10 πράγματα που δεν ήξερες για την Καλλιθέα

Ανάμεσα στο κέντρο της Αθήνας και τη θάλασσα, η Καλλιθέα έχει δει να περνά από πάνω της ολόκληρη η νεότερη ιστορία της πόλης: Από τα πρώτα προάστια του 19ου αιώνα, τα ολυμπιακά χρόνια του 1896 και το μεγάλο προσφυγικό κύμα του ’22, μέχρι τη ρεμπέτική της δόξα και την πολιτιστική της αναγέννηση χάρη στο Κέντρο Πολιτισμού Ίδρυμα Σταύρος Νιάρχος. Είναι μια από εκείνες τις περιοχές που δεν χρειάζεται να ψάξεις πολύ για να βρεις ιστορίες· αρκεί να περπατήσεις τους δρόμους της.

1) Το «ωραία θέα» δεν είναι καθόλου τυχαίο

Το όνομα «Καλλιθέα» προέρχεται από το «κάλλος» και τη «θέα», γιατί όταν ιδρύθηκε –στα μέσα της δεκαετίας του 1880– οι πρώτοι κάτοικοί της απολάμβαναν ανοιχτή, απρόσκοπτη θέα προς τον Σαρωνικό και την Ακρόπολη. Μην κοιτάς που δεν της φαίνεται τώρα, η Καλλιθέα ξεκίνησε οργανωμένα, με σχέδιο, δρόμους, δεντροστοιχίες και εξοχικές κατοικίες, στο πλαίσιο ενός φιλόδοξου αστικού οράματος: να δημιουργηθεί μια «υγιεινή» πόλη έξω από τη βουή της Αθήνας.

2) Εδώ έγιναν οι πρώτοι ολυμπιακοί αγώνες σκοποβολής

Το 1896, η Καλλιθέα φιλοξένησε το Ολυμπιακό Σκοπευτήριο, έναν ειδικά κατασκευασμένο χώρο όπου διεξήχθησαν οι πρώτοι αγώνες σκοποβολής των σύγχρονων Ολυμπιακών Αγώνων, με τη βασίλισσα Όλγα να ρίχνει την εναρκτήρια βολή.

3) Οι Τζιτζιφιές πήραν το όνομά τους από ένα δέντρο που δεν υπάρχει πια

Η παραθαλάσσια συνοικία που κάποτε έσφυζε από εξοχικά και ταβέρνες, πήρε το όνομά της από την τζιτζιφιά, ένα μικρό δέντρο που έδινε τους γλυκούς καρπούς «τζίτζιφα». Σήμερα ελάχιστες τζιτζιφιές έχουν απομείνει, το όνομα όμως παραμένει –και πρωταγωνιστεί σε κάθε κουίζ «από πού πήραν τα ονόματά τους οι γειτονιές της Αθήνας» που σέβεται τον εαυτό του.

4) …και έγιναν το θερινό σπίτι του ρεμπέτικου

Από τον Μεσοπόλεμο και μετά, οι Τζιτζιφιές έγιναν το επίκεντρο της λαϊκής διασκέδασης. Τα μαγαζιά τους φιλοξενούσαν τις μεγαλύτερες φωνές του ρεμπέτικου και του λαϊκού τραγουδιού: Μάρκος Βαμβακάρης, Τσιτσάνης, Μπέλλου, Ζαμπέτας, Καζαντζίδης. Εκεί, κάτω από τις φοινικιές και δίπλα στο κύμα, γεννήθηκε ένα ολόκληρο κεφάλαιο της μουσικής μας ιστορίας.

5) Είναι μια από τις πιο «στριμωγμένες» πόλεις της Ελλάδας

Με περισσότερους από 20.000 κατοίκους ανά τετραγωνικό χιλιόμετρο, η Καλλιθέα συγκαταλέγεται στους πιο πυκνοκατοικημένους δήμους της χώρας. Η εικόνα των πολυκατοικιών, των στενών δρόμων και των μικρών μπαλκονιών είναι αποτέλεσμα της ραγδαίας ανοικοδόμησης από τη δεκαετία του ’50 και μετά, όταν χιλιάδες οικογένειες από την επαρχία και τη Μικρασία εγκαταστάθηκαν εδώ, μετατρέποντας το άλλοτε εξοχικό προάστιο σε ζωντανή αστική κυψέλη.

