Tim Burton: Ο εφιάλτης… επιστρέφει

του Γιώργου Κόκουβα

Κάθε «προσωπογραφία» ενός καλλιτέχνη συνήθως ξεκινά με την κλισέ πληροφορία «γεννήθηκε από αυστηρά καθολικούς γονείς» ή κάτι εξίσου βαρετό. Αλλά η ζωή του Τιμ Μπάρτον απέχει πολύ από τον χαρακτηρισμό «βαρετή». Το ίδιο και οι γονείς του, αφού η μητέρα του ήταν ιδιοκτήτρια ενός gift shop με θέμα τις γάτες –φανταζόμαστε τον Τιμ σε ηλικία… μπουσουλήματος, από τότε με τρελό μαλλί, να βάζει τις παράξενες γάτες του μαγαζιού να μπλέκουν σε σουρεαλιστικές περιπέτειες- ενώ ο πατέρας του ήταν παίκτης του baseball αλλά και υπεύθυνος Πάρκων και Αναψυχής της μικρής αμερικανικής πόλης Burbank όπου ζούσε η οικογένεια Μπάρτον. 

Από τότε όμως που ο Τιμ μπουσουλούσε ανάμεσα σε αλλόκοτες μινιατούρες γάτων μέχρι την φρέσκια είδηση της νέας του ταινίας «Dark Shadows» που αναμένεται να προβληθεί στις αίθουσες τον Μάιο, μεσολάβησαν πολλά και τρελά. Όπως εφηβικές περιπέτειες με μια κάμερα στον ώμο. Κινηματογραφικά μαθήματα με συμμαθητές… cartoon. Άνθρωποι με ψαλίδια αντί χεριών. Κουρείς που μαγειρεύουν ανθρώπους και κορίτσια σε χώρες θαυμάτων. Νεκρές νύφες, ακέφαλοι καβαλάρηδες και χριστουγεννιάτικοι εφιάλτες. Θεοί, τι μπορεί να συμβαίνει μέσα στο μυαλό του Τιμ Μπάρτον;

Η ενηλικίωση ενός αιώνιου παιδιού

Εσωστρεφής και ντροπαλός, ο έφηβος Τιμ ξεκίνησε να τραβά εικόνες σε ένα δρομάκι πίσω από το σπίτι του με μια κάμερα 8mm, φτιάχνοντας τα πρώτα αυτοσχέδια φιλμάκια του και φροντίζοντας να ενισχύει την έμπνευσή του βλέποντας στοίβες ταινιών επιστημονικής φαντασίας όπως ο Godzilla και οι παραγωγές της Hammer Film. 

Μόλις τέλειωσε το σχολείο, εντελώς συνειδητοποιημένος για το τι ήθελε να κάνει στην ζωή του, γράφτηκε στο Ινστιτούτο Τεχνών της Καλιφόρνια, όπου παρακολούθησε μαθήματα animation, με συμμαθητές τους μελλοντικούς πρωτοπόρους του είδους και της Pixar, John Lasseter και Brad Bird. 

Ακολούθησαν τα πρώτα μικρού μήκους ταινιάκια του, που περιείχαν κυρίως ασπρόμαυρες ιστορίες κινουμένων σχεδίων και παραμυθιών (Hans and Gretel, Frankenweenie, Pee-wee’s Big Adventure). Κι αφού τελικά οι εικόνες του κατόρθωσαν να φτάσουν στα μάτια των κατάλληλων ανθρώπων, κυρίως μετά την σκηνοθετική του δουλειά στην τηλεοπτική αναβίωση της σειράς «Ο Άλφρεντ Χίτσκοκ παρουσιάζει», έλαβε το πράσινο φως για να κάνει το πρώτο του μεγάλο βήμα, που έμελλε να ακολουθηθεί από πολλά ακόμη, τον «Σκαθαροζούμη». 

Μια καριέρα σε ταινίες

Μετά τον τρομακτικό όσο και κωμικό Σκαθαροζούμη, ήρθε η Warner Bros, εντυπωσιασμένη από το αποτέλεσμα μιας τόσο low-budget παραγωγής, να του αναθέσει να σκηνοθετήσει τον Batman. Ο ίδιος κέρδισε το στοίχημα όταν αποφάσισε να δώσει τον ομώνυμο ρόλο στον Michael Keaton και έκανε την ταινία μία από τις πιο επικερδείς στην ιστορία του σινεμά μέχρι τότε –το ίδιο ρεκόρ είχε άλλωστε και η διαφημιστική δαπάνη της ταινίας. Αργότερα ο Μπάρτον αποκάλυψε ότι ποτέ δεν ήταν μεγάλος φαν των comic, καθώς έπασχε από ένα είδος δυσλεξίας που δεν του επέτρεπε να ξεχωρίσει πιο καρέ έπρεπε να διαβάσει κάθε φορά.

Η συνέχεια ήρθε στα ‘90s με τον θρυλικό «Ψαλιδοχέρη» και εγκαινίασε τις συνεργασίες του με τον Johnny Depp (οκτώ στον αριθμό αν συνυπολογίσουμε και το επερχόμενο Dark Shadows). Το «Edward Scissorhands» θεωρείται από πολλούς η καλύτερη ίσως ταινία του, ενώ σήμερα έχει μετατραπεί σε επιτυχημένο θεατρικό μιούζικαλ. 

