Δημήτρης Μητροπάνος: Το (τελευταίο) ταξίδι της ζωής του

της Ναταλί Χατζηαντωνίου

Συνεπής, δωρικός, πεισματάρης, στιβαρός. Μάγκας τελικά. Έτσι γεννήθηκε ο Δημήτρης Μητροπάνος, έτσι διένυσε τη ζωή του κι έτσι την έκλεισε σήμερα το πρωί, στα 64 του χρόνια, ακριβώς 15 ημέρες μετά τα 64α γενέθλιά του.

Ήταν ξαφνικός θάνατος; Όχι ακριβώς, αφού ήταν γνωστό ότι και πριν από το 2008, όταν υπεβλήθη σε μεταμόσχευση νεφρού, είχε δει καταπρόσωπο τον θάνατο. Βέβαια η επιτυχής έκβαση της εγχείρησης έκανε τότε και τον ίδιο και την οικογένειά του ν' αναθαρρήσουν, αλλά η ζωή του δεν ήταν πια η ίδια. Ακόμα και υπό προφύλαξη, όση τέλος πάντων μπορούσε να επιβάλλει κάποιος στον Μητροπάνο που δεν εννοούσε να απαρνηθεί τα τσιγάρα του, η υγεία του παρέμενε εύθραυστη. Τόσο ώστε αυτή τη φορά, να υποστεί μέσα σ' ένα 24ωρο πνευμονικό οίδημα και να καταλήξει.

Ήταν παρ' όλα αυτά ένας εντελώς ξαφνικός θάνατος, με αυτή τη σαρωτική, «ηλεκτρισμένη» αίσθηση τρομαχτικού κενού που αφήνουν πίσω τους τέτοιες ειδήσεις. Κι ύστερα την εποχή που η λαϊκή ψυχή βάλλεται, πώς να μην συνδυάσει κανείς την τραγικότητα της απώλειας αυτή τη στιγμή ενός ταγμένου εκφραστή της; Γιατί αυτό ήταν πρωτίστως ο Δημήτρης Μητροπάνος. Ένας άνθρωπος χοϊκός, εμποτισμένος με το αυθεντικό λαϊκό ήθος. Μια φωνή βυζαντινοπρεπής, μονοκόμματη, ικανή να ανακινήσει μέσα και στον πιο αδιάφορο ακροατή της μια απολύτως γνήσια εικόνα Ελλάδας. Να γιατί θα μπορούσε να αποκαλέσει κανείς τον Μητροπάνο, τον τελευταίο της μεγάλης τετράδας των τραγουδιστών που ξεπερνώντας την καλλιτεχνική τους αποστολή, απευθύνθηκαν πρωτίστως στο πιο βαθύ κυτταρικό μας ένστικτο: Καζαντζίδης-Μπέλου-Μπιθικώτσης-Μητροπάνος.

Σε κανέναν τους δεν ταιριάζει αγιογραφία. Κι αυτό ήταν από τα πολύτιμα χαρακτηριστικά τους. Ούτε ο Δημήτρης Μητροπάνος θα σήκωνε αγιογραφία. Παρ' ότι έχαιρε της απόλυτης αποδοχής και αγάπης ενός κοινού ετερόκλητου -όχι μόνο των λαϊκών ανθρώπων, αλλά ακόμα και όσων θέλοντας να δηλώνουν αστοί και Ευρωπαίοι αναγνώριζαν στη φωνή του την προέλευσή τους- ο ίδιος δεν ακκιζόταν. Δεν άλλαζε τη συμπεριφορά του, δεν χαμογελούσε κατά παραγγελία, ούτε πόζαρε. Η καθημερινή του εικόνα ήταν αυτή που είχε και πάνω στη σκηνή: λιγομίλητος, ουσιαστικός, λακωνικός, λιττός, δωρικός. Το ίδιο κι όταν συναντούσε οποιονδήποτε: Πολιτικοί ή δημοσιογράφοι, καλλιτέχνες ή διασημότητες του κοινωνικού μας βίου δεν αποσπούσαν από εκείνον περιττές αβροφροσύνες και ήξεραν πως ούτε κι εκείνος τις άντεχε.

Άλλωστε καμμία συνάφεια δεν τον έκανε να μασήσει τα λόγια του. Ό,τι είχε να πει, το έλεγε κι ακόμα καλύτερα το τραγουδούσε. Και με το ίδιο υγιές πείσμα, παρέμεινε πιστός και στις αριστερές ιδέες που κληρονόμησε απ' την οικογένειά του και στη νύχτα μέσα στην οποία γαλουχήθηκε: Ποτό, τσιγάρο, παρέα, τραγούδι, ζεϊμπέκικο βαρύ κι αντρικό, χωρίς περιττά τσαλίμια, ήταν το ήμισυ της ζωής του. Και το άλλο ήμισυ, η Βένια η σύντροφος του και οι δυο του κόρες.

