Σκύρος... revisited: Πάνω στην άμμο τη φθινοπωρινή

της Άννας Φαλτάιτς

Πανέμορφες παραλίες, χρυσές αμμουδιές, υπέροχα γαλάζια νερά, γραφικά σοκάκια, ειδυλλιακά ηλιοβασιλέματα και μπλα μπλα μπλα. Όμως, το καλοκαίρι τελείωσε, όσο ήταν να μαυρίσουμε, μαυρίσαμε και πλέον έχουμε επιστρέψει και επισήμως στις δουλειές μας. Ό,τι πρέπει δηλαδή για να αρχίσουμε να σχεδιάζουμε τις πρώτες φθινοπωρινές μας αποδράσεις.

Επιλέξαμε να επανέλθουμε στην Σκύρο, ένα νησί ιδανικό γι’ αυτή τη δουλειά, καθώς για να φθάσετε εκεί θα χρειαστείτε –χωρίς να βιάζεστε μάλιστα– το πολύ τεσσερισήμισι ώρες από την Αθήνα, (συμπεριλαμβανομένου του δρομολογίου με το καράβι). Η φίλη και συνάδελφος Ηρώ Κουνάδη φρόντισε πριν από δύο χρόνια για την πρώτη «γνωριμία» σας με το νησί. Σειρά μου τώρα να σας «οδηγήσω» σε μια Σκύρο λίγο διαφορετική. Τη Σκύρο που βλέπω κάθε καλοκαίρι (ή όποτε τέλος πάντων μου δίνεται η ευκαιρία) από μικρή, πέρα από τα «τουριστικά» της μέρη, η οποία δεν παύει κάθε φορά να με εκπλήσσει με μια καινούρια ομορφιά.

Η Σκύρος μπορεί να είναι γνωστή από την αρχαιότητα, μπορεί να ενέπνευσε τον Σεφέρη να γράψει εκείνο το περίφημο «πάνω στην άμμο τη χρυσή γράψαμε τ΄όνομά της», όμως τώρα γίνεται ένας νέος τουριστικός πόλος έλξης.

Αρχαιολογικοί χώροι
Το νησί είναι γεμάτο από μέρη αρχαιολογικού ενδιαφέροντος που δεν χρειάζεστε εισιτήριο για να τα δείτε (τουλάχιστον όχι σε όλα). Τα πιο χαρακτηριστικά και ευπρόσιτα είναι το Παλαμάρι, το Μαρκέσι, το Κάστρο, το αρχαίο τείχος στον Παλιόπυργο.
Παλαμάρι: Βρίσκεται στα βορειοανατολικά παράλια του νησιού. Στην τοποθεσία ανακαλύφθηκε από την αρχαιολογική υπηρεσία ένας οικισμός μεγάλης ιστορικής σημασίας, ένας καλά οχυρωμένος οικισμός-λιμάνι, από τους σπουδαιότερους προϊστορικούς του Αιγαίου. Οι ανασκαφές έφεραν στο φως ερείπια οικημάτων και δρόμων, αλλά και μια καλά οργανωμένη πολεοδομία. Στα παράλια του οικισμού υπάρχουν ακόμα ίχνη και ερείπια του λιμανιού.
Μαρκέσι: Βρίσκεται σε κοντινή απόσταση από το Παλαμάρι. Στον αρχαιολογικό χώρο αυτό υπάρχουν ερείπια αρχαίου ναού, ενώ έχουν ανακαλυφθεί και λαξευτοί τάφοι. Προσφάτως μου είπαν ότι ο αρχαιολογικός χώρος έχει περιφραχθεί από την πολεμική αεροπορία της Σκύρου και ενδεχομένως να μην μπορέσετε να τον επισκεφθείτε… Σε κάθε περίπτωση, καλό θα είναι να ρωτήσετε κάποιον ντόπιο πριν κινήσετε για εκεί. Βέβαια, και τον αρχαιολογικό χώρο να μην μπορέσετε να επισκεφθείτε, δεν θα έχετε πάει τσάμπα, γιατί αν μη τι άλλο, από την πλευρά εκείνη του νησιού υπάρχουν ίσως οι ομορφότερες παραλίες της Σκύρου (το ότι χειμωνιάζει δεν μας εμποδίζει για μια βόλτα στην άμμο…).
Το Κάστρο: Το Κάστρο του Λυκομήδη (ναι, εκείνου του μπαμπέση που έριξε από τον βράχο τον εξάδελφό του τον Θησέα) στο οποίο, όπως μας δίδαξαν, μεγάλωσε ο Αχιλλέας, βρίσκεται πάνω στον βράχο. Στη θέση του βρίσκεται πλέον το βυζαντινό κάστρο, αν και κάποια τμήματα από τα τείχη των ιστορικών χρόνων διασώζονται και σήμερα. Η είσοδος του κάστρου κοσμείτε με ένα μαρμάρινο λιοντάρι, ενώ εντός των τειχών του κάστρου είναι κτισμένη η εκκλησία της Παναγίας, η παλιά Επισκοπή, η οποία χρονολογείται από τις αρχές του 9ου αιώνα. Πλέον απαγορεύεται η είσοδος, λόγω της διάβρωσης του εδάφους που προκλήθηκε από τον σεισμό που έγινε το 2001. Μπορείτε όμως να φθάσετε μέχρι την είσοδό του.
Παλιόπυργος: Ο καλύτερα διατηρημένος ημικυκλικός πύργος του αρχαίου τείχους της ακρόπολης της Σκύρου. Η πρόσβαση σε αυτόν είναι πανεύκολη και δωρεάν, αφού στην ουσία αποτελεί το… έδαφος πάνω στο οποίο είναι χτισμένο το λαογραφικό μουσείο Φαλτάιτς.
Επίσης, στα Μαγαζιά, μια θαυμάσια περιοχή που βλέπει στο ανοιχτό πέλαγος του Αιγαίου έχουν ανακαλυφθεί τάφοι που χρονολογούνται 1000 χρόνια π.Χ, ενώ λίγο πάρα πέρα, στην περιοχή Μώλος, υπάρχουν και αρχαία λατομεία.

