Bob Dylan: Ο ποιητής της rock 'n roll

Όταν τον ρώτησαν τι ήταν αυτό που τον έκανε να γράψει rock ‘n roll, η απάντησή του φανέρωσε σχεδόν τα πάντα γι’αυτόν: «Η απερισκεψία. Έχασα την μοναδική αληθινή μου αγάπη. Ξεκίνησα να πίνω. Χωρίς να το καταλάβω βρίσκομαι να παίζω χαρτιά. Μετά βρίσκομαι σε άθλια κατάσταση. Ξυπνάω σε ένα μπιλιαρδάδικο. Μία χοντρή Μεξικάνα με σέρνει από το τραπέζι και με πηγαίνει στην Φιλαδέλφεια. Με παρατά μόνο μου στο σπίτι της και αυτό πιάνει φωτιά. Βρίσκομαι στο Φοίνιξ. Πιάνω δουλειά παριστάνοντας τον Κινέζο σε ένα φτηνομάγαζο και μετακομίζω με μία 13χρονη. Μετά επιστρέφει η χοντρή Μεξικάνα και μου καίει το σπίτι. Πηγαίνω στο Ντάλας. Πιάνω δουλειά ως μοντέλο διαφημίσεων για εταιρία αδυνατίσματος. Είμαι το «πριν» στις φωτογραφίες «πριν – μετά». Συγκατοικώ με έναν ‘ντελιβερά’ που μαγειρεύει φανταστικό τσίλι και hot dogs. Μετά έρχεται το 13χρονο κορίτσι από το Φοίνιξ και μου καίει το σπίτι.

Ο ‘ντελιβεράς’ δεν είναι τόσο μαλθακός: απειλεί να την σκοτώσει και χωρίς να το καταλάβω βρίσκομαι στην Ομάχα. Κάνει τόσο κρύο εκεί. Έχω φτάσει πλέον να ληστεύω ποδήλατα και να μαγειρεύω ψάρια. Σκοντάφτω πάνω στην τύχη και πιάνω δουλειά ως ‘εξαερωτής’ σε αγώνες αυτοκινήτου που γίνονται κάθε Πέμπτη βράδυ. Μετακομίζω με μία καθηγήτρια η οποία βοηθά και αυτή στους αγώνες. Δεν είναι τόσο ωραία, αλλά έχει κατασκευάσει ένα περίεργο ψυγείο, το οποίο μπορεί να μετατρέπει την εφημερίδα σε λάχανο. Όλα πάνε καλά μέχρι την στιγμή που εμφανίζεται ο ‘ντελιβεράς’ και προσπαθεί με μαχαιρώσει. Περιττεύει να πω ότι έκαψε και το σπίτι. Οπότε φεύγω και από εκεί. Ο πρώτος τύπος που με μαζεύει από τον δρόμο με ρωτά αν θέλω να γίνω σταρ. Τι να του έλεγα;»

Θα περίμενε κανείς ότι πρόκειται για ένα παιδί παραμελημένο, από διαλυμένη οικογένεια, χωρίς αρχές –και σίγουρα χωρίς καλό τέλος. Κι όμως, ο Robert Allen Zimmerman, γεννηθής τον Μάιο του 1941, προέρχεται από μία συντηρητική οικογένεια Εβραίων, με ρίζες από την Οδησσό και την Κωνσταντινούπολη. Γεννήθηκε και μεγάλωσε στην Μινεσότα με την μητέρα και τους παππούδες του, αφού ο πατέρας του πέθανε νέος όταν αρρώστησε από πολιομυελίτιδα. Στην βιογραφία του διαβάζουμε ότι από πολύ μικρός είχε blues και country ακούσματα, λόγω του ότι άκουγε πολύ ραδιόφωνο, ενώ δεν άργησε να σχηματίσει τα πρώτα του συγκροτήματα στο γυμνάσιο. Το 1959 γράφτηκε στο Πανεπιστήμιο της Μινεσότα. Παράλληλα, άρχισε να ασχολείται με την αμερικανική folk μουσική, η οποία του φαινόταν πιο «σοβαρή». Οι πρώτες του ζωντανές εμφανίσεις ξεκίνησαν στο 10 O'clock Scholar, ένα καφέ κοντά στο campus του πανεπιστημίου.

