Θέατρο Σφενδόνη: Δυο λαϊκά παραμύθια από την Κάρπαθο

"Είχε μιαβ βολά τσ ένα τσαιρό, έναβ βασιλιά τσαι μιαβ βασίλισσα τσ είχασι δώεκα παλληκάρια τσαι κόρη εν είχασι...."

Το τοπικό ιδίωμα της Καρπάθου ντύνει την αφήγηση δύο λαϊκών παραμυθιών από την Ρίτα Λυτού με τη συνοδεία κρουστών, που παρουσιάζεται από τις 9 Νοεμβρίου στο Θέατρο Σφενδόνη.

Τα παραμύθια προέρχονται από προπολεμικές καταγραφές του λαογράφου Μιχαηλίδη Νουάρου. «Στην αφήγηση συνδυάζεται το ερμηνευτικό ενδιαφέρον της τέχνης του παραμυθά με το λαογραφικό, μιας και καταδυόμαστε σε γλωσσικό νησιωτικό κοίτασμα παμπάλαιο. Στα παραμύθια όλα είναι αυθαίρετα — όλα έχουν συμβεί• όλα είναι παρελθόν που το αναβιώνει ο παραμυθάς. Η μνήμη αυτή που τίθεται σε λειτουργία είναι μνήμη όλου του ανθρώπινου γένους και στην περίπτωσή μας πιο συγκεκριμένα μιας αρχαίας θαλασσινής γωνιάς», αναφέρει το δελτίο τύπου της παράστασης. Το λιτό θέαμα —ένας μουσικός, μια ηθοποιός— προορίζεται για ενήλικες κυρίως (λόγω της ντοπιολαλιάς), και σε συνάξεις ενηλίκων κυρίως λέγονταν τα παραμύθια.

"Τα παραμύθια απευθύνονταν σε όλη την κοινότητα. Δεν υπήρχε διαχωρισμός. Η αντίληψη ότι τα παραμυύθια απευθύνονται σε παιδιά είναι μια νεωτερική αντίληψη. Γιατί η νεωτερικότητα διαίρεσε την πρωταρχική ενότητα" εξηγεί στο in2life η Ρίτα Λυτού.

Και γιατί αφήγηση στη ντοπιολαλιά; "Η ντοπιολαλιά είναι ρυθμός, τραγούδι. Με συνδέει με μια ολόκληρη παράδοση πολιτισμού και γλώσσας που σήμερα δεν υπάρχει. Με αρχαίες λεξεις, που πλάθουν ανάλογες εικόνες που με συνδέουν με κόσμους παλιούς, ξεχασμένους".



Το “Ελλούι” και “ο φτωχός και η κούτσα” είναι τα 2 λαϊκά παραμύθια της Καρπάθου που ζωνανεύουν στη σκηνή του Θεάτρου Σφενδόνη από τη Δευτέρα 9 Νοεμβρίου.

Τι είναι, τελικά, αυτό που κάνει την αφήγηση λαϊκών παραμυθιών να αναβιώνει τα τελευταία χρόνια; "Η παραμελημένη αγάπη του ανθρώπου για τις ρίζες του. Και η ανάγκη της επιστροφής στα αρχαία κείμενα και τις λαϊκές πηγές" μας απαντά η κ. Λυτού.

Λίγα λόγια για το «Ελλούι»:
Το "Ελλούι", είναι ένα καρπαθάκι, και δεν είναι άλλο από τη "Γελλούδα", μια υπερφυσική δύναμη αντίθετη με την γέννηση και την ίδια την ζωή. Πρόκειται για ένα θηλυκό παιδοκτόνο δαιμονικό, που κλέβει παιδιά και ρουφά το αίμα τους, και στεγνώνει τις λεχώνες από το μητρικό γάλα. Η παράδοση θεωρεί ότι αυτό το πλάσμα ήταν αρχικά μια νεαρή κόρη από τη Λέσβο, που πέθανε πάνω στον τοκετό. Από τότε έγινε ένα δαιμονικό φάντασμα με γυναικεία μορφή που προσπαθεί να βλάψει τις νεαρές μωρομάνες. Γι’ αυτό και όταν γελά ένα μωρό στον ύπνο του, η παράδοση έλεγε ότι πρέπει αμέσως να ξυπνήσει, γιατί υπάρχει φόβος να το ακούσει το Ελλούι (ή Γελλώ ή Γέλλου ή Γιλλού). Ήταν γνωστή και τριγυρνούσε από την αρχαιότητα, αλλά τη συναντάμε και στους βυζαντινούς χρόνους, με το όνομα "Γελλώ".

"Το πρώτο παραμύθι, το “ελλούι”, δηλαδή η στρίγγλα που πίνει το αίμα από τα άψυχα και τα έμψυχα, είναι ένα πολύ τρομακτικο παραμύθι με σκοτωμούς, προδοσίες" μας λέει η κ. Λυτού. "Το δεύτερο παραμύθι είναι κωμικό. Όποτε ξεκινάω με το τρομακτικό, συνεχίζω με το κωμικό “το φτωχό και τη κούκλα” και έτσι κατά κάποιον τρόπο λυτρώνεται ο θεατής και φεύγει με χαρούμενη διάθεση".

Λίγα λόγια για την αφηγήτρια
Η Ρίτα Λυτού μεγάλωσε στην Κάρπαθο. Αποφοίτησε απο το τμήμα σκηνοθεσίας της Σχολής Κιν/φου Λυκούργου Σταυράκου και παρακολούθησε το θεατρικό εργαστήρι Stulker του Κ.Θεμελή. Έχει συνεργαστεί με πολλούς σκηνοθέτες σε θεατρικές παραστάσεις, φεστιβάλ και ταινίες, όπως τους Βίκο Ναχμία, Τάκη Τζαμαργιά, Δήμο Αβδελιώδη, Ζωή Λιανοστάθη, Ελένη Αλεξανδράκη, Άγγελο Μέντη, Μίρκα Γεμεντζάκη, Ρούλα Πατεράκη, Αργυρώ Χιώτη, Κάτια Γκουλιώνη, Άγγελο Φραντζή κ.ά., καθώς και με αρκετά θέατρα (Θέατρο Θησείον, Θέατρο Σφενδόνη, Εργοστάσιο, Θέατρο Επί Κολωνώ, Φεστιβαλ Αθηνων, κ.ά.).
Κάνει στροβιλισμούς τα τελευταία 15 χρόνια και βυζαντινή μουσική.

Ταυτότητα παράστασης:
Αφήγηση: Ρίτα Λυτού
Κρουστά: Μανούσος Κλαπάκης
Ενδυματολογική επιμέλεια: Ιουλία Σταυρίδου
Κόσμηση αφίσας: Μυρτώ Δεληβοριά
Χτένισμα παράστασης: Αλέξανδρος Μπαλαμπάνης