Ποια επαγγέλματα έχουν βαρέα ένσημα;

Τα βαρέα και ανθυγιεινά ένσημα (ΒΑΕ) αφορούν εργαζόμενους που απασχολούνται σε δουλειές με υψηλή καταπόνηση, κινδύνους ή ανθυγιεινές συνθήκες. Ο θεσμός αυτός τους δίνει το δικαίωμα να συνταξιοδοτηθούν με ευνοϊκότερους όρους, αναγνωρίζοντας τις ιδιαίτερες δυσκολίες της εργασίας τους.

Τι είναι τα βαρέα και ανθυγιεινά ένσημα (ΒΑΕ)

Σύμφωνα με τη Διεύθυνση Ασφάλισης του ΕΦΚΑ, τα βαρέα και ανθυγιεινά ένσημα αποτελούν ένα καθεστώς ασφάλισης που αφορά επαγγέλματα που χαρακτηρίζονται από ιδιαίτερα επιβαρυντικές συνθήκες εργασίας που είναι επιβλαβείς για την υγεία του εργαζόμενου και παρέχει ευνοϊκότερες συνθήκες συνταξιοδότησης για τους εργαζόμενους σε αυτά, όπως μειωμένο όριο ηλικίας, αυξημένος συντελεστής αναπλήρωσης κλπ). Ο θεσμός των βαρέων και ανθυγιεινών επαγγελμάτων στην Ελλάδα οργανώθηκε με τον Κανονισμό Βαρέων και Ανθυγιεινών Επαγγελμάτων ΙΚΑ που άρχισε να ισχύει από 1.1.1964. 

Μπορείς να κατεβάσεις την τελευταία εν ισχύ εγκύκλιο της υπηρεσίας του ΕΦΚΑ όπου και καταγράφονται αναλυτικά οι ειδικότητες, στα σχετικά έγγραφα του άρθρου. 

Ποια είναι τα βασικά κριτήρια ένταξης στα ΒΑΕ

Τα βαρέα και ανθυγιεινά επαγγέλματα καθορίζονται με απόφαση της Διαρκούς Επιτροπής Βαρέων και Ανθυγιεινών Επαγγελμάτων (ΔΕΒΑΕ). Η τελευταία απόφαση της ΔΕΒΑΕ εκδόθηκε το 2011 και ακολούθησε η σχετική Υπουργική Απόφαση. Ενδεικτικά, κριτήρια αποτελούν ο επαγγελματικός κίνδυνος και η τήρηση των κανόνων υγιεινής και ασφάλειας, οι επαγγελματικές ασθένειες και η σύνδεση τους με τα υπό εξέταση επαγγέλματα κ.α.

Τα αναλυτικά κριτήρια από την απόφαση της ΔΕΒΑΕ, μπορείς να τα βρεις στα σχετικά έγγραφα του άρθρου. 

Οι κατηγορίες ασφαλισμένων υπαγόμενων στα ΒΑΕ διακρίνονται σε δύο: σε εκείνη που αφορά σε κατηγορίες επιχειρήσεων και περιοριστικά απαριθμούμενες ειδικότητες αυτών και σε εκείνη που αφορά σε εργαζομένους που έχουν μία από τις ομοίως περιοριστικά απαριθμούμενες ειδικότητες, ανεξάρτητα από το είδος της επιχειρήσεως στην οποία απασχολούνται.

Ορισμένα επαγγέλματα κατατάσσονται στην κατηγορία των Βαρέων και Ανθυγιεινών, βάσει του είδους της εργασίας που παρέχεται, ενώ για άλλα λαμβάνονται υπόψη η φύση και οι συνθήκες μέσα στις οποίες παρέχεται η εργασία. Ως εκ τούτου, ελέγχεται αν ο εργαζόμενος απασχολείται εντός συγκεκριμένου χώρου στον οποίο αναφέρεται η διάταξη ή εκτελεί τη συγκεκριμένη εργασία που καλύπτει η διάταξη.

