Πώς τα παιδικά τραύματα επηρεάζουν τις σχέσεις σου
Στην παιδική σου ηλικία εντοπίζονται οι αιτίες για όλες τις δυσλειτουργίες στις σχέσεις σου. Αλλά πώς ακριβώς; Ρωτήσαμε ψυχολόγο και μάθαμε.
Γράφει η Ελπίδα Παναγιωτουνάκου
Ψυχολόγος – Ψυχοθεραπεύτρια, Msc
Οι πρώιμες εμπειρίες διαδραματίζουν καθοριστικό ρόλο στη συναισθηματική ανάπτυξη του ατόμου. Μάλιστα, η βίωση ενός τραύματος κατά την παιδική ηλικία μπορεί να έχει μακροχρόνιες επιπτώσεις στη ζωή του ατόμου, ακόμα και να επηρεάσει την ψυχική του υγεία.
Η σχέση μεταξύ των γονέων λειτουργεί για το μικρό παιδί ως πρότυπο για τις μετέπειτα συναισθηματικές σχέσεις του. Μέσω αυτής αντιλαμβάνεται για πρώτη φορά τις σχέσεις ανάμεσα στο ζευγάρι, ενώ ταυτόχρονα διαμορφώνει και μια εικόνα για τον κόσμο γύρω του.
Μερικά από τα εσωτερικά ερωτήματα που μπορεί να ανακύπτουν είναι τα παρακάτω
• Ο κόσμος αποτελεί ένα μέρος ασφαλές;
• Πρόκειται για ένα μέρος γεμάτο κινδύνους, όπου οποιοσδήποτε εκτός οικογένειας θα προσπαθήσει να με εκμεταλλευτεί;
• Μπορώ να εμπιστευτώ ότι ο άλλος θα νοιαστεί να καλύψει τις συναισθηματικές μου ανάγκες;
Στην περίπτωση όπου το παιδί δεν αναπτύσσει ασφαλή προσκόλληση με τους γονείς, είναι πολύ πιθανό πως στη μετέπειτα πορεία της ύπαρξής του θα παλεύει μέσα του με συναισθήματα αναξιότητας και χαμηλής αυτοεκτίμησης. Κατ’ επέκτασιν, στις σχέσεις του θα νιώθει ότι υστερεί έναντι των άλλων και πως εάν δεν καταβάλλει υπερπροσπάθεια, ώστε να ξεχωρίσει και να πάρει την επιβράβευση, θα μείνει μόνο, βιώνοντας για άλλη μια φορά απόρριψη. Λόγω αυτού, είναι πιθανό το άτομο να εκδηλώσει κάποια στιγμή στη ζωή του άγχος ή κατάθλιψη.
Πώς η παιδική ηλικία επηρεάζει τις ενήλικες σχέσεις. Μερικές συνηθισμένες περιπτώσεις:
• Ασφαλής προσκόλληση. Το παιδί μεγαλώνει σε ένα ασφαλές περιβάλλον, όπου κυριαρχούν η αποδοχή, η συναισθηματική εγγύτητα και η ικανοποίηση των αναγκών του. Οι γονείς αντιμετωπίζουν με αισιοδοξία το μέλλον και δείχνουν εμπιστοσύνη στις δυνάμεις του παιδιού.
• Απορριπτικοί γονείς. Σε αυτή την περίπτωση το παιδί μαθαίνει να αποσύρεται συναισθηματικά, προκειμένου να αντιμετωπίσει την απόρριψη των γονέων του. Κατ’ αντιστοιχία, στην ενήλικη ζωή είναι πιθανό πως το άτομο αυτό θα νιώθει άβολα με τη συναισθηματική εγγύτητα, θα προσπαθεί να διατηρήσει τα συναισθήματά του κρυφά, ακόμα και να πείσει τον ίδιο του τον εαυτό πως δεν έχει τόσο ανάγκη τις σχέσεις. Επομένως, θα έχει την τάση να είναι αυτόνομο, γεγονός που μπορεί να το οδηγήσει σε δυσλειτουργικές τεχνικές διαχείρισης των σχέσεων, όπως το να κλείνεται στον εαυτό του και να μην εκφράζει τις σκέψεις του, να στέλνει διπλά μηνύματα με αποτέλεσμα να καταλήγει να γίνεται αφερέγγυο και γενικά να προσπαθεί να αποφεύγει τη δέσμευση στη σχέση.