6) Έχει τρία ιστορικά εκπαιδευτικά ιδρύματα

Η Καλλιθέα είναι μια από τις λίγες περιοχές που φιλοξενούν δύο πανεπιστήμια και μία ιστορική τεχνική σχολή. Το Πάντειο Πανεπιστήμιο, ιδρυθέν το 1927, είναι το παλαιότερο ίδρυμα κοινωνικών και πολιτικών επιστημών της χώρας. Το Χαροκόπειο Πανεπιστήμιο, με ρίζες στη Χαροκόπειο Οικιακή Σχολή των αρχών του 20ού αιώνα, εξελίχθηκε σε σύγχρονο εκπαιδευτικό ίδρυμα με αντικείμενο τη διατροφή, το περιβάλλον και την επιστήμη τροφίμων. Και, φυσικά, η Σιβιτανίδειος Σχολή Τεχνών και Επαγγελμάτων, με το επιβλητικό της κτίριο στη Θησέως, υπήρξε για δεκαετίες σημείο αναφοράς για την τεχνική εκπαίδευση χιλιάδων μαθητών.

7) Οι πρόσφυγες του ’22 την άλλαξαν για πάντα

Μετά τη Μικρασιατική Καταστροφή, η Καλλιθέα έγινε καταφύγιο για χιλιάδες πρόσφυγες, κυρίως Πόντιους και Μικρασιάτες. Νέοι οικισμοί ξεφύτρωσαν παντού (στις Τζιτζιφιές, στα όρια προς τον Ταύρο και τον Νέο Κόσμο) και η πόλη απέκτησε έναν νέο, πολυπολιτισμικό χαρακτήρα. Οι πρόσφυγες έφεραν μαζί τους τα έθιμα, τη μουσική, τις γεύσεις και τη δυναμική τους, διαμορφώνοντας την ταυτότητα που διατηρεί μέχρι σήμερα.

8) Υπήρξε το κινηματογραφικό κέντρο της Αθήνας, με περισσότερα σινεμά από κάθε άλλη περιοχή

Το 1929, η Καλλιθέα απέκτησε έναν από τους πρώτους κινηματογράφους εκτός κέντρου, το θρυλικό Κρυστάλ, που συνέχισε να λειτουργεί μέχρι το 1990. Και δεν ήταν μόνο αυτό: Απόλλων, Ετουάλ, Παλλάδιον ήταν μερικοί μόνο από τους κινηματογράφους που άνοιξαν τις πόρτες τους τα χρόνια πριν τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο, στην Καλλιθέα που έφτασε κάποια στιγμή να αριθμεί ούτε λίγο ούτε πολύ 40 κινηματογράφους.

9) Από ιππόδρομο… σε όπερα και πάρκο

Μέχρι τις αρχές του 2000, στις Τζιτζιφιές λειτουργούσε ο παλιός ιππόδρομος της Αθήνας. Όταν μεταφέρθηκε στο Μαρκόπουλο, ο χώρος άλλαξε ριζικά. Εκεί χτίστηκε το Κέντρο Πολιτισμού Ίδρυμα Σταύρος Νιάρχος, το αρχιτεκτονικό στολίδι του Ρέντζο Πιάνο που στεγάζει τη Λυρική Σκηνή και την Εθνική Βιβλιοθήκη της Ελλάδος. Σήμερα αποτελεί το πιο ζωντανό σημείο της περιοχής, με συναυλίες, εκδηλώσεις και το υπέροχο πάρκο του που φτάνει ως τη θάλασσα.

10) Τα Μακρά Τείχη περνούσαν από εδώ

Στην αρχαιότητα, η Καλλιθέα βρισκόταν πάνω στη γραμμή των Μακρών Τειχών που συνέδεαν την Αθήνα με τα λιμάνια του Πειραιά και του Φαλήρου. Στα θεμέλια πολλών κτιρίων έχουν βρεθεί ίχνη τους, ενώ στους δρόμους γύρω από τη Συγγρού μπορεί κανείς να εντοπίσει ακόμα το ίχνος της διαδρομής που κάποτε αποτελούσε τη ζωτική αρτηρία της πόλης.