Μουσεία
Αν και όλα τα σκυριανά σπίτια θα μπορούσαν από μόνα τους να χαρακτηριστούν… μουσεία (κάτι που θα διαπιστώσετε αν όπως περπατάτε στο καλντερίμι ρίξετε μια κλεφτή ματιά σε κάποιο σπίτι που τυχαίνει να έχει ανοικτή την πόρτα), με μια επίσκεψη στα τρία μουσεία της Σκύρου θα μπορέσετε να αποκτήσετε μια πληρέστερη εικόνα για την ιστορία και τον πολιτισμό του νησιού.

Αρχαιολογικό Μουσείο: Το αρχαιολογικό μουσείο, που βρίσκεται λίγα μόλις βήματα από την πλατεία Μπρουκ, ιδρύθηκε το 1961 και στους χώρους του φιλοξενεί πολλά ενδιαφέροντα ευρήματα από την αρχαία ιστορία του νησιού. Στις δυο αίθουσές του εκτίθενται ποικίλα αρχαιολογικά ευρήματα, που ανακαλύφθηκαν σε διάφορες περιοχές της Σκύρου (κυρίως στο Παλαμάρι, στην Θέμι, τα Μαγαζιά, το Κάστρο, στο Αγαλίνι, το Απατσίνι και αλλού) και τα οποία χρονολογούνται από την πρωτοελλαδική έως την ρωμαϊκή περίοδο.

Εκεί θα βρείτε διάφορα κεραμικά και αγγεία, μαρμάρινες επιγραφές, πολλά και εντυπωσιακά κοσμήματα, όπως περιδέραια, σκουλαρίκια, καρφίτσες, πόρπες, είδη καθημερινής χρήσης και εργαλεία. Ενδιαφέρον έχει η συλλογή νομισμάτων, μεταξύ των οποίων και ένα χρυσό με αγκυλωτούς σταυρούς, δεξιόστροφους και αριστερόστροφους. Στο αρχαιολογικό μουσείο της Σκύρου, υπάρχει επίσης ειδικά σχεδιασμένος χώρος όπου αναπαριστάται το Σκυριανό σπίτι, με όλους τους λειτουργικούς του χώρους. Στο χώρο αυτό θα δείτε όλα τα οικιακά σκεύη, τα διακοσμητικά, τα κεντήματα αλλά και οι φορεσιές που χρησιμοποιούσαν οι σκυριανοί παλιότερα. Στην αυλή εκτίθενται αρχιτεκτονικά μέλη και γλυπτά διαφόρων περιόδων καθώς και σαρκοφάγοι από την πρωτογεωμετρική και τη γεωμετρική περίοδο.

