Διαβάσαμε: Ένας διαφορετικός τυμπανιστής

“Ο άγνωστος γίγαντας της αμερικανικής λογοτεχνίας”. Η αλήθεια είναι ότι τσίμπησα απ’ αυτή τη φράση στο εξώφυλλο. Μπήκα στο τριπάκι να διαβάσω έναν άγνωστο συγγραφέα, που είναι ωστόσο μεγάλη πένα. Είναι;

> Ο William Melvin Kelley γεννήθηκε στη Νέα Υόρκη το 1937. Σπούδασε στο Χάρβαρντ. Ήταν γνωστός για τη διερεύνηση, μέσω της σάτιρας, των φυλετικών σχέσεων στην Αμερική. Το πρώτο μυθιστόρημά του, Ένας διαφορετικός τυμπανιστής, κυκλοφόρησε το 1962, όταν ο συγγραφέας ήταν μόλις είκοσι τεσσάρων ετών. Ακολούθησαν τα βιβλία: Dancers on the Shore (1964), A Drop of Patience (1965), dem (1967), Dunfords Travels Everywheres (1970). Δίδασκε λογοτεχνία στο Κολέγιο Σάρα Λόρενς. Βραβεύτηκε με το Anisfield-Wolf Book Award for Lifetime Achievement το 2008 για τη συνολική του προσφορά. Πέθανε τον Φεβρουάριο του 2017 σε ηλικία 79 ετών.

Έχουμε συνηθίσει τα βιβλία μαύρων που αναφέρονται στον ρατσισμό που υφίστανται στις ΗΠΑ να είναι άκρως ρεαλιστικά, ώστε να μιλήσουν τα γεγονότα ωμά και αμεσολάβητα. Η “Little Scarlet” του Walter Mosley, “Όλες οι χάρες του ουρανού” του Dinaw Mengestu, “Το κουαρτέτο του Χάρλεμ” του James Baldwin, “Οι μητέρες” της Brit Bennett αποδίδουν με ζωντάνια τις συνθήκες των γκέτο, των μαύρων Αμερικανών, των τριβών και των δυσκολιών τους.

Απέναντι σ’ αυτό το πλαίσιο ο νεαρότατος το 1962 Kelley ξεκινά με μια φανταστική Πολιτεία του Νότου, όπου ένας γιγάντιος Αφρικάνος κυνηγιέται και εντέλει σκοτώνεται, αφήνοντας πίσω του ένα μωρό, τον μετέπειτα ονομασθέντα Tucker Caliban. Η πρώτη αυτή σκηνή είναι άκρως γκροτέσκα, σκόπιμα υπερβολική, απρόσμενη… και δίνει το σήμα για μια άλλου τύπου φυλετική ιστορία. Στη συνέχεια η πράξη του μαύρου Caliban να ρίξει αλάτι στα χωράφια του και να φύγει από την πολιτεία, παρασέρνοντας μαζί του και όλους τους Αφροαμερικάνους κατοίκους της, αποτελεί πέρα από αίνιγμα για όλους και μια ενέργεια τρελή, ανεξήγητη, αφασική.

Η αφήγηση περνά από τα μάτια των λευκών της πολιτείας, που βλέπουν τον “παράξενο” μαύρο να είναι στο επίκεντρο της προσοχής κι εκείνοι εικάζουν και σχολιάζουν. Από την τερατώδη εμφάνιση του θηριώδους πατέρα του μέχρι το αλάτι και τη φυγή του, πολλά περνάνε απ’ το μυαλό των ανθρώπων, λίγα ξέρουν αλλά πολλά υποθέτουν και ακόμα περισσότερα φημολογούν. Σιγά σιγά όμως οι πιο κοντινοί άνθρωποι στην οικογένεια Caliban, όπως είναι ο πατέρας David Willson, ο γιος Dewey και η κόρη Dymphna, αποκαλύπτουν στις δικές τους πρωτοπρόσωπες αφηγήσεις πώς έζησαν τον Tucker και τη μορφωμένη σύζυγό του Bethrah, πώς τους αγάπησαν ο καθένας με τον τρόπο του, αλλά και πώς οι δύο αυτοί τύποι εξελίχθηκαν αθόρυβα μέσα στον χρόνο.

Η επανάσταση των μαύρων (Αφροαμερικανών, νέγρων, αραπάδων, σκυλαραπάδων, έγχρωμων κ.λπ) γίνεται ήσυχα και αναπαίσθητα. Χωρίς συνεννοήσεις διαρκείας και χωρίς ντουντούκες, αποφασίζουν να ακολουθήσουν το κύμα που σήκωσε ο Tucker και η γυναίκα του και να αφήσουν τη μικρή πολιτεία. Το ίδιο επαναστατική ήταν και η αίτηση από τον πρωταγωνιστή, πριν από μερικά χρόνια, να αγοράσει από τους Willsons είκοσι οκτώ στρέμματα γης στη φυτεία τους, γιατί μια εσωτερική φωνή έλεγε στον Tucker ότι πρέπει να πάψουν πλέον να δουλεύουν τη γη άλλων (των λευκών) και μέσα τη δεκαετία του ’50 να αποκτήσουν τη δική τους γη, εκεί που ο πρώτος Caliban είχε πρώτος εργαστεί.

Όλα δείχνουν άμεσα ή έμμεσα ότι μια συνείδηση χωρίς ηγέτη, χωρίς συλλόγους και χειραγωγήσεις, άναψε ένα φιτίλι, που οδήγησε σε μια φιλειρηνική εξέγερση. Η Πολιτεία χωρίς τους μαύρους της είναι άδεια και μισή κι οι λευκοί αναρωτιούνται “Και τώρα τι θα γίνουμε χωρίς βαρβάρους;”. Ο Keeley είναι αλήθεια ότι με τσίγκλισε, επειδή έβαλε δυο γυναίκες, την Bethrah του Tucker και την Camille του David να υπακούουν εντέλει στους άντρες τους σε μια πατριαρχική νοοτροπία. Αλλά τον συγχωρώ, καθώς πέρασε το μήνυμα μιας φωνής που συνεπαίρνει όλους, άντρες και γυναίκες, μια αφύπνιση του μαύρου πληθυσμού, που δεν οδηγεί σε μια βίαιη ρήξη με τους λευκούς αλλά σε μια ηθελημένη φυγή. Κι εκεί μοιάζουν πολλά ανεξήγητα, αλλά υποθέτω ότι ο συγγραφέας θέλει να δείξει ότι τα πράγματα ωριμάζουν και οι συνειδήσεις αφυπνίζονται με έναν μαγικό τρόπο ή με το χέρι της Ιστορίας να νεύει.

Πάπισσα Ιωάννα