Επηρεασμένος από τον ποιητή Dylan Thomas, ο Zimmerman ξεκινά να συστήνεται ως Bob Dylan. Σε συνέντευξη που έδωσε το 2004 εξηγεί τους λόγους για τους οποίους άλλαξε το όνομά του: «Γεννιέσαι με λάθος όνομα, λάθος γονείς. Συμβαίνουν αυτά. Μπορείς, όμως, να αποκαλείς τον εαυτό σου όπως θες. Αυτή είναι η Γη της Ελευθερίας».

Δεν τελείωσε ποτέ το πανεπιστήμιο. Τον Ιανουάριο του 1961 τα παράτησε και μετακόμισε στη Νέα Υόρκη ελπίζοντας εκεί να βρει τον δρόμο του –και το είδωλό του, τον Woody Guthrie, ο οποίος επηρέασε τελικά, όσο κανένας άλλος, τις πρώτες του επαγγελματικές εμφανίσεις. Η πρώτη καλή κριτική που γράφτηκε γι’αυτόν στους New York Times έφερε την ευρεία αναγνώριση. Πέρα από πιάνο έμαθε να παίζει και αρμόνικα. Το 1962 κυκλοφόρησε το πρώτο του άλμπουμ, με τον τίτλο Bob Dylan, από την Columbia Records, αποτελούμενο από γνωστά folk, blues και gospel κομμάτια συνδυασμένα με δικό του υλικό. Δεν πούλησε, όμως, όσο οι άνθρωποι της Columbia ήλπιζαν και δεν ήταν λίγοι αυτοί που πρότειναν να τον διαγράψουν από την εταιρία. Ο Johnny Cash, μεταξύ άλλων, ήταν από αυτούς που τον υποστήριξαν και βοήθησαν να μείνει εκεί. Την ίδια χρονιά μάνατζερ του Dylan ανέλαβε ο προστατευτικός Albert Grossman, ο οποίος έμεινε μαζί του έως το 1970, ενώ έναν χρόνο μετά κυκλοφόρησε το δεύτερο άλμπουμ του «The Freewheelin’ Bob Dylan» και ήταν αυτό που ουσιαστικά τον καθιέρωσε ως τραγουδιστή και συνθέτη, περιέχοντας μάλιστα τα πρώτα του πολιτικοποιημένα τραγούδια. Η πρώτη πραγματικά μεγάλη επιτυχία ήρθε με το «Blowin’ in the Wind».

Δείτε και ακούστε το Blowin’ in the Wind στην πρώτη ζωντανή του εκτέλεση


Σιγά-σιγά ο Dylan αρχίζει να αποκτά φανατικούς θαυμαστές, μεταξύ των οποίων και άλλους καλλιτέχνες που επηρεάζονται από τα τραγούδια του. Η Joan Baez είναι ένα από αυτά τα άτομα, που πέρα από υποστηρικτής της μουσικής του, σύντροφος στους πρώτους αγώνες του για την υπεράσπιση των ανθρώπινων δικαιωμάτων, θα γίνει και ερωμένη του (φωτο). Το τρίτο του πασίγνωστο άλμπουμ του «The Times They Are a-Changin’» αντανακλά ένα ακόμα πιο πολιτικοποιημένο και κυνικό προφίλ του. Και ενώ η Αμερική έχει βρει σε αυτόν μία επαναστατική φωνή διαμαρτυρίας, άρνησης, αμφισβήτησης, αυτός αποποιείται αυτόν τον ρόλο και στρέφεται στην θεωρία του συμβολισμού, εισάγοντας στα πολύπλοκα πλέον τραγούδια του περισσότερο ηλεκτρονική ήχο. Ο δίσκος «Like a Rolling Stone» είναι χαρακτηριστικός αυτής της στροφής του.