Ο Μπάρτον επέστρεψε μετά από δύο χρόνια μαζί με τον Σκοτεινό Ιππότη του Gotham («Batman Returns»), κάνοντας το σύμπαν της νυχτερίδας ακόμα πιο σκοτεινό, ακόμα πιο μυστηριώδες, ακόμα πιο… πιπεράτο (τα άφθονα τετραγωνικά του λατέξ που φορά η Catwoman Michelle Pfeifer είναι μόνο ένα δείγμα). Τρία χρόνια αργότερα, στις προετοιμασίες του «Batman Forever», η Warner Bros θα τον απομάκρυνε από την θέση του σκηνοθέτη, αντικαθιστώντας τον με τον Joel Schumacher, και διατηρώντας τον στον διακοσμητικό ρόλο του παραγωγού, κάτι που σήμανε και το τέλος της παραμονής του Μπάρτον στα δημοτολόγια 

του Gotham.

Εν τω μεταξύ, στα χρόνια που μεσολάβησαν είχε χαρίσει στην έβδομη τέχνη άλλα τρία δείγματα του ύφους του, το «Cabin Boy», το «Ed Wood» και φυσικά, το «The Nightmare Before Christmas», που προοριζόταν για παιδικό βιβλίο, αλλά τελικά έγινε ένα σκοτεινό παραμύθι σε stop motion, τεχνοτροπία που έκτοτε έγινε μόδα. Ακόμη κι αν απεικόνιζε παιδιά να παίζουν μπάλα με το κεφάλι του Τιμ (σκηνή που τελικά, και μάλλον εύλογα, κόπηκε στο μοντάζ). 

Στο υπόλοιπο των ‘90s, συνέχισε με all star casts και ταινίες που ενίσχυσαν τον μύθο του, όπως το «James and the Giant Peach», το «Mars Attacks» και φυσικά τον «Μύθο του Ακέφαλου Καβαλάρη», με –ποιον άλλον;- τον Johnny Depp στον ομώνυμο ρόλο. 

Η επόμενη δεκαετία ξεκινά με τον καλύτερο τρόπο για τον σκηνοθέτη, καθώς μπορεί να δημιούργησε μια ταινία σε εντελώς «αγνώριστο» για τα δεδομένα του στιλ, τον «Πλανήτη των Πιθήκων» που γνώρισε αντιφατικές κριτικές, αλλά κατά την διάρκεια των γυρισμάτων της γνώρισε την γυναίκα της ζωής του, την Helena Bonham Carter, η οποία θα γινόταν η μητέρα των δύο παιδιών του, αλλά και κινηματογραφική του μούσα –γι’ αυτήν δημιουργήθηκε μία από τις πλέον απολαυστικές stop motion ταινίες του, η Νεκρή Νύφη. 

Το παραμυθένιο «Big Fish», η μεταφορά του σοκολατένιου «Charlie and the Chocolate Factory» του Roald Dahl στην μεγάλη οθόνη, ο «Δαιμονικός Κουρέας της Fleet Street» και τέλος η τρισδιάστατη «Αλίκη στην Χώρα των Θαυμάτων» συμπλήρωσαν τις σκηνοθετικές του δημιουργίες για την περασμένη δεκαετία, με την τελευταία να θεωρείται μία από τις πιο επικερδείς ταινίες όλων των εποχών – το «χαράτσι» του 3D να ‘ναι καλά. 

Πλέον, αναμένουμε το επόμενο χτύπημά του, για άλλη μια φορά με τον Depp, και συμπρωταγωνιστές τους Helena Bonham Carter, Michelle Pfeifer και Eva Green, στο «Dark Shadows», την μεταφορά στην μεγάλη οθόνη της σκοτεινής «γοτθικής σαπουνόπερας» της αμερικανικής τηλεόρασης που ακολουθεί τις προσπάθειες ενός βαμπίρ-πάτερ φαμίλια να προστατεύσει την βαμπιρο-οικογένειά του και μας δίνει ραντεβού τον ερχόμενο Μάιο. 

Μικρά μυστικά του Tim Burton

*Ο Johnny Depp έχει γίνει ο νονός και των δύο παιδιών του Tim Burton και της Carter.

*Σε παιδική ηλικία, ο Τιμ είχε κερδίσει σε διαγωνισμό της πόλης του για το καλύτερο poster κατά των σκουπιδιών, και το σκίτσο του φιγούραρε για καιρό στα απορριμματοφόρα της πόλης του.

*Είναι μεγάλος φαν των ταινιών Bollywood.

*Εκτός από τον Johnny Depp, ο Burton φροντίζει να έχει στο crew του σχεδόν σε κάθε ταινία του τον συνθέτη Danny Elfman, που είναι υπεύθυνος για μερικά από τα πιο απολαυστικά soundtracks στην ιστορία του κινηματογράφου. 

*Έχει γράψει και εικονογραφήσει την ποιητική συλλογή «The Melancholy Death of Oyster Boy & Other Stories» το 1997, ενώ το 2009 εξέδωσε μια σειρά από σχέδιά του, υπό τον τίτλο «The Art of Tim Burton». 

*Όπου κι αν πηγαίνει, κουβαλά πάντα μαζί του ένα σημειωματάριο και ένα σετ με νερομπογιές. 

*Οι ενδυματολογικές του επιλογές περιορίζονται στο μαύρο, γιατί όπως έχει δηλώσει, θεωρεί αγγαρεία το να συνδυάζει χρώματα για να ντυθεί. 

*Στην καριέρα του έχει σκηνοθετήσει μόλις ένα videoclip, το «Bones» των Killers, που μπορείτε να δείτε εδώ. http://www.youtube.com/watch?v=FufL80hJsP8 

*Το σκηνικό του Ψαλιδοχέρη θεωρείται πως περιέχει αυτοβιογραφικά στοιχεία από την παιδική ηλικία του Τιμ και την γειτονία του στο Burbank.

*Έχει φοβία με τους χιμπατζήδες, αλλά έχει φετίχ με τους κλόουν, τους οποίους φροντίζει να προσαρμόζει ύπουλα στις ταινίες του.