Ο Δημήτρης Μητροπάνος γεννήθηκε στις 2 Απριλίου του 1948, στην Αγία Μονή, μια συνοικία έξω απ΄τα Τρίκαλα. Ο ίδιος σe αυτοβιογραφική του συνέντευξη στο musicheaven, διηγιόταν: "Στο σπίτι ζούμε η μάνα, η αδελφή μου που είναι μεγαλύτερη και εγώ. Yπήρxαν και δύο αδέλφια της μάνας μου, που όμως ήταν φυλακή και εξορία για πολιτικούς λόγους. Tο '52 βγήκε ο ένας μπάρμπας μου από τη φυλακή. Ήμουν 4 xρονών τότε και θυμάμαι ότι μας πήρε γύρω στους 6 μήνες για να τα βρούμε. Eγώ δε δεxόμουν κανέναν στο σπίτι. Eίxα μάθει να' μαι εγώ ο αρxηγός, ο μόνος άντρας!"

Γι' αυτό κι από μικρός έκανε δουλειές «του ποδαριού» τα καλοκαίρια για να βοηθήσει τα οικονομικά της οικογένειας του. Πρώτα σαν σερβιτόρος στην ταβέρνα του θείου του, ύστερα στις κορδέλες που κόβανε ξύλα. Στην Αθήνα κατέβηκε μετά την τρίτη γυμνασίου, το 1964, για να δουλέψει στην εταιρεία ενός θείου του. Αλλά ήδη προτού να τελειώσει το γυμνάσιο, έγινε τραγουδιστής. Και αναμφισβήτητα ρόλο γι αυτό έπαιξαν δύο άνθρωποι-κλειδιά: Ο Γρηγόρης Μπιθικώτσης και ο Γιώργος Ζαμπέτας.

Μια μεγάλη καριέρα...

Τον πρώτο τον γνώρισε σε μία γιορτή της εταιρίας του θείου του. Οταν ο νεαρός Μητροπάνος είπε πάνω στο κέφι ένα τραγούδι, ο Μπιθικώτσης κατάλαβε την ποιότητα της φωνής που άκουγε. Ο ίδιος παρότρυνε τον «μικρό» να επισκεφτεί την «Κολούμπια». Κι εκεί ο θρυλικός Tάκης Λαμπρόπουλος, του γνώρισε τον Γιώργο Ζαμπέτα. Μαζί του ξεκίνησε ο Μητροπάνος να τραγουδάει στα «Ξημερώματα». Τον Ζαμπέτα μνημόνευε άλλωστε ως μεγάλο του δάσκαλο και δεύτερο πατέρα: "Ο Ζαμπέτας", έλεγε, "είναι ο μόνος άνθρωπος στο τραγούδι ο οποίος με βοήθησε χωρίς να περιμένει κάτι. Με όλους τους υπόλοιπους συνεργάτες μου κάτι πήρα και κάτι έδωσα".

Το 1966 ο Μητροπάνος συναντιέται για πρώτη φορά με τον Μίκη Θεοδωράκη και ερμηνεύει μέρη από τη «Ρωμιοσύνη» και το «Άξιον Εστί» σε μια σειρά συναυλιών στην Ελλάδα και την Κύπρο.

Το 1967, ηχογραφεί τον πρώτο του 45άρι δίσκο, με το τραγούδι "Θεσσαλονίκη". Είχε προηγηθεί η ηχογράφηση του τραγουδιού "Χαμένη Πασχαλιά", το οποίο όμως λογοκρίθηκε από τη Χούντα και δεν κυκλοφόρησε ποτέ.

Στην πορεία που χάραξε στο δρόμο του λαϊκού έντεχνου, το 1972 είναι ένας σημαντικός σταθμός: Ο συνθέτης Δήμος Μούτσης και ο ποιητής Μάνος Ελευθερίου συνυπογράφουν τον «Άγιο Φεβρουάριο», με ερμηνευτές την Πετρή Σαλπέα και τον Μητροπάνο -που τότε έκανε τη στρατιωτική του θητεία. Εκείνος ο δίσκος έμελε να μείνει στην ιστορία του ελληνικού τραγουδιού...

Στη μακρόχρονη πορεία του, ο Δημήτρης Μητροπάνος συνεργάστηκε ούτως ή άλλως με τους μεγαλύτερους δημιουργούς του λαϊκού αλλά και του έντεχνου τραγουδιού. Γιώργος Ζαμπέτας, Μίκης Θεοδωράκης, Δήμος Μούτσης, Απόστολος Καλδάρας, Τάκης Μουσαφίρης ("Εμείς οι δυο" κ.α.), Χρήστος Νικολόπουλος ("Πάρε Αποφάσεις" σε στίχους Λευτέρη Παπαδόπουλου), Γιάννης Σπανός ("Ο Μητροπάνος τραγουδάει Σπανό") ήταν οι συνθέτες με τους οποίους συνδέθηκε επαγγελματικά, μέχρι και το τέλος της δεκαετίας του '80.

