Ημέρα της Ευρώπης: Όλα όσα πρέπει να γνωρίζεις για αυτή

Αν σου πουμε "9 Μαΐου", τι σου έρχεται στο μυαλό; Μάλλον η άνοιξη, τα πρώτα μπάνια ή μια ακόμα Τρίτη στο ημερολόγιο. Κι όμως, αυτή η ημερομηνία κρύβει κάτι πολύ πιο βαθύ και ιστορικά καθοριστικό: είναι η Ημέρα της Ευρώπης. Όχι, δεν είναι άλλη μια "διεθνής ημέρα" για να γεμίζει το timeline σου στα social media, είναι κάτι που σε αφορά. Σε αφορά γιατί ζεις, εργάζεσαι, μετακινείσαι, σπουδάζεις ή ταξιδεύεις σε αυτή την ευρωπαϊκή ήπειρο που, καλώς ή κακώς, καθορίζει την καθημερινότητά σου περισσότερο απ’ όσο φαντάζεσαι. Οπότε πάμε να δούμε τι είναι, πώς ξεκίνησε και γιατί έχει σημασία.

Πώς ξεκίνησαν όλα: Η Διακήρυξη Σουμάν

Για να καταλάβεις γιατί γιορτάζουμε την Ημέρα της Ευρώπης στις 9 Μαΐου, πρέπει να κάνεις ένα μικρό ταξίδι στο παρελθόν. Συγκεκριμένα στο 1950. Έχει μόλις τελειώσει ο Β’ Παγκόσμιος Πόλεμος, η Ευρώπη είναι ρημαγμένη και οι χώρες της προσπαθούν να σηκωθούν από τις στάχτες τους. Και τότε, εμφανίζεται ο Ρομπέρ Σουμάν, υπουργός Εξωτερικών της Γαλλίας, και ρίχνει στο τραπέζι μια ιδέα επαναστατική για την εποχή: «Αντί να πολεμάμε, να φτιάξουμε μια Ευρώπη ενωμένη, ξεκινώντας από την συνεργασία στον άνθρακα και το ατσάλι.»

Και κάπως έτσι, στις 9 Μαΐου 1950, ο Σουμάν παρουσίασε το περίφημο Σχέδιο Σουμάν, που πρότεινε τη δημιουργία μιας ευρωπαϊκής κοινής αρχής για τη διαχείριση των δύο αυτών στρατηγικών υλικών. Ήταν η πρώτη σοβαρή απόπειρα για την ειρηνική ενοποίηση της Ευρώπης – και το πρώτο βήμα προς την ΕΕ που γνωρίζεις σήμερα.

Πότε θεσμοθετήθηκε η Ημέρα της Ευρώπης;

Η πρόταση του Σουμάν δεν έμεινε στα χαρτιά. Το 1985, κατά τη διάρκεια της Συνόδου Κορυφής στο Μιλάνο, οι ηγέτες των τότε κρατών-μελών της Ευρωπαϊκής Κοινότητας αποφάσισαν να θεσπίσουν την Ημέρα της Ευρώπης στις 9 Μαΐου, ακριβώς για να τιμήσουν εκείνη την ιστορική διακήρυξη. Κάπως έτσι, από το 1986 κι έπειτα, κάθε χρόνο τέτοια μέρα γιορτάζεται η ειρήνη, η ενότητα και η συνεργασία στην ευρωπαϊκή ήπειρο.

Αν νομίζεις ότι είναι απλώς ένα ακόμα επετειακό event, σκέψου το αλλιώς: είναι μια γιορτή που σου θυμίζει ότι αυτή η ήπειρος, για πρώτη φορά στην ιστορία της, κατάφερε να ζει χωρίς να αλληλοκαταστρέφεται κάθε δέκα χρόνια.

