Κύριε Διοικητά: Αντιφασισμός με καταιγιστική γραφή

Όταν τελειώσεις το βιβλίο, καταλαβαίνεις -έχοντας στο νου σου όλη τη σύλληψη και τη σύνθεσή του- πόσο καλοστημένο είναι και πόσο επίκαιρο, όχι μόνο στην Ελλάδα που ξέρουμε όλοι την αναβίωση των φιλοναζιστικών ιδεών αλλά και στη Γαλλία που ξαναγυρίζει ανεπαίσθητα όσο και εκκωφαντικά στην εποχή του Πεταίν.

Ο αφηγητής του μυθιστορήματος είναι ένας αξιοσέβαστος Γάλλος που στην αρχή του 2ου Παγκοσμίου Πολέμου στέλνει μια επιστολή στον Γερμανό Διοικητή για να καταγγείλει τη νύφη του που ήταν κρυπτο-εβραία. Πρόκειται για τον Πωλ Ζαν Υσσόν, διανοούμενο του Μεσοπολέμου, συγγραφέα, μέλος της Ακαδημίας, αξιωματικό μάλιστα του 1ου Παγκοσμίου Πολέμου και φορέα ένα σωρό άλλων διακρίσεων. Προπαντός όμως είναι φιλόπατρις, εθνικιστής και οπαδός του Πεταίν που έμεινε στην ιστορία για τον συμβιβασμό του με τους Γερμανούς κατακτητές. Και μέσα σ’ αυτό το κλίμα είναι ιδεολόγος αντισημίτης, αφού αρθρογραφεί τακτικά εναντίον των Εβραίων και επικροτεί τη δίωξή τους. Σταδιακά ανακαλύπτουμε πως διαθέτει και τη γνωστή πια (ελέω Στρως Κάν και Ολάν) γαλατική συμπάθεια προς το γυναικείο φύλο, από μια χωριατοπούλα στα πρώτα χρόνια της ζωής του μέχρι τον έρωτά του προς τη νύφη του Ίλσε Βόλφσσον.

Ο Σλοκόμπ του δίνει τον λόγο με την εκτενή αυτή επιστολή, που εξιστορεί πώς ο γιος του Υσσόν έφερε στο σπίτι την Ίλσε, πώς ανακάλυψε με ντετέκτιβ ότι είναι Εβραία, πώς ξεκίνησε ο πόλεμος και ο γιος του έφυγε στη Βρετανία για την Αντίσταση, πώς έμεινε πίσω η Ίλσε με τα δυο της παιδιά κ.ο.κ. Στην αρχή, ομολογώ, η αφήγηση λιμνάζει, κινείται σε χαλαρούς ρυθμούς και απλώς σκιαγραφεί το πλαίσιο και την προσωπικότητα του Υσσόν. Από ένα σημείο όμως και μετά οι αποκαλύψεις είναι καταιγιστικές και τα γεγονότα φωτίζουν αναδρομικά όλα όσα προηγήθηκαν. Έτσι, παρασυρόμαστε στη χειμαρρώδη δράση και φτάνουμε στο τέλος με ρυθμούς που οιστρηλατούνται από τις καταγγελίες, από εκβιασμούς, από βασανιστήρια.

Το πιο σημαντικό είναι το ότι ο ίδιος ο μεγαλοαστός Πωλ Ζαν που διέπεται από φιλοναζιστική ιδεολογία, αγαπά σφοδρά τη νύφη του, την οποία αφήνει έγκυο αλλά συνάμα την απεχθάνεται ως Εβραία, και κείται ως στέλεχος της κυβέρνησης του Βισύ που πίστευε στη νίκη της Γερμανίας και στην αναγκαία συμμαχία μαζί της. Η τραγικότητά του δεν τον κάνει καθόλου συμπαθή, αφού ο Σλοκόμπ -επίτηδες φαντάζομαι- θέλησε στο πρόσωπο του αρνητικού ήρωά του να δείξει τους ανθρώπους που πίστευαν, όχι μόνο στη Γερμανία αλλά και σε όλη την Ευρώπη, στη μιαρότητα των Εβραίων, που έβλεπαν με καλό μάτι τον Χίτλερ, από ιδεολογία ή από ιδιοτέλεια, και στην πράξη έγιναν δωσίλογοι και καταδότες, επειδή θεωρούσαν ότι αυτό είναι το συμφέρον της χώρας τους. Έτσι όμως κλείνουν τα μάτια στις αγριότητες που γίνονται μπροστά τους, μεροληπτούν υπέρ των ημετέρων απόψεων και κατά των αντιφρονούντων, βάζουν γυαλιά και βλέπουν την πραγματικότητα ιδεολογικοποιημένη.

Το έργο δεν είναι μόνο ένα αγλάισμα λογοτεχνικής γραφής αλλά κυρίως μια ευθεία μομφή σε τύπους ανθρώπων που μέσα στην Ιστορία αστοχούν, εθελοτυφλούν, σκέφτονται ρατσιστικά και δεν μπορούν να ξεφύγουν από τις παρωπίδες των στρεβλών αντιλήψεών τους.

Ο blogger Πατριάρχης Φώτιος