Paterson: Η επιστροφή του Τζιμ Τζάρμους

του Λουκά Τσουκνίδα

Ο πολυαγαπημένος Τζιμ Τζάρμους επιστρέφει στις σκοτεινές αίθουσες με το “Paterson”, μία χαμηλών τόνων σκιαγράφηση ενός χαρακτήρα που γράφει ποίηση ενώ ζει μία ήρεμη, επαναλαμβανόμενη καθημερινότητα σ' ένα μέρος που λέγεται Πάτερσον, όπως ακριβώς κι εκείνος. Με το ύφος που αγαπήσαμε και την ποιητική, μα εξόχως κατανοητή του κινηματογραφική πένα, ο Τζάρμους μας επανασυνδέει υποσυνείδητα με τις καλύτερες στιγμές της φιλμογραφίας του και μας δίνει ένα ακόμη απολαυστικό, φιλοσοφημένο κινηματογραφικό δίωρο.

Η υπόθεση

Στο Πάτερσον του Νιου Τζέρσεϋ, πατρίδα του πυγμάχου Ρούμπιν “Χάρικεϊν” Κάρτερ και του ποιητή Γουίλιαμ Κάρλος Γουίλιαμς, ζει ο Πάτερσον, ένας οδηγός αστικού λεωφορείου που, σε κάθε μικρό διάλειμμα απ' το τιμόνι, δε χάνει την ευκαιρία ν' ανοίξει το σημειωματάριό του και να σκαρώσει ένα ποίημα. Το μοναδικό πράγμα που σπάει την αγαπημένη του ρουτίνα είναι οι δημιουργικές εμπνεύσεις της συμβίας του, η οποία ενθουσιάζεται με κάτι καινούργιο κάθε μέρα...

Η κριτική

Με το γνώριμο ράθυμο ύφος του, ο σκηνοθέτης που έγινε συνώνυμος του ανεξάρτητου αμερικάνικου σινεμά, επιλέγει να στρέψει το βλέμμα μας σε μία παλιομοδίτικη, μα πάντα επίκαιρη όψη της ζωής μας, μέσα από μία αφήγηση απλή και μεθοδική και έναν χαρακτήρα από εκείνους που ξέρει τόσο καλά να πλάθει και να μας κάνει ν' αγαπάμε. Ο Τζιμ Τζάρμους είναι και πάλι λιτός, κατανοητός και διεισδυτικός, συγκεκριμένος μαζί και ποιητικός, έτσι όπως τον γνωρίσαμε κάποτε και επηρέασε, τελικά, τον τρόπο που βλέπουμε σινεμά.

Το Πάτερσον του Νιου Τζέρσεϋ, μία μικρή γωνιά της ανατολικής ακτής των ΗΠΑ, λίγο πιο πέρα απ' την πολύβουη Νέα Υόρκη, γίνεται μέσα απ' τα μάτια του σκηνοθέτη το ίδιο σημαντικό για τον δυτικό πολιτισμό, ένα μέρος εσωστρεφές σαν το πιο μικρό χωριό, αλλά κι εξωστρεφές σαν τους πλέον φημισμένους κατοίκους του. Εμείς, βέβαια, παρακολουθούμε μία εβδομάδα απ' τη ζωή ενός άσημου οδηγού λεωφορείου, γέννημα θρέμμα Πατερσονίτη, ο οποίος τυχαίνει να φέρει το όνομα της γενέτειράς του και να γράφει ποιήματα, όπως ο αείμνηστος συμπατριώτης του Γουίλιαμ Κάρλος Γουίλιαμς. Είναι ένας άνθρωπος που φαίνεται να αγαπά τη ρουτίνα του, όσο και την “ασφαλή” φυγή από αυτήν που του χαρίζουν το μολύβι και το σημειωματάριό του.

