«Η επίσκεψη της γηραιάς κυρίας»: Η εκδίκηση της Κλαίρης Ζαχανασιάν

της Κατερίνας Σφοντούρη

Η περσινή επιτυχημένη συνεργασία της Μπέττυς Αρβανίτη με τον σκηνοθέτη Στάθη Λιβαθινό στη «Βάσσα» του Γκόρκι, συνεχίζεται και φέτος με την «επίσκεψη της γηραιάς κυρίας» του Φρίντριχ Ντύρρενματ, στο Θέατρο της οδού Κεφαλληνίας.

Η δύναμη του χρήματος
Η τραγική κωμωδία «Η επίσκεψη της γυραιάς κυρίας» του Ελβετού συγγραφέα γράφτηκε το 1956 και αποτελεί από από τα πιο σημαντικά του 20ού αιώνα. Βρισκόμαστε στο Γκύλλεν, μια πόλη κάπου στην Ευρώπη, η οποία μαστίζεται από τη φτώχια. Ο δάσκαλος, ο πάστορας, ο δήμαρχος και ο αστυνόμος συζητούν για τις δυσμενείς συνθήκες μέσα στις οποίες ζουν μέχρι που κάνει την εμφάνισή της η Κλαίρη Ζαχανασιάν.

Πάμπλουτη και γηραιά, η ηρωίδα επιστρέφει στη γενέτειρά της μετά από πολλά χρόνια. Μαθαίνουμε ότι είχε φύγει νέα και ντοπιασμένη από εκεί εξαιτίας ενός έρωτα που την πρόδωσε. Τώρα έχει φτάσει πλέον η ώρα της εκδίκησης: η Ζαχανασιάν διατίθεται να προσφέρει στην πάμπτωχη πόλη 1 δις. δολλάρια για να γιατρέψει τις πληγές της με την προϋπόθεση οι κάτοικοί της να εκπληρώσουν τη μία και μοναδική επιθυμία της...

Η επιθυμία της Ζαχανασιάν πέφτει σαν κεραυνός στην μικρή πολή και οι κάτοικοι μπαίνουν σε διλήμματα. Το χρηματικό δέλεαρ είναι μεγάλο άλλωστε..

Βαθιά επίκαιρο έργο
Δίκαια το έργο του Ντύρρενματ συγκαταλέγεται στα κορυφαία του 20ού αιώνα. Μέσα του διακρίνει κανείς στοιχεία κωμικά, τραγικά, γκροτέσκα που μεταξύ τους δένουν τόσο καλά σα να μην γινόταν να σταθούν μόνα τους. Πρόσωπα και καταστάσεις ξεχωρίζουν μέσα στο μοναδικό πανδαιμόνιο που «χτίζει» ο Ελβετός συγγραφέας.

Το χρήμα αποτελεί παντοδύναμο στοιχείο για τους κατοίκους του Ντύλλεν που τους μετατρέπει σε λίγο μόνο χρόνο σε σαρκαστές των ιδεών περί Κράτους, Θρησκείας, Δικαιοσύνης. Η υποκρισία είναι εμφανής και δεν γνωρίζει όρια. Ούτε κάνει εξαιρέσεις. Η «αρρώστια» φτάνει σε όλους τους κατοίκους του Ντύλλεν. Μπορεί ο ίδιος ο συγγραφέας να μην δέχεται τον συμβολισμό που διακατέχει το έργο του, ωστόσο κανείς εύκολα τον διαπιστώνει.

Σήμερα άλλωστε ένα από τα πιο σημαντικά προβλήματα που απασχολεί την ανθρωπότητα είναι το οικονομικό και γύρω από το χρήμα στρέφονται όλες οι συζητήσεις. Το χρήμα μπορεί να εξαγοράσει τα πάντα; Και μέχρι ποιό σημείο είμαστε ικανοί να φτάσουμε για να το αποκτήσουμε;

Έξοχη σκηνοθεσία
Ο Στάθης Λιβαθινός εισάγει τους χαρακτήρες του έργου σε ένα περιβάλλον που μοιάζει παράλογο αλλά ουσιαστικά δεν απέχει καθόλου από την άχαρη πραγματικότητα που ζουν. Είναι το Γκύλλεμ, εκεί που σφυρίζει η άφιξη του τρένου που φέρει μαζί του την απόκοσμη Γηραιά Κυρία.