Σταθμός υπήρξε όμως και η ερμηνεία του τραγουδιού «Για να σ' εκδικηθώ» που του εμπιστεύτηκε ο Λάκης Παπαδόπουλος. Καταχωρισμένος μέχρι τότε στο πιο αμιγές λαϊκό ύφος, ο Μητροπάνος αποδεικνύει ότι το ταλέντο του δεν περιορίζεται. Η φωνή του είναι ήδη ορόσημο αλλά οι συνεργασίες του με τον Μάριο Τόκα και τον Φίλιππο Γράψα ("Η εθνική μας μοναξιά" και "Παρέα με έναν ήλιο") προσθέτουν ένα ακόμα μεγάλο κεφάλαιο στην καριέρα του. Η δεκαετία του ΄90 έχει υπόκρουση «Τα λαδάδικα» και το «Σ’ αναζητώ στη Σαλονίκη»...

Η πολύ σημαντική συνεργασία με τον Θάνο Μικρούτσικο με τον δίσκο «Στου Αιώνα την Παράγκα», σε στίχους Άλκη Αλκαίου, Κώστα Λαχά, Λίνας Νικολακοπούλου και Γιώργου Κακουλίδη, αποτελεί στροφή του ερμηνευτή σε ακόμα πιο "έντεχνες" διαδρομές.

Ο Μητροπάνος συνεχίζει στα ίδια μονοπάτια, με τραγούδια των Μικρούτσικου, Κορακάκη, Μουκίδη, Παπαδημητρίου κ.α. στο δεύτερο μισό της δεκαετίας του 1990 και στις αρχές του 2000. Από τις τελευταίες δισκογραφικές δουλειές του είναι το άλμπουμ "Στη Διαπασών"(2009, Minos-EMI), με 12 λαϊκά τραγούδια και μια μπλουζ μπαλάντα για την δημιουργία των οποίων συσπειρώθηκε μία εκλεκτή ομάδα συνθετών και στιχουργών.Από εκεί και το τραγούδι "Η εκδρομή" του Γιάννη Μηλιώκα, το οποίο γράφτηκε για την επιστροφή του ερμηνευτή στη δισκογραφία μετά από τα σοβαρά προβλήματα υγείας που ειχε αντιμετωπίσει. Ένα δείγμα των στίχων; "Εμένα και ο θάνατος/Μου φαίνεται γιορτή/ Ένα λαχείο ειν' η ζωή/ Ας είναι κι αμορτί/Λουλούδια για το χάροντα/Μπουζούκι και κιθάρα/Κι ένα ανοιχτό περίπτερο/Να πάρουμε τσιγάρα..."

Ύστατη δισκογραφική του δουλειά το περσινό «Εδώ Είμαστε» με τραγούδια που είχε γράψει ειδικά για τη φωνη του ο Σταμάτης Κραουνάκης (κάποια μάλιστα σε στίχους της Λίνας Νικολακοπούλου).

Παρά τις τεράστιες επιτυχίες ο Δημήτρης Μητροπάνος δεν σταμάτησε να αφουγκράζεται τη λαϊκή ψυχή και να συμπάσχει μαζί της. Σε μία από τις τελευταίες του συνεντεύξεις στην «Ελευθεροτυπία», μίλησε οργισμένος για την πολιτική κατάσταση στη χώρα και για τις ευθύνες της κυβέρνησης αλλά και όλων των κομμάτων («οι πολιτικοί μας μόλις δουν ξένο, καθονται κλαρίνο», παρατηρούσε πικρά). Στην ίδια συνέντευξη μίλαγε και για την "κακομαθημένη μουσική πιάτσα: Τα 'χαμε όλα, αλλά δεν προσέξαμε τι αφήνουμε πίσω μας. Το θέμα δεν είναι να διατηρηθείς μόνον εσύ, αλλά ό,τι τραγουδάς". Στη δική του περίπτωση πάντως ο «αφορισμός» του δεν ισχύει. Ο Δημήτρης Μητροπάνος διατηρήθηκε και θα παραμείνει εδώ και για ό,τι τραγουδούσε και για ό,τι υπήρξε ο ίδιος...

Η κηδεία του Δημήτρη Μητροπάνου θα γίνει μεθαύριο, Πέμπτη, στις 14:00 από το Α' Νεκροταφείο Αθηνών. Από τις 10.00 το πρωί η σορός του θα βρίσκεται στο παρεκκλήσι του Α΄ Νεκροταφείου για τον τελευταίο αποχαιρετισμό από όλους εκείνους που τον αγάπησαν.

Η οικογένεια του παρακαλεί αντί στεφάνων να ενισχυθεί το Κέντρο Υποδοχής Αλληλεγγύης Ιδρύματος Αστέγων (ΚΥΑΔΑ) – λογαριασμός 064/48000015 Εθνική Τράπεζα - για τους συνανθρώπους μας που δοκιμάζονται αυτή τη δύσκολη στιγμή.