Το Σμήνος: Η επανάσταση της θάλασσας

του Χρήστου Ζαρίφη

Τι πιθανότητες έχουμε να δούμε έξω απ’ την ντουζιέρα μας κάποιον ψυχοπαθή να κραδαίνει μαχαίρι; Ή, πάλι, τι πιθανότητες έχουμε να συναντηθούμε με τον κύριο Χάνιμπαλ Λέκτερ; Γενικώς, μάλλον πολύ λίγες. Τι πιθανότητες έχουμε, όμως, να ζήσουμε τα καταστροφικά που περιγράφει ο κ. Schatzing στο βιβλίο του «Το σμήνος»; Δυστυχώς, μάλλον πολλές, περισσότερες τουλάχιστον σε σχέση με τις άλλες περιπτώσεις. Κι αυτός είναι ο λόγος που «Το σμήνος» έχει αναδειχθεί σε ένα από τα «μεγάλα» best seller (και στην Ελλάδα) των τελευταίων ετών. Γιατί τη θεματολογία του την αντλεί από τα σενάρια οικολογικής καταστροφής.

Σε διαφορετικά μέρη του κόσμου οι επιστήμονες παρατηρούν μια σειρά από ανεξήγητα φαινόμενα: αλλαγή συμπεριφοράς στα ζώα, νέες (και ύπουλα απειλητικές) μεταλλαγμένες μορφές ζωής, αποσταθεροποίηση του βυθού της θάλασσας. Τα αποτελέσματα τα βιώνουν άμεσα ως αποτέλεσμα αυτών των παράξενων συμβάντων: τσουνάμι καταστρέφει τις ακτές της Βόρειας Ευρώπης, επιθέσεις από ζώα σε ανθρώπους, επιδημίες από νέους ιούς. Η ανθρωπότητα εν ολίγοις βρίσκεται σε κατάσταση κρίσης.

Αυτό είναι και το πρώτο μέρος (ουσιαστικά) του βιβλίου, το οποίο, εξετάζοντας διάφορα (και υπαρκτά) σενάρια έσχατης οικολογικής καταστροφής, ξετυλίγει ένα εφιαλτικό σκηνικό για τον πλανήτη και τη ζωή πάνω σ’ αυτόν.

Στο δεύτερο μέρος του, η επιστημονική κοινότητα συνασπίζεται για να βρει λύσεις και το θρίλερ αλλάζει μορφή. Μια νέα μορφή ζωής, κρυμμένη στην άβυσσο των ωκεανών, έχει αποφασίσει να εξοντώσει εκείνο το ζωικό είδος, τον άνθρωπο, που μολύνει και καταστρέφει τον βιότοπό της, τη θάλασσα. Αυτή η μορφή ζωής έχει προκαλέσει τις καταστροφές και απειλεί με χειρότερα. Οι επιστήμονες (αντιμετωπίζοντας και πολιτικές ίντριγκες και τους μεταξύ τους ανταγωνισμούς) καταφέρνουν να βρουν κάποια λύση, αλλά τελικά φαίνεται ότι το θρίλερ συνεχίζεται και μετά το τέλος του βιβλίου…

Το ξανασημειώνουμε: «δυνατό» σημείο του βιβλίου είναι το ότι καταπιάνεται με υπαρκτά και διόλου απίθανα σενάρια καταστροφής, άσχετα από το γεγονός ότι αποδίδονται τελικά σε έναν άγνωστο ευφυή «εσωγήινο». Σε τελική ανάλυση ο άνθρωπος είναι αυτός που έχει προκαλέσει με τις πρακτικές του.

Το βιβλίο έχει ένα ισχυρό οικολογικό μήνυμα να περάσει και το καταφέρνει πολύ καλά. Η δράση εκτυλίσσεται με τη συνεχή παράθεση επιστημονικών δεδομένων, η οποία γίνεται με τρόπο απλό και κατανοητό ακόμα και από τον μη έχοντα ειδικές γνώσεις. Ακόμα και οι παράλληλες προσωπικές ιστορίες των ηρώων, σε σχέση με το ευρύτερο πλαίσιο, δείχνουν τρόπον τινά την ασημαντότητα του είδους μας στον ιστό της ζωής στη Γη.

Είναι ενδιαφέροντα ακόμα και τα δευτερεύοντα μηνύματα του βιβλίου (π.χ. η καταλυτική σημασία της επικοινωνίας με εμάς τους ίδιους, τους άλλους και το περιβάλλον μας), ενώ και οι χαρακτήρες αρθρώνονται ικανοποιητικά. Η έκταση του βιβλίου ίσως λειτουργήσει αποτρεπτικά για κάποιους, όμως η πλοκή και το πλήθος των δεδομένων (και γνώσεων…) μπορούν να «κρατήσουν» και με το παραπάνω τον αναγνώστη. Το δεύτερο μέρος του βιβλίου, πάντως, ίσως ξενίσει με τα πιο συμβατικά (π.χ. πολιτικές ίντριγκες) μοτίβα που χρησιμοποιεί, αλλά το πρώτο μισό διαβάζεται απνευστί…

(Frank Schatzing, «Το σμήνος», εκδόσεις Καστανιώτη, σελίδες 1.024, τιμή 22 ευρώ)