Τι σημαίνει, όμως, «Ημέρα της Ευρώπης» στην πράξη;

Όχι, δεν είναι αργία. Δεν θα σε καλέσει κανείς σε barbeque με σημαίες της Ε.Ε. και μπλε καπελάκια με αστεράκια (αν και, μεταξύ μας, θα είχε φάση). Είναι όμως μια μέρα κατά την οποία γίνονται δράσεις, εκδηλώσεις, συναυλίες, ομιλίες, workshops, ξεναγήσεις και πολλά ακόμα σε όλη την Ευρώπη – συχνά διοργανωμένα από την Ευρωπαϊκή Ένωση, αντιπροσωπείες της, σχολεία, πανεπιστήμια και ΜΚΟ.

Αυτές οι εκδηλώσεις έχουν έναν σκοπό: να σε κάνουν να σκεφτείς τι σημαίνει να είσαι Ευρωπαίος/Ευρωπαία. Όχι απαραίτητα για να σε πείσουν ότι όλα λειτουργούν τέλεια – γιατί δεν λειτουργούν – αλλά για να μπεις στο τριπάκι να δεις πώς φτάσαμε ως εδώ και τι μπορούμε να κάνουμε ως πολίτες για να πάμε παραπέρα.

Γιατί έχει σημασία για εσένα;

Είσαι Ευρωπαίος πολίτης. Αυτό σημαίνει ότι μπορείς να σπουδάσεις στη Λισαβόνα χωρίς να σου ζητήσουν βίζα, να δουλέψεις στο Άμστερνταμ χωρίς περίπλοκες διαδικασίες, να πας road trip μέχρι τη Βουδαπέστη χωρίς διαβατήριο, να έχεις προστασία ως καταναλωτής ή να ψηφίζεις για το Ευρωκοινοβούλιο. Όλα αυτά, και άλλα πολλά, είναι καρποί της Ευρωπαϊκής Ένωσης – και ναι, είναι αποτέλεσμα της διακήρυξης που έγινε στις 9 Μαΐου του '50.

Επίσης, είναι μια καλή αφορμή να σκεφτείς τι είδους Ευρώπη θέλεις. Μια Ευρώπη πιο πράσινη; Πιο δίκαιη; Πιο κοινωνική; Η Ημέρα της Ευρώπης δεν είναι απλώς μια ανάμνηση, είναι μια υπενθύμιση ότι εσύ είσαι μέρος της ευρωπαϊκής ιστορίας που συνεχίζει να γράφεται.

Fun facts για να έχεις να λες:

H 9η Μαΐου γιορτάζεται σε όλα τα κράτη-μέλη της Ε.Ε., αλλά σε κάποια (όπως το Λουξεμβούργο) είναι και επίσημη αργία.

Η σημαία της Ε.Ε. με τα 12 αστέρια σε μπλε φόντο δεν έχει σχέση με τον αριθμό των κρατών. Τα 12 είναι συμβολικά – δηλώνουν πληρότητα, αρμονία και ενότητα.

Στις Βρυξέλλες, τα κτίρια της Ευρωπαϊκής Ένωσης ανοίγουν τις πόρτες τους κάθε 9 Μαΐου για το κοινό, με ξεναγήσεις και events. Αν βρεθείς ποτέ εκεί τέτοια μέρα, μην το χάσεις.

Και τώρα;

Τώρα που ξέρεις τι είναι η Ημέρα της Ευρώπης, μην την αφήσεις να περάσει απαρατήρητη. Δες ποια εκδήλωση παίζει στην πόλη σου, μπες σε μια συζήτηση για το μέλλον της Ε.Ε., μάθε κάτι καινούριο. Δεν χρειάζεται να γίνεις φανατικός ευρωλάτρης. Αρκεί να θυμάσαι ότι κάθε φορά που απολαμβάνεις το Erasmus, την ελεύθερη μετακίνηση ή απλώς αγοράζεις ιταλικό κρασί στο σούπερ μάρκετ της γειτονιάς σου, ζεις μέσα σε ένα πείραμα ειρηνικής συμβίωσης που ξεκίνησε ένα ανοιξιάτικο πρωινό του 1950.