Μουσείο Φαλτάιτς: Το λαογραφικό μουσείο που ίδρυσε ο Μάνος Φαλτάιτς το 1964, στεγάζει τόσο αντικείμενα από την καθημερινότητα των σκυριανών, όσο και διάφορα πολύτιμα έγγραφα για την ιστορία της οικογένειας Φαλτάιτς, του νησιού και της Ελλάδας γενικότερα.

Στον επάνω όροφο του μουσείου, ο επισκέπτης θα μπορέσει να πάρει μια πολύ καλή ιδέα για την διαμόρφωση του σκυριανού σπιτιού, τα χρηστικά και διακοσμητικά αντικείμενα καθώς και τις σκυριανές ενδυμασίες (που πλέον θα δει κανείς να φοριούνται κυρίως στις μεγάλες εορτές, όπως η Καθαρά Δευτέρα και – αν είναι τυχερός- ίσως από κάποιον από τους ελάχιστους εναπομείναντες υπερήλικες που δεν εγκατέλειψαν τις παραδόσεις).
Εκεί θα δείτε επίσης μια πλούσια συλλογή από τα περίφημα «σκυριανά» πιάτα. Το «σκυριανά» σε εισαγωγικά, γιατί, αν εξαιρεθούν οι στάμνες, τα πιάτα και τα κανάτια από (τον κλασσικό) κόκκινο πυλό, τα άλλα προέρχονται από διάφορες χώρες του κόσμου, όπως Ολλανδία, Κίνα, Ιταλία, Τουρκία. Στα χέρια των σκυριανών ήλθαν από τους πειρατές, με τους οποίους υπήρχαν τακτικές …εμπορικές συναλλαγές την περίοδο της τουρκοκρατίας και αποτελούσαν από τότε το «καμάρι» για κάθε σκυριανό σπίτι. Υπέροχα είναι και τα κεντήματα που εκτίθενται, ορισμένα από τα οποία έχουν ηλικία μεγαλύτερη των 200 ετών.

Ιδιαίτερο ενδιαφέρον έχει το τυπωμένο έγγραφο του αφορισμού της ελληνικής επανάστασης από τον Πατριάρχη Κωνσταντινουπόλεως, Γρηγόριο Ε’. Αν έχετε χρόνο, διάθεση και καλή όραση, αξίζει τον κόπο να το διαβάσετε. Προσωπικά, αν και γνωρίζω το περιεχόμενο του εγγράφου, ποτέ δεν διέθετα την όραση (ούτε την υπομονή) να το διαβάσω ολόκληρο. Όταν τελειώσετε με την ξενάγηση και πριν την έξοδό σας από το μουσείο, μπορείτε να δείτε ζωγραφικά έργα του Μάνου Φαλτάιτς, ενώ (αν ο καιρός το επιτρέπει) αξίζει να καθίσετε στο μπαλκονάκι και να απολαύσετε την θέα, αλλά και μια ευχάριστη κουβέντα με τον ίδιο τον Μάνο και την γυναίκα του Αναστασία.

Σκυριανό Σπίτι: Ανεβαίνοντας προς το Κάστρο, στον δρόμο σας θα συναντήσετε και το δημοτικό Σκυριανό παραδοσιακό Σπίτι, δωρεά Μαρίας και Ανδρέα Γιαλούρη. Όπως λέει και το όνομά του, θα δείτε ένα παραδοσιακό σπίτι, στο πραγματικό του μέγεθος (σε αντίθεση με τα δυο άλλα μουσεία, όπου το σκυριανό σπίτι είναι σημαντικά μεγαλύτερο απ’ ότι ήταν στην πραγματικότητα), με όλα του τα έπιπλα, τα χρηστικά αντικείμενα, την διακόσμησή του.
*Και στα τρία μουσεία θα δείτε τα χαρακτηριστικά σκυριανά έπιπλα, αυτά τα μικροσκοπικά καρεκλάκια και τραπέζια. Μην σας ξεγελά το μέγεθος… είναι πραγματικά άνετα.

