Ζάχα Χαντίντ: Η καλύτερη αρχιτέκτονας για το τζαμί της Αθήνας

του Γιώργου Φλώκα

Η δημόσια προσευχή των μουσουλμάνων στις πλατείες της Αθήνας έφερε προ ημερών στο προσκήνιο το πρόβλημα της έλλειψης θρησκευτικού χώρου στην πόλη. Η ιρακινή Ζάχα Χαντίντ, μεταξύ άλλων, προσφέρθηκε να σχεδιάσει, και μάλιστα αμισθί, το τζαμί που προβλέπεται να δημιουργηθεί στον Ελαιώνα. Η προσφορά της δεν είναι τυχαία, καθώς θεωρείται η κορυφαία γυναίκα αρχιτέκτονας στον κόσμο, είναι μουσουλμάνα και δεν έχει κατασκευάσει ποτέ τζαμί.

H 60χρονη Ζάχα Χαντίντ έχει γεννηθεί και μεγαλώσει στη Βαγδάτη. Σπούδασε μαθηματικά στο αμερικανικό κολέγιο της Βηρυτού και αρχιτεκτονική στο Λονδίνο. Μετά την αποφοίτησή της, συνεργάστηκε με τους καθηγητές αρχιτεκτονικής της, τον Έλληνα Ηλία Ζεγγέλη και τον Ολλανδό Ρεμ Κόλχας στο Γραφείο Μητροπολιτικής Αρχιτεκτονικής του Λονδίνου, όπου και έγινε συνέταιρος το 1977.

Το 1980 άνοιξε δικό της γραφείο αρχιτεκτονικής, το οποίο διατηρεί μέχρι σήμερα. Έχει διδάξει στα καλύτερα πανεπιστήμια αρχιτεκτονικής στον κόσμο, μεταξύ των οποίων στο Χάρβαρντ και στην Αρχιτεκτονική Ένωση του Λονδίνου. Στην παρούσα φάση, διδάσκει αρχιτεκτονική στο Πανεπιστήμιο Εφαρμοσμένων Τεχνών της Βιέννης.

Η Ζ. Χαντίντ θεωρείται από πολλούς η καλύτερη γυναίκα αρχιτέκτων στον κόσμο, ενώ έχει τιμηθεί με το Βραβείο Πρίτσκερ, το «Νόμπελ» της αρχιτεκτονικής. Το 2008, το περιοδικό Forbes την κατέταξε στη λίστα με τις 100 δυναμικότερες γυναίκες σε όλο τον κόσμο, στην 61η θέση.

Το φουτουριστικό στοιχείο και η πρωτοτυπία κυριαρχούν και στα έπιπλα που έχει σχεδιάσει. Αντιπροσωπευτικότερα θεωρούνται η «Κρυστάλλινη καρέκλα», ο καναπές Moraine και ο πολυέλαιος της Βορτέξ, μικρογραφία των σχηματισμών που εμφανίζονται στα κτίριά της.

Η ίδια, σε συνέντευξή της στην Guardian, έχει δηλώσει ότι η αρχιτεκτονική κυλούσε στο αίμα της από την εφηβεία. Η «αποκάλυψη» που την οδήγησε στα «μονοπάτια» της αρχιτεκτονικής ήταν μια επίσκεψη στο νότιο Ιράκ, στις κατασκευές των αρχαίων Σουμέριων, οι οποίες, όπως διηγείται, την εμπνέουν μέχρι σήμερα. Σύμφωνα με την ίδια, ο αρχαίος καταυλισμός έμοιαζε να «κυλά» αρμονικά με τη φύση, κάτι που προσπαθεί και εκείνη να εφαρμόσει με τις δημιουργίες της στα σύγχρονα αστικά τοπία.

«Αυτό που προσπαθώ είναι να επινοήσω μια αρχιτεκτονική, καθώς και μορφές αστικού σχεδιασμού που να μπορούν να κάνουν το ίδιο με έναν σύγχρονο τρόπο. Στο ξεκίνημά μου επιχειρούσα να φτιάξω αστραφτερά κτίρια σαν πολύτιμα πετράδια. Τώρα αυτό που θέλω είναι να δημιουργώ ένα νέο είδος τοπίου, που να ρέει μαζί με τις σύγχρονες πόλεις και τις ζωές των κατοίκων τους», σημειώνει χαρακτηριστικά.

