Η Κλάρα και ο ήλιος: Μια εξαίσια σπουδή για την αγάπη

του Χρήστου Ζαρίφη

Τέσσερα χρόνια μετά τη βράβευσή του με το Νόμπελ Λογοτεχνίας (2017), ο Καζούο Ισιγκούρο επιστρέφει και δίνει ακόμα ένα σπουδαίο έργο. Το θέμα του βιβλίου του «Η Κλάρα και ο ήλιος» περιστρέφεται γύρω από ένα «κλασικό» ερώτημα: τι είναι αγάπη;

Σ’ ένα απροσδιόριστο μέλλον. Η Κλάρα είναι μια Τεχνητή Φίλη, προϊόν της εξελιγμένης τεχνητής νοημοσύνης, μέλος μιας σειράς από προικισμένα «ρομπότ» που προορίζονται να κρατούν παρέα σε εφήβους. Όταν μια νεαρή, η Τζόσι, την επιλέγει και την αγοράζει, η ζωή της Κλάρας αποκτά διαφορετική πορεία από αυτή των άλλων Τεχνητών Φίλων. Γιατί η Κλάρα διαφέρει: έχει αυξημένη παρατηρητικότητα και την ικανότητα να αφομοιώνει πληροφορίες ταχύτερα. Και γιατί η Τζόσι είναι σοβαρά άρρωστη.

Η Κλάρα καταγράφει διαρκώς τις αλλαγές στη συμπεριφορά της Τζόσι και τις ενσωματώνει στη δική της, παρατηρεί τη στάση των άλλων (της μητέρας της, του καλύτερου φίλου της, του πατέρα της, όλων) απέναντι στην Τζόσι και τις προσπάθειές τους να τη διατηρήσουν καλά, εντοπίζει τις διαφορές στη συμπεριφορά όλων -εξ ορισμού δημιουργημένη για να ευχαριστεί την Τζόσι και εκ των πραγμάτων εμπλεγμένη στον χορό σωτηρίας της. Η Κλάρα καταλήγει να αγαπά, αλλά δεν είναι σίγουρη: ποιος είναι ο «σωστός» τρόπος αγάπης απ’ αυτούς που βλέπει, ποιος βοηθά πραγματικά την Τζόσι, ποιος την κάνει καλύτερη, ποιος την κρατά ζωντανή;

Όλα αυτά αναδύονται από τις σελίδες του βιβλίου με αριστοτεχνικό τρόπο. Κατ’ αρχάς είναι το πλαίσιο αυτού του δυστοπικού μέλλοντος, στο οποίο η τεχνητή νοημοσύνη έχει γίνει βασική παράμετρος της ζωής. Είναι η «political correct» εκφορά του λόγου, σε ένα «clean» περιβάλλον, που κάνει όλες τις κουβέντες να μοιάζουν τυπικές και τετριμμένες. Είναι η (απλοϊκά γραμμική) αντίληψη και ο (απλοϊκά γραμμικός) λόγος της πρωταγωνίστριας, της Κλάρας, ενός κατασκευάσματος που προσπαθεί να αφομοιώνει και να μιμείται. Αλλά είναι και το πλέγμα των ανθρώπινων σχέσεων, σταθερό και αιώνιο: η φιλοδοξία, οι ανταγωνισμοί, η παραίτηση, η αγωνία, όλα παρόντα -και επίκεντρο μια κοπέλα που πρέπει να σωθεί.

Είναι πραγματικά εντυπωσιακό πώς ο τρόπος γραφής του Ισιγκούρο (σαν λεπτές πινελιές για παλ αποχρώσεις) μορφοποιεί αυτό το σκηνικό έντασης, πώς διατηρεί το βασικό του ερώτημα διαρκώς παρόν, χαμηλότονα και ταυτόχρονα εμφατικά – πώς κάνει ένταση την απουσία έντασης. Και πώς τελικά, σ’ αυτήν την εξαίσια σπουδή για την αγάπη, απάντηση δίνει η απουσία απάντησης.