Εκκλησίες
Ασχέτως θρησκευτικών πεποιθήσεων, εκτιμώ ότι πολύ ενδιαφέρουσα θα βρείτε μια βόλτα στα πάμπολλα ξωκλήσια του νησιού. Στην Σκύρο βρίσκονται διάσπαρτα περισσότερα από 350 (!) εκκλησάκια, ορισμένα από τα οποία χρονολογούνται από την πρωτοχριστιανική περίοδο. Κάποια από αυτά είναι κτισμένα πάνω σε αρχαίους ναούς, ενώ σε πολλά υπάρχουν ακόμα παμπάλαιες αγιογραφίες. Το αξιοσημείωτο είναι πως τα περισσότερα από αυτά λειτουργούν ακόμα και σήμερα, καθώς βρίσκονται στην ιδιοκτησία σκυριανών οικογενειών.

Ξεχωρίζοντας κάποια από αυτά, για την παλαιότητά τους, γιατί βρίσκονται σε περιοχή με όμορφη θέα, για την ιστορία τους, κ.λπ., θα σας πρότεινα να επισκεφθείτε τον Άγιο Νικόλαο στα Πουριά που είναι χτισμένο-σκαλισμένο μέσα στον βράχο (φωτό) τον Άγιο Δημήτριο στον Φερεκάμπο, την Αρχοντοπαναγιά στη Χώρα, τον Άγιο Παντελεήμονα στο Μάρμαρο, τον Άγιο Αρτέμιο στο όρος Κόχυλας, που είναι χτισμένο μέσα σε μια σπηλιά του βουνού. Επίσης, τον Άγιο Ερμόλαο στα Βρυκολακονήσια, που βρίσκεται πάνω στο νησάκι και είναι προσβάσιμος μόνο με καΐκι, ή κολυμπώντας αν ο καιρός το επιτρέπει, άρα είναι μια επίσκεψη που θα πρέπει να κάνετε το καλοκαιράκι.

Ιδιαίτερη αναφορά θα πρέπει να γίνει στο μοναστήρι του Αγίου Γεωργίου,του πολιούχου της Σκύρου, που χρονολογείται από τον 10ο αιώνα μ.Χ. και το οποίο είναι χτισμένο πάνω στον βράχο της Σκύρου. Μέχρι το 2001 το μοναστήρι ήταν σε πλήρη λειτουργία, όμως με τους σεισμούς που έγιναν τη χρονιά εκείνη, υπέστη ζημιές και για αυτό το λόγο ήταν κλειστό για το κοινό, μέχρι να ολοκληρωθούν οι επισκευές. Στο εσωτερικό του ναού σώζονται εξαιρετικές τοιχογραφίες. Από το μπαλκόνι της δυτικής πτέρυγας της μονής, μπορείτε να απολαύσετε την πραγματικά εντυπωσιακή θέα στη Χώρα.

Πανηγύρια
Μιλώντας για εκκλησίες, αξίζει τον κόπο να παρευρεθείτε σε κάποιο από τα πάμπολλα πανηγύρια που γίνονται για να τιμήσουν διαφόρους αγίους. Μην πάτε φαγωμένοι. Θα σας κεράσουν μια (ή δύο, ή τρεις, ή τέλος πάντων όσες χωράει το στομάχι σας) ζεστή μερίδα πιλάφι με σκυριανό κατσικάκι, μπόλικο κρασί και καλή παρέα για το τραγούδι που θα αρχίσει μετά τα πρώτα δυο-τρία ποτηράκια. Μην περιμένετε όμως κλαρίνα, λαγούτα και χορούς, δεν υπάρχουν. Οι σκυριανοί τραγουδούν, χωρίς συνοδεία μουσικών οργάνων, τραγούδια με βυζαντινό ρυθμό. Μην ανησυχείτε αν δεν γνωρίζετε τους στίχους, όμως. Είναι εύκολο να ακολουθήσετε αρκετά από τα σκυριανά τραγούδια, καθώς επαναλαμβάνουν τον στίχο δυο φορές. Για όσους από εσάς επιλέξετε να πάτε τώρα στην Σκύρο, πανηγύρι γίνεται στις 25-26 Οκτωβρίου (του Αγίου Δημητρίου) στον Άη Δημήτρη στο Φερέ – Κάμπο. Δείτε στη δεξιά στήλη, "Σχετικά Documents", τα κυριότερα πανηγύρια του υπόλοιπου χρόνου.