Ο αδιάφορος σκοτεινός χώρος της πόλης αποκτά βιώσιμο χαρακτήρα μέσα από τη σκηνοθετική ματιά του Σ. Λιβαθινού. Χωρίς σκηνικά, χωρίς καλά-καλά σκηνικά αντικείμενα παρά μόνο με τα απαραίτητα, μεταφερόμαστε στο δάσος της γνωριμίας της Ζαχανασιάν με τον Ιλ, ακούμε τις αναμνήσεις τους, γινόμαστε μάρτυρες ενός ανοιχτού «debate». Σκηνές που περνούν μπροστά από τα μάτια μας και χάνονται στο φως της επόμενης.

Μπέττυ Αρβανίτη: Η γκροτέσκα Ζαχανασιάν
Από τους πιο απαιτητικούς ρόλους στο θέατρο, η Γηραιά Κυρία με το ξύλινο πόδι της και το φιλντισένιο της χέρι, αποκτά φωνή μέσα από το σώμα της Μ. Αρβανίτη. Κυνική, επιβλητική, αποφασιστική με απόλυτο έλεγχο των μέσων της, η Μ. Αρβανίτη προβάλλει τον χαρακτήρα της Ζαχανασιάν. Διαθέτει χιούμορ, ταυτόχρονα όμως θυμίζει τη Μήδεια της αρχαιότητας, αυτή την τόσο τραγική ηρωίδα. Δρα σκληρά, απόλυτα, κουβαλά ένα είδος μανίας μέσα της που η δύναμη του χρήματός της συμπαρασύρει τα πάντα.

Η Γηραιά Κυρία επιστρέφει στο αγαπημένο της Γκύλλεμ. Εκεί συναντά ξανά τον Ιλ (Γιάννης Φέρτης), τον εμποράκο, ο οποίος γίνεται η αφορμή να μπει σε δίλημμα η πόλη ολόκληρη. Ο Γιάννης Φέρτης πλάθει έναν Ιλ απλό, που αρχικά δεν σκέφτεται πολύ, η πορεία των γεγονότων όμως τον αναγκάζει να πάρει την απόφαση για την ίδια του τη ζωή στα χέρια του. Ένα λάθος φτάνει για να του κοστίσει την ίδια του τη ζωή.

Ένα αποτέλεσμα άρτιο
Τόσο η Μπέττυ Αρβανίτη και ο Γιάννης Φέρτης όσο και ο υπόλοιπος θίασος της παράστασης (Νίκος Αλεξίου, Μπάμπης Σαρηγιαννίδης, Βασίλης Καραμπουλας, Θανάσης Δήμου, Τζίνη Παπαδοπούλου, Ελένη Ουζουνίδου, Δημήτρης Μυλωνάς, Παναγιώτης Παναγόπουλους) συνθέτουν κομμάτι-κομμάτι το παζλ της αιτίας της επιστροφής της Ζαχανασιάν στο Γκύλλεμ.

Ωστόσο, φεύγουμε από την παράσταση έχοντας ακόμη αποτυπωμένους στο νου μας το δίδυμο Κόμπυ και Λόμπυ (Άκης Λυρής και Ηλίας Κουνελάς). Ο συνδετικός κρίκος ανάμεσα στη Ζαχανασιάν και τον Ιλ, καθοδηγούνται από τον Σ. Λιβαθινό και δημιουργούν δύο πλάσματα που ξεφεύγουν της δικής μας πραγματικότητας.

Μία υπέροχη παράσταση που δεν πρέπει να χάσετε.

INFO: Η επίσκεψη της γηραιάς κυρίας του Φρίντριχ Ντύρρενματ
Θέατρο Οδού Κεφαλληνίας-Α’ σκηνή: Κεφαλληνίας 16, Κυψέλη. Τηλ: 210-8838727.
Παραστάσεις: Τετάρτη (λαϊκή) 20:00, Πέμπτη, Παρασκευή, Σάββατο 21:00, Κυριακή 20:00
Τιμές εισιτηρίων: 23 €, λαϊκή 19 €, φοιτητικό 16 €