Πασαδόροι και βαστάζοι: Ένα πετυχημένο μυθιστόρημα… ανακύκλωσης

Το βρήκα εξαιρετική ιδέα. Και μάλιστα από μια ογδοντατετράχρονη συγγραφέα που, υποτίθεται, δεν έχει τόσο φρέσκες ιδέες. Ένα μυθιστόρημα συντεθειμένο από «ανακυκλώσιμα» υλικά, όχι με τον δ ι α κ ε ι μ ε ν ι κ ό τρόπο άλλων αλλά με τον πρωτότυπο α ν α κ υ κ λ ω τ ι κ ό τρόπο της Κακούρη. Η συγγραφέας, που λέτε, πήρε παλιά διηγήματά της, που είχαν δημοσιευτεί σε διάφορα περιοδικά και εφημερίδες από τη δεκαετία του ΄70 έως σήμερα, και τα ξαναέχυσε στο καλούπι ενός μυθιστορήματος.

Ένα κολλάζ διηγημάτων που συρράφτηκαν σε μια μυθιστορηματική ιδέα, μέσα στην οποία αυτά διατηρούν εν μέρει την αυτονομία τους, αλλά ταυτόχρονα συσσωματώνονται στην λογική της παρέας που λέει ιστορίες σε μια Αθήνα που έχει διαρκή διακοπή ρεύματος και οι κάτοικοί της αποκομμένοι από την τηλεόραση και άλλες ηλεκτροεθιστικές εξαρτήσεις ανακαλύπτουν ξανά τη χαρά της προσωπικής διήγησης σε ένα ακροατήριο που αντιδρά live (!) και μετατρέπεται διαδοχικά από ακροατής σε αφηγητή και τανάπαλιν. Μια διακοπή ρεύματος διαρκείας μπορεί να ξαναφέρει στο προσκήνιο τη χαμένη γοητεία της αφήγησης, σαν από εποχές όπου ο παραμυθάς ή ο αοιδός ήταν ο ψυχαγωγός, ο δημοσιογράφος, ο σόουμαν μιας άλλης εποχής. Αυτήν την ιδέα την χρησιμοποίησε και ο Βαγγέλης Αυδίκος στο βιβλίο του “Η κίτρινη ομπρέλα”.

Η ιδέα της Κακούρη είναι, απ’ όσο ξέρω, μοναδική! Αντί να εκδώσει τα αθησαύριστα διηγήματά της σε έναν ενιαίο τόμο, αποφάσισε να τα ρετουσάρει και να τα χρησιμοποιήσει ως καμβά του νέου της μυθιστορήματος. Ανακύκλωση ιστοριών που ξαναχρησιμοποιούνται, με την παλαιική τους γλώσσα, με την αύρα της εποχής στην οποία γράφτηκαν, με την αστυνομική τους δράση ή με την αισθηματική τους εσάνς, με το σύντομο ή εκτενή κείμενό τους, με την σφραγίδα της αλλοτινής τους ζωής. Και τώρα, μια καλή κοπτοραπτού που ξέρει να αφηγείται και ξέρει να ελίσσεται έρχεται να πάρει τα “ρετάλια”, που χάθηκαν σε έντυπα εδώ κι εκεί, και να τους ξαναδώσει ζωή.

Ως ιδέα το «μυθιστόρημα ανακύκλωσης» μπορεί να γίνει μόδα!

Ως εκτέλεση μπορούμε να είμαστε πιο συγκρατημένοι. Τα διηγήματα της συγγραφέως διακρίνονται από μια υποβλητική ατμόσφαιρα και από αφηγηματική άνεση. Φυσικά υπάρχουν και αντιρρήσεις. Βρήκα εξαιρετική γραφή αλλά όχι πάντα την κορύφωση που ζητούσα, συνάντησα ατμόσφαιρα και κλίμα αλλά όχι πάντα το συγκινησιακό φορτίο που θα με ερεθίσει, είδα ζωντανές σκηνές αλλά όχι πάντα το επίκαιρο πλαίσιο που θα έκαναν διαχρονικά όσα διάβαζα. Ωστόσο, μπορεί κανείς να δει ένα φιλοσοφικό, ή καλύτερα ένα στοχαστικό υπόστρωμα, καθώς σε αρκετές περιπτώσεις ένα δίλημμα, μια υπαρξιακή αναζήτηση, μια αμφιβολία για το ποια άποψη έχει δίκιο δίνει στο κείμενο μια βαθύτητα που ξεπερνά την υπόθεση, η οποία λειτουργεί πιο πολύ σαν υποπόδιο.

Από την άλλη, το όλο δέσιμο, παρόλο που έχει δείξει εξαιρετική μαεστρία στις μεταβάσεις, αφήνει το εγχείρημα στο επίπεδο ενός σπονδυλωτού μυθιστορήματος. Κι αν δεν ξέραμε ότι είναι μια συρραφή διηγημάτων, μπορεί να το βλέπαμε με άλλο μάτι, αλλά τώρα καρφώνουμε τη ματιά μας στις ραφές και μας κακοφαίνεται.

Το συνολικό αποτέλεσμα ωστόσο είναι πολύ θετικό, γιατί διαβάζουμε μερικά καλά διηγήματα που αποπνέουν παλαιικότητα αλλά όχι μούχλα, στρωτή γραφή και ταυτόχρονα σύγχρονους προβληματισμούς, όπως η ταυτότητα, ο ρόλος της γυναίκας κ.ο.κ., και συνάμα κοιτάζουμε την ανακύκλωση να αποβαίνει ένα πολύ γόνιμο πείραμα.

O blogger Πατριάρχης Φώτιος

Αθηνά Κακούρη
“Πασαδόροι και βαστάζοι”
εκδόσεις Καστανιώτης
2011