Προϊόντα και παραδοσιακά πιάτα
…Και αφού αναφερθήκαμε σε φαγητό, ας σας πούμε και ορισμένα προϊόντα που αξίζει να δοκιμάσετε, έχοντας όμως υπ' όψιν ότι δύσκολα θα βρείτε ψαράκι στις ταβέρνες, ακόμα και στις παραλιακές, αφού το νησί είναι κατά κύριο λόγο κτηνοτροφικό. Μην παραλείψετε να δοκιμάσετε τα σκυριανά τυριά, που εύκολα θα βρείτε στις ταβέρνες. Το κεφαλοτύρι και το ξινοτύρι είναι νοστιμότατα και αν δοκιμάσετε την σκυριανή μυζήθρα … μάλλον δεν θα ξαναζητήσετε παρμεζάνα για τις μακαρονάδες σας.
 
Ιδιαίτερα εύγεστα είναι τα κρεατικά, κυρίως το κατσικάκι (κοκκινιστό ή λεμονάτο ή ψητό), ενώ η αστακομακαρονάδα έχει εξελιχθεί σε σπεσιαλιτέ του νησιού. Για να γλυκαθείτε, δοκιμάστε το σκυριανό μέλι (θυμαρίσιο και εξαιρετικής ποιότητας). Μάλιστα, αν γίνεται γάμος τις ημέρες που θα βρίσκεστε στο νησί, μπορεί να σταθείτε τυχεροί και να σας προσφερθεί τηγανίτα με μέλι, μια λιχουδιά που παραδοσιακά αποτελεί το προσκλητήριο για τον γάμο.

Στο σημείο αυτό θα πρέπει να επισημάνουμε ότι γενικά όλα τα εστιατόρια και οι ταβέρνες της Σκύρου προσφέρουν νόστιμο και καλομαγειρεμένο φαγητό, σε περιβάλλον καθαρό και φιλικό και σε τιμές λογικές. Ενδεικτικά (και μόνον ενδεικτικά, καθώς όπου και να αποφασίσετε να πάτε, είναι σίγουρο πως το φαγητό θα είναι καλό), στη Χώρα, γευστικούς μεζέδες και ορισμένα σκυριανά πιάτα θα βρείτε στο «Ο παππούς κι εγώ» και στον «Λιακό», καλομαγειρεμένο φαγητό και φάβα σκυριανή στον Μαργέτη, εξαιρετικό ιταλικό φαγητό στο Marco Polo.

Στα Μαγαζιά, με θέα το απέραντο γαλάζιο, στην ταβέρνα του Στέφανου, στα Πουριά, στο εστιατόριο Ανεμόμυλος, στο Καλικρί στην ταβέρνα Μουριές, στους Ασπούς στον Λάμπρο και στον Ασημενό. Στην περιοχή Τραχύ, δοκιμάστε σκυριανά τυριά στην ταβέρνα Άγιος Πέτρος και στο Πέρασμα, στην Ατσίτσα νόστιμα φαγητά μαγειρεμένα με βιολογικά προϊόντα, στο Κτήμα Ατσίτσα. Στην Λιναριά σας προτείνουμε τα εστιατόρια του Ψαριώτη και του Φιλιππαίου.

Διαμονή
Η καλύτερη επιλογή αυτήν την εποχή είναι το 4 αστέρων Hotel Nefeli  στη Χώρα της Σκύρου, το οποίο προσφέρει όμορφα, προσεγμένα δωμάτια, studios και σουίτες πλήρως εξοπλισμένα με όλες τις απαραίτητες παροχές και ανέσεις, σε τιμές που ξεκινούν από 60 ευρώ το δίκλινο.