Δούκισσα της Πλακεντίας: Η ιστορία που γέννησε τον μύθο

του Γιάννη Ασδραχά

Ίσως ο πρώτος αστικός μύθος της Αθήνας, είναι η ιστορία της Δούκισσας της Πλακεντίας, της εκκεντρικής αριστοκράτισσας που επέλεξε να εγκατασταθεί σε μία χώρα που μόλις είχαν χαραχθεί τα όρια της στον παγκόσμιο χάρτη. Από στόμα σε στόμα και σε όλες τις κοινωνικές τάξεις κυκλοφόρησαν οι ιστορίες που αφορούσαν τον βίο της: τόσο για την υποτιθέμενη σχέση της με τον λήσταρχο Νταβέλη, όσο για τις «διαβολικές» τις δοξασίες που πρέσβευε. Είχε απαρνηθεί τον χριστιανισμό για τον ιουδαϊσμό αρχικά και μετέπειτα προσηλυτίστηκε σε απόκρυφες θρησκείες, ενώ και η επιλογή της να βαλσαμώσει την νεκρή της μοναχοκόρη την έκανε να φαντάζει τουλάχιστον ως μάγισσα.

Αυτές οι ιστορίες μεταλλαγμένες τυπώθηκαν σε φτηνό χαρτί λαϊκών εντύπων, και δεν κόρεσαν το κοινό γρήγορα. Συνέχισαν να τροφοδοτούν αυτού του είδους την λογοτεχνική παραφιλολογία για δεκαετίες μετά τον θάνατο της. Ακόμα και ο ελληνικός κινηματογράφος της δεκαετίας του 1950 –σχεδόν ένα αιώνα μετά τον θάνατο της– θυμήθηκε τον μύθο της γαλαζοαίματης.

Από την Παρασκευή, 17 Δεκεμβρίου, σε ένα κτήριο από την κληρονομία που άφησε, την “Villa Ilissia”, έργο του διάσημου αρχιτέκτονα Σταμάτιου Κλεάνθη, που στεγάζει το Βυζαντινό και Χριστιανικό Μουσείο, ξεκίνησε την διαδρομή της μία έκθεση για αυτήν την μυστηριώδη γυναίκα, αναδεικνύοντας άγνωστες πτυχές της προσωπικότητας της, του έργου και της δράσης της. Ο τίτλος της έκθεσης είναι «Η Δούκισσα της Πλακεντίας: Η ιστορία που γέννησε τον Μύθο».

Το όνομα της ήταν Σοφία ντε Μαρμπουά Λεμπράν (Sophie de Marbois-Lebrun). Στο βιβλίο των ευγενών γράφτηκε όταν παντρεύτηκε το 1802 τον στρατηγό Κάρολο Λεμπράν, υπασπιστή του Ναπολέοντα, ο οποίος ήταν γιος του Υπουργού Οικονομικών της Γαλλίας. Ο σύζυγος της είχε οριστεί Δούκας της Πιατσέντζα, μιας μικρής πόλης της Βορειοδυτικής Ιταλίας. Ήταν Αμερικανίδα γεννημένη επτά χρόνια μετά την ανεξαρτησία των αγγλικών αποικιών της νέας ήπειρου, το 1785. Ο πατέρας της Φραγκίσκος Μπαρμπέ ντε Μαρμπουά ήταν Γάλλος διπλωμάτης και η μητέρα της Αμερικανίδα, κόρη του κυβερνήτη της Πενσυλβάνια. 

Με τον σύζυγό της απέκτησαν το 1804 μια κόρη, την Ελίζα. Η συμβίωση τους ήταν προβληματική, και σύντομα κατέληξαν να ζουν σε διάσταση χωρίς ποτέ να εκδοθεί διαζύγιο. Κατά τη διάρκεια της Ελληνικής Επανάστασης, τόσο η ίδια όσο και η κόρη της πρόσφεραν μεγάλη οικονομική και κοινωνική συνεισφορά στον αγώνα. Με την ανεξαρτησία μετακόμισε και ρίζωσε στην Ελλάδα.
 
Εγκαταστάθηκε στην πρώτη πρωτεύουσα του ελληνικού έθνους, το Ναύπλιο, το 1829. Πέντε χρόνια μετά, με την Ελλάδα να έχει γίνει βασίλειο και την κορόνα να φορά ο νεαρός Όθωνας μετακόμισε στην Αθήνα, επενδύοντας σε γη. Έζησε μία εκκεντρική ζωή για τα δεδομένα της εποχής. Παθιασμένη και ακραία στις απόψεις της συγκρούστηκε με συνεργάτες της αλλά και πολιτικούς, όταν κατά την γνώμη της δεν επιτελούσαν σωστά τα καθήκοντα τους.

Η ψυχική της ισορροπία διαταράχθηκε με τον θάνατο της κόρης της το 1836. Αντί να την θάψει ταρίχευσε το κορμί της και το φύλαξε στο σπίτι της. Η μούμια κάηκε όταν έπιασε πυρκαγιά το σπίτι της, που βρισκόταν στην οδό Πειραιώς. Λαϊκοί μύθοι πλέχθηκαν για την υποτιθέμενη σχέση της με τον λήσταρχο Νταβέλη. Τα μόνα έγκυρα στοιχεία για την επαφή της με τους ατίθασους παράνομους είναι πως την είχαν απαγάγει ληστές και για να την ελευθερώσουν πήραν ένα μεγάλο για την εποχή ποσό ως λύτρα.

Πέθανε το 1854 έχοντας αφήσει ημιτελές το όνειρο της: το καστέλο της Ροδοδάφνης, τον σημερινό Πύργο της Δούκισσας στην Πεντέλη. Ο τάφος της χάθηκε, όμως το όνομα της επέζησε. Καθημερινά συναπαντιέται με τον σύγχρονο πολίτη της Αθήνας σε οδούς και λεωφόρους, και τον ομώνυμο σταθμό του μετρό.

Στην έκθεση μέσα από αρχειακό υλικό, κειμήλια, φωτογραφίες, έργα τέχνης αλλά και μαρτυρίες συγχρόνων της, διαγράφεται η ζωή της Δούκισσας, εστιάζοντας στην εγκατάστασή της στην Αθήνα του Όθωνα, την φιλανθρωπική της δράση, την επιχειρηματική της δραστηριότητα. Επίσης, δεν θα μπορούσαν να λείψουν από την έκθεση οι μεταγενέστερες μυθιστορηματικές αποδόσεις της ζωής της, που συνέβαλαν όχι μόνο στη διατήρηση της φήμης της, αλλά κυρίως στη διαιώνιση του μύθου της.

Info:
Βυζαντινό και Χριστιανικό Μουσείο, Βασσιλίσσης Σοφίας 22, τηλ.: 2132139511 και 2132139572
Διάρκεια: Έως 13 Φεβρουρίου 2011
Ώρες Λειτουργίας: Τρίτη-Κυριακή: 08.30-15.00. Κλειστό: Δευτέρα: 1η Ιανουαρίου και 25-26 Δεκεμβρίου
Εισιτήρια: Γεν. είσοδος: 4 € Μειωμένο: 2 € Δωρεάν: κάτω των 18 ετών.