• Βίωση κακοποίησης ή παραμέλησης. Στην περίπτωση όπου μέσα στην οικογένεια αναπτύσσονται κακοποιητικές συμπεριφορές ή υπάρχει συστηματική χρήση ουσιών, οι γονείς καταλήγουν πηγές πόνου για το παιδί. Ως αποτέλεσμα αυτού, κατά την ενήλικη ζωή το άτομο θα αναζητήσει έντονα τη συντροφική σχέση και την ασφάλεια, αλλά ταυτόχρονα δεν θα ξέρει πώς να ανταποκριθεί μέσα σε μια ζεστή συναισθηματικά σχέση. Έτσι, είναι πιθανό πως θα δυσκολευτεί να είναι συναισθηματικά ανοιχτό από φόβο μήπως το απορρίψουν, ενώ συνήθως αναδύονται και θέματα εμπιστοσύνης.
• Ασυνέπεια στη γονεϊκή συμπεριφορά. Υπάρχουν γονείς που ενώ κάποιες φορές είναι ιδιαίτερα φροντιστικοί και προστατευτικοί απέναντι στο παιδί, άλλες φορές γίνονται συναισθηματικά απόμακροι, ψυχροί και απορριπτικοί. Ως αποτέλεσμα της βίωσης αυτών των διφορούμενων μηνυμάτων, το άτομο αναπτύσσει άγχος και πασχίζει να είναι αρεστό στον ερωτικό του σύντροφο. Συνήθως, χαρακτηρίζεται από χαμηλή αυτοπεποίθηση και έχει μεγάλη ανάγκη για διαρκή επιβεβαίωση.
Ωστόσο, σε κάθε περίπτωση αυτό που μπορεί να είναι τραυματικό για ένα άτομο, δεν είναι για κάποιο άλλο, καθώς σημασία δεν έχει τόσο το γεγονός αυτό καθαυτό, όσο ο τρόπος που το αντιλαμβανόμαστε. Επίσης, το κάθε άτομο αντιδρά διαφορετικά σε μια κατάσταση ανάλογα με το διάστημα βίωσης του τραύματος, την έντασή του, τη συμβολή άλλων μελών της οικογένειας και την ηλικία του.
Σε κάθε περίπτωση, τα παιδικά τραύματα μπορούν να αντιμετωπιστούν είτε με ψυχοθεραπευτική προσέγγιση, είτε μιλώντας ανοιχτά σε όσους έχουν εμπλακεί με τη βίωση του τραύματος, είτε μαθαίνοντας πώς να φροντίζεις και να αγαπάς πρώτα από όλα και όλους, τον εαυτό σου.
Θυμήσου πως επειδή κάποιες συμπεριφορές λειτούργησαν προστατευτικά σε μια δεδομένη στιγμή στη ζωή σου, δε σημαίνει πως συνεχίζουν να είναι ακόμα και σήμερα η καλύτερη επιλογή…
Ψυχολόγος – Ψυχοθεραπεύτρια, Msc
Οι πρώιμες εμπειρίες διαδραματίζουν καθοριστικό ρόλο στη συναισθηματική ανάπτυξη του ατόμου. Μάλιστα, η βίωση ενός τραύματος κατά την παιδική ηλικία μπορεί να έχει μακροχρόνιες επιπτώσεις στη ζωή του ατόμου, ακόμα και να επηρεάσει την ψυχική του υγεία.
Η σχέση μεταξύ των γονέων λειτουργεί για το μικρό παιδί ως πρότυπο για τις μετέπειτα συναισθηματικές σχέσεις του. Μέσω αυτής αντιλαμβάνεται για πρώτη φορά τις σχέσεις ανάμεσα στο ζευγάρι, ενώ ταυτόχρονα διαμορφώνει και μια εικόνα για τον κόσμο γύρω του.
Μερικά από τα εσωτερικά ερωτήματα που μπορεί να ανακύπτουν είναι τα παρακάτω
• Ο κόσμος αποτελεί ένα μέρος ασφαλές;
• Πρόκειται για ένα μέρος γεμάτο κινδύνους, όπου οποιοσδήποτε εκτός οικογένειας θα προσπαθήσει να με εκμεταλλευτεί;
• Μπορώ να εμπιστευτώ ότι ο άλλος θα νοιαστεί να καλύψει τις συναισθηματικές μου ανάγκες;
Στην περίπτωση όπου το παιδί δεν αναπτύσσει ασφαλή προσκόλληση με τους γονείς, είναι πολύ πιθανό πως στη μετέπειτα πορεία της ύπαρξής του θα παλεύει μέσα του με συναισθήματα αναξιότητας και χαμηλής αυτοεκτίμησης. Κατ’ επέκτασιν, στις σχέσεις του θα νιώθει ότι υστερεί έναντι των άλλων και πως εάν δεν καταβάλλει υπερπροσπάθεια, ώστε να ξεχωρίσει και να πάρει την επιβράβευση, θα μείνει μόνο, βιώνοντας για άλλη μια φορά απόρριψη. Λόγω αυτού, είναι πιθανό το άτομο να εκδηλώσει κάποια στιγμή στη ζωή του άγχος ή κατάθλιψη.
