Οι ψαράδες: Λογοτεχνικό «διαμαντάκι» από την Αφρική

Υποψήφιο για Booker 2015, άρα ένα από τα καλύτερα αγγλόφωνα βιβλία της χρονιάς, και μάλιστα γραμμένο από έναν Νιγηριανό, που μεγαλώνει στην Αμερική αλλά αποτυπώνει την αφρικανική νοοτροπία, η οποία φλερτάρει με τη Δύση και τα πρότυπά της. Είναι ενδιαφέρον πώς οι πρώην και νυν αποικίες των Ευρωπαίων αφομοιώνουν τον πρότυπο πολιτισμό και προσπαθούν να εξισωθούν με αυτόν, παντρεύοντάς τον συχνά με τον εγχώριο. Έτσι, πολλοί συγγραφείς από χώρες της περιφέρειας, όπως η Ινδία ή οι αφρικανικές αποικίες της Αγγλίας, της Γαλλίας κ.ο.κ., αναδεικνύονται μέσω της αγγλικής ή της γαλλικής γλώσσας, τείνοντας σε μια προσέγγιση με τις κατακτήσεις της λογοτεχνίας της Δύσης.

Σε μια πόλη της Νιγηρίας, το Άκουρε, ο πατέρας της οικογένειας Άγκβου διορίζεται αλλού και αναγκάζεται να φύγει, ενώ πίσω η μητέρα μένει να μεγαλώσει τα τέσσερα αγόρια τους και δυο μικρότερα παιδιά, μια κόρη και έναν γιο. Πρόκειται για μια χριστιανική οικογένεια, που μιλάει περισσότερο αγγλικά, θέλει να αποκτήσει ευρωπαϊκή παιδεία και γι’ αυτό στέλνει τα παιδιά σε αγγλόφωνο σχολείο. Παρ’ όλο που είχε απαγορευτεί να πλησιάζουν το ποτάμι, οι τέσσερις γιοι πήγαιναν συχνά εκεί για ψάρεμα, γεγονός που επέφερε άγρια τιμωρία εκ μέρους του πατέρα. Κι από τότε ο μεγάλος γιος, ο Ικένα, μεταμορφώθηκε σε έναν ανυπάκουο, σκληρό, εσωστρεφή έφηβο που επαναστάτησε απέναντι σε όλη την οικογένεια…

Αφηγητής είναι ένας από τους μικρότερους αδελφούς, ο Μπεν, ο οποίος, πρώτον, βλέπει τα πράγματα με μια άγνοια που επίτηδες αφήνει πολλά κενά και πολλές ημιτελείς ερμηνείες και, δεύτερον, έξυπνα επιστρέφει στο παρελθόν και με αναδρομές το καλύπτει. Το απλοϊκό ύφος, εξάλλου, εξηγείται από την οπτική γωνία του μικρού Μπεν.

Μίγμα χριστιανικής δυτικότροπης νοοτροπίας αλλά και νιγηριανής κοσμοαντίληψης είναι η προφητεία του τρελού του χωριού, Αμπούλου, ο οποίος χρησμοδότησε ότι ο Ικένα θα πεθάνει “σαν πετεινός” και μάλιστα “από το χέρι ενός ψαρά”. Και τότε είναι που ο μεγάλος αδελφός αρχίζει να φοβάται και να παίρνει αποστάσεις από τα αδέλφια του. Ώσπου η διαμάχη αποβαίνει μοιραία σε ένα τέλος προφητεμένο και μαζί χειραγωγημένο από την προφητεία, σαν αδελφικός αλληλοσπαραγμός που θυμίζει βιβλικές σκηνές (ο Κάιν εναντίον Άβελ και κυρίως το περιστατικό με τους γιους του Ιακώβ που ενέργησαν ενάντια στον Ιωσήφ, καθώς τον πούλησαν ως δούλο, επειδή τον ζήλευαν. Σημειωτέον ότι ο μικρότερος γιος λεγόταν Βενιαμίν, ο κατά τον Obioma Μπεν, και το μοτίβο του πηγαδιού αναγνωρίζεται και στο μυθιστόρημα όπως και στην Παλαιά Διαθήκη).

Υποψιάζομαι ότι υπάρχει ένα πολιτικό επίπεδο κάτω από την οικογενειακή ιστορία. Τα τέσσερα αδέλφια είναι ίσως τέσσερις φυλές ή ομάδες εξουσίας ή μερίδες της νιγηριανής κοινωνίας και ο αλληλοσπαραγμός τους αντικατοπτρίζει τις εμφύλιες διαμάχες για την εξουσία. Όντως, οι μεγαλύτερες εθνικές ομάδες στη Νιγηρία είναι τέσσερις με πολλές άλλες μικρότερες και, αν ο Obioma ήθελε να αποδώσει τις μεταξύ τους έριδες, θα μπορούσε να το κάνει με μια διαλυμένη οικογένεια, όπου η ρήξη οδήγησε σε τραγικές συνέπειες για το σύνολο.

Ο blogger Πατριάρχης Φώτιος