων. Η Μονάδα Εφηβικής Υγείας του Πανεπιστημίου Αθηνών, με αφορμή την Ημέρα Ασφαλούς Διαδικτύου (Saferinternet day) που γιορτάζεται στις 7 Φεβρουαρίου, αποκαλύπτει με αριθμούς αλλά και με χαρακτηριστικές δηλώσεις την διαδικτυακή πραγματικότητα, η οποία έχει γίνει αναπόσπαστο κομμάτι των εφηβικών δωματίων και ζωών.

Online εθισμός

Σε μια εποχή που τα πάντα κινούνται γύρω από την διαδικτυακή πραγματικότητα, το Facebook, το Twitter και τα υπόλοιπα δίκτυα -σύμφωνα με τα τελευταία στοιχεία, το 80% των μαθητών του Δημοτικού έχουν προφίλ σε social media- πώς ξεχωρίζουμε τον εθισμό από την υγιή χρήση του διαδικτύου;.

Ο όρος «εθισμός στο διαδίκτυο» πρέπει να μπαίνει πάντα σε εισαγωγικά, όπως διαπιστώνει η κ. Άρτεμις Τσίτσικα, λέκτορας εφηβικής Ιατρικής, επισημαίνοντας πως πρόκειται για μια «καινούρια» έννοια, που φέρνει σε αμηχανία την επιστημονική κοινότητα. Σε κάθε περίπτωση, όταν ένα παιδί παραμελεί τους φίλους, τα φλερτ, την οικογένεια, το πρόγραμμα ύπνου ή μελέτης του και τα αγαπημένα του χόμπι ή την διατροφή, εξαιτίας του διαδικτύου, υπάρχει πρόβλημα.

Τα στοιχεία της έρευνας

Σύμφωνα με την έρευνα που δημοσιεύει σήμερα η Μονάδα Εφηβικής Υγείας, τα ποσοστά υπερβολικής χρήσης του διαδικτύου αυξάνονται σε σχέση με τα ευρήματα της έρευνας του 2007. Μάλιστα, το φαινόμενο είναι πιο έντονο στις επαρχιακές πόλεις παρά στην Αττική και σε μεγαλύτερα ποσοστά στο Δημοτικό σχολείο παρά στο Λύκειο.

Σημαντικό εύρημα είναι η «εξισορρόπηση» της εξάρτησης μεταξύ των δύο φύλων, αφού παλιότερα το προβάδισμα είχαν τα αγόρια. Πλέον, η πρώτη αιτία που μπορεί να οδηγήσει σε εθισμό είναι τα κοινωνικά δίκτυα και στην συνέχεια τα online παιχνίδια. Τα παιδιά με συμπεριφορές εξάρτησης επιδίδονται σε παιχνίδια τύχης και χρησιμοποιούν υλικό με σεξουαλικό περιεχόμενο αρκετά συχνότερα από τον υπόλοιπο πληθυσμό.

Επιπλέον:
-Από το σύνολο των εφήβων, 18,5% θα συναντούσαν κάποιον διαδικτυακό φίλο στον φυσικό κόσμο (74% των εφήβων σε «εξάρτηση).
-Από το σύνολο των εφήβων, 63,7% θα δημοσιοποιούσαν προσωπικά τους δεδομένα (100% των εφήβων σε «εξάρτηση»).
-Σύμφωνα με την ψυχομετρία, οι έφηβοι με συμπεριφορές εξάρτησης παρουσιάζουν τάσεις επιθετικότητας και παραβατικές συμπεριφορές, ενώ οι έφηβοι με την οριακή χρήση (στάδιο προ της «εξάρτησης») παρουσιάζουν τάσεις καταθλιπτικού συναισθήματος και άγχους.
-Γενικά οι έφηβοι με προβληματική χρήση φαίνεται να αποκτούν μια κακώς εννοούμενη «άνεση» με το διαδίκτυο, καταργώντας όρια και παρουσιάζοντας συμπεριφορές υψηλού κινδύνου.

Η σεξουαλικότητα στο έλεος του διαδικτύου

Όπως διαπιστώνει ο κ. Θάνος Ασκητής, νευρολόγος-ψυχίατρος και πρόεδρος του Ινστιτούτου Ψυχικής και Σεξουαλικής Υγείας, στα 12-13 χρόνια του ένας έφηβος ξεκινά την σεξουαλική του ζωή, αλλά πλέον σε αυτή την ηλικία το διαδίκτυο γίνεται ο «μεγάλος φίλος» του. «Τα πρώτα φλερτ, ο πρώτος αυνανισμός, η ηδονή της σεξουαλικότητας ξεκινούν συχνά online, αλλά το internet είναι ένα παθητικό μέσο. Έτσι, η σεξουαλική αφύπνιση των εφήβων γίνεται βίαια και οδηγεί σε βία από την μία πλευρά ή σε μαλθακότητα στο άλλο άκρο», διαπιστώνει ο κ. Ασκητής.

