Ζακ Ιβ Κουστώ: O άνθρωπος που μας έμαθε να αγαπάμε τη θάλασσα

Ο Ζακ Ιβ Κουστώ υπήρξε ένας από τους σημαντικότερους εξερευνητές, οραματιστές και υπερασπιστές των ωκεανών του 20ού αιώνα. Με την κόκκινη χαρακτηριστική του μπερέτα, το θρυλικό του πλοίο Calypso και μια ασίγαστη περιέργεια για το άγνωστο, κατάφερε να φέρει τις υποθαλάσσιες εικόνες στις οθόνες εκατομμυρίων ανθρώπων, δημιουργώντας έναν παγκόσμιο θαυμασμό για τη θαλάσσια ζωή.

Πρωτοπόρος της κατάδυσης και της υποβρύχιας εξερεύνησης

Κατά τη διάρκεια του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου, ο Κουστώ, μαζί με τον μηχανικό Εμίλ Γκανιάν, ανέπτυξε την Aqua-Lung, τη συσκευή αυτόνομης κατάδυσης που αποτέλεσε τη βάση για τη σύγχρονη αυτόνομη κατάδυση. Αυτή η εφεύρεση έδωσε στους εξερευνητές τη δυνατότητα να παραμείνουν για μεγάλα χρονικά διαστήματα κάτω από την επιφάνεια της θάλασσας και να καταγράψουν εικόνες από ανεξερεύνητους έως τότε βυθούς.

Παράλληλα, ο Κουστώ δημιούργησε τα πρώτα υποθαλάσσια εργαστήρια-καταφύγια, τα Conshelf I, II και III, τα οποία επέτρεπαν σε επιστήμονες να ζουν και να εργάζονται κάτω από το νερό για εβδομάδες. Οι καινοτομίες του ξεπέρασαν ακόμα και εκείνες του Ναυτικού των ΗΠΑ την εποχή εκείνη και επηρέασαν σε βάθος την τεχνολογία που χρησιμοποιείται σήμερα στη βιομηχανία και την έρευνα.

Η κινηματογραφική του κληρονομιά

Τα ντοκιμαντέρ του –με κορυφαία τα βραβευμένα The Silent World, The Golden Fish και World Without Sun– δεν ήταν απλώς καταγραφές: ήταν ταξίδια με αφήγηση, που καλούσαν τον θεατή να ανακαλύψει έναν εντελώς νέο κόσμο. Το τηλεοπτικό του έργο, ιδιαίτερα η σειρά The Undersea World of Jacques Cousteau, διαμόρφωσε την οικολογική συνείδηση μιας ολόκληρης γενιάς.

Υπερασπιστής των ωκεανών και του περιβάλλοντος

Ο Κουστώ πρωτοστάτησε στη μάχη ενάντια στην απόρριψη πυρηνικών αποβλήτων στη Μεσόγειο το 1960, κινητοποιώντας ακόμη και τον τότε πρόεδρο της Γαλλίας, Σαρλ ντε Γκωλ. Συνέβαλε καθοριστικά στην επιβολή του μορατόριουμ κατά της φαλαινοθηρίας το 1986, ασκώντας πίεση σε ηγέτες κρατών. Η Cousteau Society, που ίδρυσε το 1973, συνεχίζει μέχρι σήμερα την περιβαλλοντική του αποστολή.

Οι σκιές πίσω από τον θρύλο

Παρά τη σημαντική του συμβολή, ο Κουστώ δεν ήταν απαλλαγμένος από αμφιλεγόμενες πρακτικές. Στην ταινία "Ο κόσμος της σιωπής", υπάρχουν σκηνές όπου το πλήρωμα σκοτώνει καρχαρίες και χρησιμοποιεί δυναμίτη για τη μελέτη κοραλλιογενών υφάλων, πρακτικές που σήμερα θεωρούνται απαράδεκτες . Ο ίδιος επέλεξε να διατηρήσει αυτές τις σκηνές, υποστηρίζοντας ότι δείχνουν πόσο έχει εξελιχθεί η ανθρώπινη συνείδηση για το περιβάλλον.

Επιπλέον, μετά τον θάνατό του, αποκαλύφθηκαν επιστολές και μαρτυρίες που υποδηλώνουν ότι ο Κουστώ είχε εκφράσει αντισημιτικές απόψεις και διατηρούσε σχέσεις με το καθεστώς του Βισύ κατά τον πόλεμο. Αυτές οι αποκαλύψεις προκάλεσαν έντονες αντιδράσεις και επανεκτιμήσεις της κληρονομιάς του.

Η παρακαταθήκη του σήμερα

Αν ζούσε σήμερα, όπως λένε στενοί του συνεργάτες, ο Ζακ Κουστώ θα ήταν βαθιά απογοητευμένος από τη συνεχιζόμενη ρύπανση και την υπεραλίευση. Ωστόσο, δεν θα απογοητευόταν. Θα ήταν ακόμα πιο παθιασμένος, επιθετικός και πειστικός, πιέζοντας κυβερνήσεις και πολίτες να δράσουν. Ο γιος του, Ζαν-Μισέλ Κουστώ, και τα εγγόνια του συνεχίζουν σήμερα την οικολογική του παρακαταθήκη.

Ο Ζακ Ιβ Κουστώ δεν ήταν απλώς ένας θαλασσοπόρος. Ήταν ένα σύμβολο μιας εποχής, ένας άνθρωπος που μας έμαθε να κοιτάζουμε προς το βυθό με σεβασμό, δέος και ευθύνη.

Με πληροφορίες από NG, Brittanica