«McMAFIA»: Καλωσήλθατε (ξανά) στην κόλαση

Κι αν με τα «Γόμορρα» του Ρομπέρτο Σαβιάνο ο αναγνώστης καλούνταν σε ένα ταξίδι σε μια προσωπική κόλαση (τη ζωή με την ιταλική Μαφία), η οποία εξελίχθηκε σε έρευνα και μαρτυρία, με το «McMAFIA» του Misha Glenny η επιστροφή στην κόλαση γίνεται πιο αποστασιοποιημένα (αν μπορεί να ειπωθεί κάτι τέτοιο) και εμπεριστατωμένα: ο συγγραφέας είναι δημοσιογράφος του BBC και συμπυκνώνει την εμπειρία του και την έρευνά του για το οργανωμένο έγκλημα στην εποχή της παγκοσμιοποίησης.

Η κεντρική ιδέα του Glenny είναι απλή: πώς διαμορφώθηκε ο κόσμος του εγκλήματος την εποχή της παγκοσμιοποίησης, με τη δυνατότητα πλέον σε ανθρώπους, αγαθά και υπηρεσίες να διακινούνται με ελάχιστους περιορισμούς και με το νεοφιλελεύθερο πνεύμα, που ανέδειξε τις αγορές σε υπέρτατο ρόλο κριτή, να θριαμβεύει.

Ο Glenny παρακολουθεί την εξέλιξη και τη διάχυση του «νέου» οργανωμένου εγκλήματος χρονολογικά και γεωγραφικά: ο εμφύλιος της Γιουγκοσλαβίας (και ο τρόπος με τον οποίο επιβίωναν αρχικά σε συνθήκες εμπάργκο οι νέες χώρες), η πρώην ΕΣΣΔ (Ρωσία και νέες ανατολικές χώρες, και πώς αναδείχθηκε η νέα ρωσική ολιγαρχία μετά την κατάρρευση του υπαρκτού σοσιαλισμού), το Ισραήλ (και οι ιδιαίτεροι δεσμοί που απέκτησε με τη ρώσικη Μαφία όταν άνοιξε τα σύνορά του στους Ρωσοεβραίους), η ανάδειξη του Ντουμπάι ως χρηματοοικονομικού κέντρου (με ακροβασίες στα όρια της νομιμότητας και δίνοντας πρόσφορη στέγη σε όποιον ήθελε να «ξεπλύνει» χρήμα), η Ινδία και το Πακιστάν (όπου η πολιτική έχθρα διακλαδώνεται και χρησιμοποιεί το οργανωμένο έγκλημα, με αποκορύφωμα το τρομοκρατικό πλήγμα στη Βομβάη το 1993), η Νιγηρία (και η εντελώς ιδιαίτερη εξειδίκευσή της στο ηλεκτρονικό έγκλημα), η Νότια Αφρική (με τα κατάλοιπα του καθεστώτος του Απαρτχάιντ να δραστηριοποιούνται πολυποίκιλα), ο Καναδάς (του οποίου η βιομηχανία ελαφρών ναρκωτικών κάνει θραύση), η Κολομβία (όπου το εμπόριο της κοκαΐνης είναι στενά συνυφασμένο με την ίδια τη χώρα), η Ιαπωνία (με τη γιακούζα να ψάχνει νέο ρόλο σε πιο νόμιμες δραστηριότητες) και, τέλος, η νέα δύναμη, η Κίνα (που μαζί με την οικονομία της αναδεικνύει και τις περίφημες «τριάδες»).

Περιστατικά, μαρτυρίες, αστυνόμοι, πολιτικοί, εγκληματίες απλοί και εγκληματίες «νόμιμοι» παρελαύνουν από τις σελίδες του βιβλίου για να συνθέσουν με τις μαρτυρίες το παζλ του εγκλήματος. Πέρα από την αφηγηματική του ικανότητα και τον δεξιοτεχνικό τρόπο με τον οποίο ο συγγραφέας συνδέει τις ιστορίες του, το βιβλίο διακρίνεται και από μια ακόμα (ασυνήθιστη για το ελληνικό κοινό) αρετή: ο συγγραφέας εκφράζει τις απόψεις του με βάση τα περιστατικά, υποδόρια και χαμηλόφωνα, δεν απαγγέλλει και δεν προσπαθεί να στηρίξει τις πεποιθήσεις του στα περιστατικά που τον εξυπηρετούν.

Σε κανένα σημείο ο συγγραφέας δεν παρεκκλίνει από τον στόχο του, που είναι η σύνθεση της «μεγάλης εικόνας». Το ειδικό (π.χ. η ιστορία μιας γυναίκας που εξωθήθηκε από τρίτους στην πορνεία) το αναγάγει και το συνδέει με το ευρύτερο πλαίσιο: ποιοι συνήθως δουλεύουν έτσι, ποιους εξυπηρετούν, ποιοι επωφελούνται, μέχρι πού φθάνει η διαφθορά. Κι ακόμα ριζοσπάστες και καινοτόμοι υπηρέτες του νόμου δίνουν εναλλακτικές λύσεις και προτάσεις (που κάποιες έχουν δοκιμάσει και στην πράξη), για να δείξουν ότι η απαγόρευση είναι αυτή που τρέφει επί της ουσίας το έγκλημα…

Το βιβλίο είναι ένα (θλιβερά) συναρπαστικό και αποκαλυπτικό ρεπορτάζ, με το οποίο μπορεί να αποκτήσει κανείς την ευρύτερη εικόνα και ερμηνεία μεγαλύτερων γεγονότων (όπως π.χ. ποιοι και γιατί «τάισαν» -και «ταΐζουν» τον εθνικισμό στα Βαλκάνια). Το μόνο ίσως σκοτεινό κομμάτι που λείπει από το εφιαλτικό παζλ είναι το (επίσης ανθηρό) εμπόριο ανθρώπινων οργάνων, στο οποίο ο συγγραφέας δεν επιφυλάσσει κάποια αναφορά. Αλλά το συμπέρασμα μένει το ίδιο: το «McMAFIA» είναι ένα σπουδαίο ρεπορτάζ, που προσφέρει άφθονες πληροφορίες και πολλή τροφή για σκέψη.

ΥΓ. Οι… κατάκοποι από την πολυλογία τηλε-ραδιο-εντυπο-ιντερνετο-γραφιάδων που κηρύττουν απόψεις, χαριτωμενιές και σχολιάκια επί παντός επιστητού, θα απολαύσουν το βιβλίο δις. Και θα εκτιμήσουν και μια δημοσιογραφία που μπορεί –ακόμα, έστω και όχι τόσο στην Ελλάδα- να δίνει γεγονότα και να πληροφορεί πραγματικά.

Χ. Ζαρίφης

Misha Glenny, «McMAFIA – Έγκλημα χωρίς σύνορα», εκδόσεις Πάπυρος, σελίδες 460, τιμή: 24 ευρώ