Χτίζοντας τοπία...
Τα κτίριά της κοσμούν μερικές από τις μεγαλύτερες πόλεις στον κόσμο. Ανάμεσα τους ξεχωρίζουν το Κέντρο Επιστημών στο Βόλφσμπουργκ της Γερμανίας, η Όπερα της Γκουανγκτσού στην Κίνα, ο Πύργος για Σκι του Ίνσμπουργκ της Αυστρίας, το Μουσείο Μοντέρνας Τέχνης του Σινσινάτι και η Πλατεία Ελευθερίας στην Λευκωσία.

Είναι χαρακτηριστικό ότι στην Ιταλία, τη χώρα των μουσείων, όταν ολοκληρώθηκε πρόσφατα η κατασκευή του νέου Μουσείου Τεχνών του 21ου Αιώνα, ο κόσμος συνέρευσε για να το δει πριν καν έλθουν τα εκθέματα, απλά για να θαυμάσει την κατασκευή. Για την κατασκευή του, βραβεύθηκε με το βρετανικό βραβείο Στίρλινγκ.

Ωστόσο, μετά την κατασκευή του πρωτοποριακού πυροσβεστικού σταθμού της Βίτρα, το 1993, έπρεπε να περιμένουμε έως το 2000 για την υλοποίηση των «τολμηρών» έργων της Χαντίντ, τα οποία θεωρούνταν… υπερβολικά πρωτοποριακά. Στην παρούσα φάση, η Χαντίντ έχει αναλάβει την κατασκευή του κολυμβητικού κέντρου του Λονδίνου (φωτό) που θα θαυμάσουμε στους Ολυμπιακούς Αγώνες του 2012. Μέχρι στιγμής, έχει κατασκευαστεί μόνο η ατσάλινη στέγη, η οποία ζυγίζει 2.800 τόνους, έχει μήκος 160 μέτρα και πλάτος 90 μέτρα και θυμίζει …σαλάχι.

Η αρχιτέκτονας έχει κατηγορηθεί από τα βρετανικά μέσα ενημέρωσης ότι το έργο έχει ξεπεράσει κατά πολύ το αρχικό κόστος κατασκευής εν μέσω κρίσης, ωστόσο η ίδια είναι κατηγορηματική. «Σε τέτοιες στιγμές, είναι πιο σημαντική η ανύψωση του ηθικού των ανθρώπων και θα πρέπει να μαθαίνουμε από πράγματα του παρελθόντος που έγιναν βιαστικά. Δεν μπορείς να συμβιβαστείς όταν έχεις να κάνεις με μια ολυμπιακών διαστάσεων πισίνα, δεν μπορείς να τη μικρύνεις», τονίζει.

Το τζαμί της Αθήνας
Τον Ιανουάριο αναμένεται να πραγματοποιηθεί διεθνής διαγωνισμός για την επιλογή του καλύτερου αρχιτεκτονικού σχεδίου για την κατασκευή του τζαμιού της Αθήνας, στον οποίο θα λάβει μέρος η Ζάχα Χαντίντ.

Το τζαμί πρόκειται να κατασκευαστεί στον Ελαιώνα, στα πλαίσια της διπλής ανάπλασης και θα δώσει λύση στα θρησκευτικά προβλήματα των μουσουλμάνων, που έγιναν γνωστά στο ευρύ κοινό με τη δημόσια προσευχή στις πλατείες της πόλης και τα επεισόδια που ακολούθησαν.

Σημειωτέον ότι η Χαντίντ, αν και μουσουλμάνα, δεν έχει κατασκευάσει μέχρι σήμερα τζαμί, καθώς είναι εκπρόσωπος του αρχιτεκτονικού ρεύματος του ντεκοστρουκτιβισμού και τα φουτουριστικά σχέδιά της θυμίζουν περισσότερο πόλη του μέλλοντος παρά παραδοσιακό θρησκευτικό χώρο.