Κατηγορίες επαγγελμάτων με βαρέα ένσημα

Τεχνικά και οικοδομικά επαγγέλματα

Στην κατηγορία αυτή ανήκουν οι οικοδόμοι, σιδεράδες, σοβατζήδες, χειριστές γερανών και γενικά οι εργάτες οικοδομικών έργων. Σύμφωνα με τον πίνακα, στα ΒΑΕ περιλαμβάνονται και όσοι εργάζονται σε λατομεία, ορυχεία και τσιμεντοβιομηχανίες, καθώς εκτίθενται σε σκόνη, κίνδυνο ατυχημάτων και βαριές σωματικές καταπονήσεις.

Επαγγέλματα βιομηχανίας και μεταλλείων

Στα ΒΑΕ παραμένουν οι εργαζόμενοι σε μεταλλεία, χαλυβουργίες, βυρσοδεψίες, υαλουργίες και βιομηχανίες μετάλλων. Ειδικότητες όπως ηλεκτροσυγκολλητές, καμινευτές, τήκτες, επιμεταλλωτές και αμμοβολητές περιλαμβάνονται, λόγω της συνεχούς έκθεσης σε θερμότητα, σκόνη και επικίνδυνες ουσίες.

Εργασίες καθαριότητας και αποκομιδής

Οι εργάτες καθαριότητας δήμων, οι οδοκαθαριστές, οι εργαζόμενοι σε αποκομιδή απορριμμάτων, οι καθαριστές υπονόμων και οι εκταφείς νεκρών εντάσσονται στα ΒΑΕ. Ο λόγος είναι η καθημερινή έκθεση σε μολυσματικούς παράγοντες και ανθυγιεινές συνθήκες.

Επαγγέλματα υγειονομικού ενδιαφέροντος (νοσηλευτές, τραυματιοφορείς)

Το προσωπικό σε νοσοκομεία, κλινικές, μικροβιολογικά εργαστήρια και τράπεζες αίματος περιλαμβάνεται. Νοσηλευτές, τραυματιοφορείς, παρασκευαστές εργαστηρίων, αλλά και μαίες εντάσσονται, λόγω του κινδύνου βιολογικής μόλυνσης και της ψυχικής και σωματικής καταπόνησης.

Νέα εξέλιξη για τους νοσηλευτές: Από την 1η Ιανουαρίου 2026 οι νοσηλευτές εντάσσονται επίσημα στα ΒΑΕ, σύμφωνα με πρόσφατη ανακοίνωση του Υπουργού Υγείας, Άδωνι Γεωργιάδη. Μάλιστα, από την 1η Ιανουαρίου 2025 θα λαμβάνουν σχετικό επίδομα ως μεταβατικό μέτρο. Η ρύθμιση αυτή αποτελεί αποτέλεσμα ενός μακροχρόνιου αγώνα της νοσηλευτικής κοινότητας και αναγνωρίζει τον κομβικό τους ρόλο στο Εθνικό Σύστημα Υγείας, αλλά και τις ιδιαίτερα απαιτητικές συνθήκες της δουλειάς τους.

Επαγγέλματα τροφίμων (σφαγεία, αρτοποιεία κ.λπ.)

Οι εργαζόμενοι σε σφαγεία, εκδοροσφαγείς, εργάτες καθαρισμού εντέρων, αλλά και σε αρτοποιεία, τυροκομεία, αλλαντοποιίες και ζυθοποιίες υπάγονται στα ΒΑΕ. Εργάζονται σε χώρους με υγρασία, χαμηλές ή υψηλές θερμοκρασίες και έρχονται σε άμεση επαφή με ζωικά προϊόντα.

Ναυτικοί και λιμενεργάτες

Οι ναυτικοί, οι λιμενεργάτες και οι εργαζόμενοι σε ναυπηγεία και λιμενικές εγκαταστάσεις υπάγονται στα ΒΑΕ. Αυτό αφορά πληρώματα ρυμουλκών, φορτοεκφορτωτές πλοίων, τεχνίτες δεξαμενών και χειριστές γερανών. Η εργασία τους χαρακτηρίζεται από έντονη σωματική κόπωση, κινδύνους ατυχημάτων και δυσμενείς καιρικές συνθήκες.