Ακούστε το ομώνυμο τραγούδι του δίσκου, από το φεστιβάλ του Newport (1965)


Στο φεστιβάλ του Newport (1965) οι folk οπαδοί του τον αποδοκιμάζουν, όταν αναβαίνει στην σκηνή με δερμάτινο τζάκετ και μπότες με ψηλό τακούνι, παίζοντας με μία ηλεκτρική Fender Stratocaster. Με δέκα εκατομμύρια πωλήσεις δίσκων, όμως, έχει ήδη βρει νέους θαυμαστές, οι οποίοι τον έχουν ήδη αναγορεύσει σε λάβαρο της ροκ. Την ίδια χρονιά παντρεύεται το μοντέλο Sara Lawnds, με την οποία αποκτά δύο παιδιά (φωτο). Το 1966 ξεκινά παγκόσμια περιοδεία με το συγκρότημά του, τους The Hawks, επιστρέφοντας αγοράζει ένα εξοχικό σπίτι στην περιοχή του Woodstock, κοντά στη Νέα Υόρκη για να ξεκουραστεί, όμως λίγες μέρες μετά τραυματίζεται σοβαρά σε ατύχημα με την μηχανή του. Σπάει πολλά κόκαλα και έχει πολλά τραύματα στο πρόσωπο. Το ατύχημα τον κρατά στο σπίτι για ενάμιση χρόνο, οπότε βρίσκει ευκαιρία να αρχίσει πάλι να γράφει τραγούδια. Ο δίσκος του που θα κυκλοφορήσει το 1969 βρίσκει έναν Dylan μεταμορφωμένο, πιο μελωδικό.

Η δε δεκαετία του ’70 που ξεκινά, με τις ψυχεδελικές ουσίες να «καίνε» τη νέα γενιά, τον βρίσκει στην ύπαιθρο και σε μικρές συναυλίες στις οποίες παρουσιάζει δικά του, ακυκλοφόρητα τραγούδια. Και κάπως έτσι γλιτώνει την λαίλαπα των ναρκωτικών. Κάπως έτσι επιστρέφει δυναμικά το 1974 με σπουδαίες συναυλίες, ακόμα σπουδαιότερους δίσκους αλλά και ένα διαζύγιο που τον οδηγεί σε εφήμερες σχέσεις αλλά και στην αναζήτηση της προσωπικής του ηρεμίας μέσα από τον χριστιανισμό. Σιγά-σιγά χάνεται πάλι, τον απορροφούν οι θρησκευτικές και πολιτικές αναζητήσεις, απομονώνεται από φίλους και γνωστούς, βγάζει μέτριους δίσκους. Η δεκαετία του ’80 είναι μία περίοδος σκαμπανεβάσματος για τον Dylan, μέχρι τουλάχιστον να κυκλοφορήσει έναν εμπνευσμένο δίσκο το 1989, το Oh Mercy.

Η πηγή δεν έχει στερέψει. Στις αρχές του ’90 ξεκινά τις παγκόσμιες περιοδείες και δεν είναι λίγοι οι καλλιτέχνες φίλοι του που θα τον συνοδεύσουν σε αυτές. Ο δίσκος Time Out of Mind, ο οποίος κυκλοφορεί το 1997, κρίνεται ως αριστουργηματικός και κερδίζει Grammy. Στα χρόνια που θα έρθουν η ζωή του Dylan γεμίζει τιμές και αναγνώριση του έργου του: Προτείνεται για Νόμπελ Λογοτεχνίας, κερδίζει Όσκαρ για το τραγούδι «Things have changed» (ακούστε το παρακάτω), η ζωή του γίνεται ταινία, βιβλία…



…Και παράλληλα με όλα αυτά ο μοναδικός αυτός θρύλος της ροκ συνεχίζει την Never Ending Tour. Την ατελείωτη αυτήν περιοδεία που θα τον φέρει για ακόμα μία φορά στην χώρα μας, στις 29 Μαΐου στο Terra Vibe της Μαλακάσας.

Έλενα Μπούλια