Πώς η παιδική ηλικία επηρεάζει τις ενήλικες σχέσεις. Μερικές συνηθισμένες περιπτώσεις:
• Ασφαλής προσκόλληση. Το παιδί μεγαλώνει σε ένα ασφαλές περιβάλλον, όπου κυριαρχούν η αποδοχή, η συναισθηματική εγγύτητα και η ικανοποίηση των αναγκών του. Οι γονείς αντιμετωπίζουν με αισιοδοξία το μέλλον και δείχνουν εμπιστοσύνη στις δυνάμεις του παιδιού.
• Απορριπτικοί γονείς. Σε αυτή την περίπτωση το παιδί μαθαίνει να αποσύρεται συναισθηματικά, προκειμένου να αντιμετωπίσει την απόρριψη των γονέων του. Κατ’ αντιστοιχία, στην ενήλικη ζωή είναι πιθανό πως το άτομο αυτό θα νιώθει άβολα με τη συναισθηματική εγγύτητα, θα προσπαθεί να διατηρήσει τα συναισθήματά του κρυφά, ακόμα και να πείσει τον ίδιο του τον εαυτό πως δεν έχει τόσο ανάγκη τις σχέσεις. Επομένως, θα έχει την τάση να είναι αυτόνομο, γεγονός που μπορεί να το οδηγήσει σε δυσλειτουργικές τεχνικές διαχείρισης των σχέσεων, όπως το να κλείνεται στον εαυτό του και να μην εκφράζει τις σκέψεις του, να στέλνει διπλά μηνύματα με αποτέλεσμα να καταλήγει να γίνεται αφερέγγυο και γενικά να προσπαθεί να αποφεύγει τη δέσμευση στη σχέση.
• Βίωση κακοποίησης ή παραμέλησης. Στην περίπτωση όπου μέσα στην οικογένεια αναπτύσσονται κακοποιητικές συμπεριφορές ή υπάρχει συστηματική χρήση ουσιών, οι γονείς καταλήγουν πηγές πόνου για το παιδί. Ως αποτέλεσμα αυτού, κατά την ενήλικη ζωή το άτομο θα αναζητήσει έντονα τη συντροφική σχέση και την ασφάλεια, αλλά ταυτόχρονα δεν θα ξέρει πώς να ανταποκριθεί μέσα σε μια ζεστή συναισθηματικά σχέση. Έτσι, είναι πιθανό πως θα δυσκολευτεί να είναι συναισθηματικά ανοιχτό από φόβο μήπως το απορρίψουν, ενώ συνήθως αναδύονται και θέματα εμπιστοσύνης.
• Ασυνέπεια στη γονεϊκή συμπεριφορά. Υπάρχουν γονείς που ενώ κάποιες φορές είναι ιδιαίτερα φροντιστικοί και προστατευτικοί απέναντι στο παιδί, άλλες φορές γίνονται συναισθηματικά απόμακροι, ψυχροί και απορριπτικοί. Ως αποτέλεσμα της βίωσης αυτών των διφορούμενων μηνυμάτων, το άτομο αναπτύσσει άγχος και πασχίζει να είναι αρεστό στον ερωτικό του σύντροφο. Συνήθως, χαρακτηρίζεται από χαμηλή αυτοπεποίθηση και έχει μεγάλη ανάγκη για διαρκή επιβεβαίωση.
Ωστόσο, σε κάθε περίπτωση αυτό που μπορεί να είναι τραυματικό για ένα άτομο, δεν είναι για κάποιο άλλο, καθώς σημασία δεν έχει τόσο το γεγονός αυτό καθαυτό, όσο ο τρόπος που το αντιλαμβανόμαστε. Επίσης, το κάθε άτομο αντιδρά διαφορετικά σε μια κατάσταση ανάλογα με το διάστημα βίωσης του τραύματος, την έντασή του, τη συμβολή άλλων μελών της οικογένειας και την ηλικία του.
Σε κάθε περίπτωση, τα παιδικά τραύματα μπορούν να αντιμετωπιστούν είτε με ψυχοθεραπευτική προσέγγιση, είτε μιλώντας ανοιχτά σε όσους έχουν εμπλακεί με τη βίωση του τραύματος, είτε μαθαίνοντας πώς να φροντίζεις και να αγαπάς πρώτα από όλα και όλους, τον εαυτό σου.
Θυμήσου πως επειδή κάποιες συμπεριφορές λειτούργησαν προστατευτικά σε μια δεδομένη στιγμή στη ζωή σου, δε σημαίνει πως συνεχίζουν να είναι ακόμα και σήμερα η καλύτερη επιλογή…