Το μεγάλο πρόβλημα, σύμφωνα με τον ειδικό, είναι το συναισθηματικό έλλειμμα στον έφηβο, που ξεκινά κατά κύριο λόγο από τον γονιό. Οι γονείς πλέον με όλες τις ασχολίες και τα άγχη τους δεν έχουν χρόνο ώστε να δώσουν συναισθηματική προσοχή, κι έτσι χάνεται η a priori θετική στάση του παιδιού απέναντί του. Η επικοινωνία αποκτά ένα χάσμα, το παιδί στρέφεται στο διαδίκτυο και το ρομαντικό της φαντασίωσης παγιδεύεται σε online σεξουαλικές αναζητήσεις, λέει ο κ. Ασκητής. Έτσι, όταν στην ηλικία των 16-19 ετών η σεξουαλική ζωή θα μεταφερθεί εκτός σπιτιού, εγείρεται ένα μεγάλο ερώτημα για τους κινδύνους.

Παρ’ όλα αυτά, ο κ. Ασκητής είναι αισιόδοξος για το ελληνικό μέλλον: «Όταν η κοινωνία βρίσκεται σε κρίση, οι άνθρωποι βρίσκονται σε άνθιση», αναφέρει και συμπληρώνει πως τα οικονομικά προβλήματα θα ξαναφέρουν κοντά τις οικογένειες και τους φίλους. «Στα παλιά σπίτια, τα σαλόνια ήταν μεγάλα και τα δωμάτια μικρά. Όταν ήρθε η εποχή της “ευμάρειας”, τα σαλόνια μίκρυναν και τα δωμάτια μεγάλωσαν, ενώ εισέβαλε σε αυτά η τηλεόραση και αργότερα ο υπολογιστής. Πλέον θεωρώ πως αυτό θα αρχίσει να αντιστρέφεται και πάλι, η γειτονιά, η οικογένεια, οι φίλοι θα ξαναμπούν στο σαλόνι», καταλήγει.

Αντιμετώπιση της «εξάρτησης»

Η σωστή γονεϊκή στάση, με συστηματική προσοχή και αγάπη στα παιδιά είναι το πρώτο βήμα, συμφωνούν οι ειδικοί. «Όταν υπάρχει αγάπη, το παιδί ξέρει πως οι οδηγίες του γονιού δεν είναι τιμωρία, αλλά φροντίδα», αναφέρει η κ. Τσίτσικα. Όπως υπογράμμισε στην συνέντευξη τύπου για την Ημέρα Ασφαλούς Διαδικτύου, ορισμένες οδηγίες κάνουν λόγο για 2 ώρες την ημέρα ή 10 ώρες την εβδομάδα, ως ένα καλό όριο για φυσιολογική χρήση του internet. Ωστόσο, πάντα αυτά τα όρια πρέπει να λαμβάνουν υπόψη την προσωπικότητα του παιδιού και να εξατομικεύονται.

Φυσικά, αν διαπιστωθεί κάποιο πρόβλημα, υπάρχει πάντα η γραμμή υποΣΤΗΡΙΖΩ (80011 80015) που λειτουργεί χωρίς χρέωση και απευθύνεται σε εφήβους και τις οικογένειές τους παρέχοντας υποστήριξη σε θέματα που σχετίζονται με την χρήση του Διαδικτύου, και εφόσον κρίνεται αναγκαίο, προωθεί τις υποθέσεις σε ειδικούς παιδοψυχολόγους για ολοκληρωμένη αντιμετώπιση.

Επιπλέον, όπως διαπιστώνουν οι ειδικοί, σημαντικό βήμα είναι η ενημέρωση των γονιών, οι οποίοι πολλές φορές φοβούνται πως γνωρίζουν πολύ λιγότερα για το διαδίκτυο από τα παιδιά τους και έτσι αντί να τους συμβουλεύσουν απλώς «τραβούν την πρίζα». Αυτό που ζητείται από τους γονείς είναι η εμπειρία ζωής τους και όχι οι τεχνολογικές τους γνώσεις, επισημαίνουν οι εκπρόσωποι της Μονάδας Εφηβικής Υγείας.