Κάθε μέρα, ο Πάτερσον παίρνει το κουτάκι με το κολατσιό του, περπατά ως το ντεπό και πριν βάλει μπρος τη μηχανή για να ξεκινήσει τους γύρους του, αρχίζει να γράφει ένα ποίημα. Το βράδυ, αφού επιστρέψει στο σπίτι και δειπνήσει με την καλή του, βγάζει το σκύλο της βόλτα και πίνει ένα ποτό στο τοπικό μπαρ, όπου συναντά πάνω-κάτω τους ίδιους ανθρώπους τους οποίους απασχολούν τα ίδια πάνω-κάτω πράγματα. Ο Τζάρμους δεν αποφεύγει την επανάληψη, φροντίζει όμως να τη διανθίζει με μικρές συναντήσεις ή περιστατικά που σπάνε τη “σιωπή” της ρουτίνας του Πάτερσον χωρίς, όμως, να κλονίζουν την ισορροπία του.

Μέρος αυτής της ρουτίνας βέβαια, το αλατοπίπερό της ίσως, είναι και οι δημιουργικές “περιπέτειες” της αγαπημένης του, που ζωγραφίζει εμμονικά ασπρόμαυρα σχέδια στα πάντα, από τις κουρτίνες και τα φορέματά της, μέχρι τα καπ-κέικς που ετοιμάζει για να πουλήσει στην τοπική αγορά. Οπλισμένη με μία “θετική” ενέργεια και μία αισιοδοξία εντελώς διαφορετικές απ' του καλού της, η νεαρή ονειρεύεται κάθε μέρα κάτι καινούργιο, αποζητά την αποδοχή και την υποστήριξη του Πάτερσον, ενώ παροτρύνει κι εκείνον να γίνει εξωστρεφής, να μοιραστεί την ποίησή του με τον κόσμο, να εκτεθεί, που λένε.

Αν και στην αρχή δεν είναι εμφανές που το πάει ο δημιουργός με τους δυο τους, σύντομα γίνεται αντιληπτό ότι ο Πάτερσον αγαπά τις ιδιαιτερότητες της κοπέλας του και δεν έχει πρόβλημα να θυσιάζει την ηρεμία, το χρόνο ή τα χρήματά του, αν πρόκειται να τη δει να χαμογελά. Είναι προφανώς ένας τρόπος να βλέπει κανείς τον κόσμο και να διατηρεί το ηθικό του ψηλά, όμως ο δικός του τρόπος, η προσκόλλησή του στη ρουτίνα του και στην μικρή κλίμακα του κάθε τι, είναι εκείνος που καλούμαστε να αξιολογήσουμε και να νιώσουμε ως οικείο. Και πάνω που μοιάζει λίγο ανέφικτος και ωραιοποιημένος, ο Τζάρμους μας χτυπά με μία πληροφορία που τον κάνει απόλυτα πραγματιστικό, να μοιάζει σχεδόν μονόδρομος. Για να είσαι τόσο αναμφισβήτητα ικανοποιημένος μέσα σε μία τέτοια ζωή πρέπει να έχεις το κατάλληλο μέτρο σύγκρισης...

Μια σειρά από στοιχεία που έχουν κάνει τον Τζάρμους τόσο αγαπητό και τη δουλειά του τόσο διακριτή, μαζί με τη σεμνότητα του σεναρίου του, την επίκαιρη απεικόνιση παραδοσιακών του χαρακτήρων και τις εξαιρετικές ερμηνείες, είναι που κάνουν την τελευταία ταινία του να μοιάζει ως μία απ' τις καλύτερές του. Ο Άνταμ Ντράιβερ είναι υπέροχος στον πρωταγωνιστικό ρόλο, του πάει άλλωστε γάντι, ενώ και η ιρανή συμπρωταγωνίστριά του με το ευρύ ρεπερτόριο, η Γκολσιφτέ Φαραχανί, στέκεται εξαιρετικά δίπλα του, στον συμπληρωματικό ρόλο της χαρωπής Λόρα.

Το “Paterson” είναι μία απολαυστική ταινία για κάθε σινεφίλ κοινό, για οπαδούς του Τζάρμους και μη.

Βγαίνουν ακόμη:
Το φαντασμαγορικό μα υπερφίαλο “Silence” του Μάρτιν Σκορτσέζε, το ενδιαφέρον, στιλάτο μα “άσφαιρο”, τελικά, “Nocturnal Animals” του Τομ Φορντ και το πομπώδες, εντελώς αδιάφορο “Assassin's Creed” του, ελπιδοφόρου παρ' ολ' αυτά, Τζάστιν Κούρζελ.

Όλες οι Ταινίες