Όταν η επιστήμη κάνει λάθος: 5 ευτυχή ατυχήματα
Τι κοινό έχουν το Viagra, η πενικιλίνη, το ανοξείδωτο ατσάλι και οι πάπυροι της Νεκράς Θάλασσας; Ανακαλύφθηκαν όλα… κατά λάθος.
Όσο δύσκολο και αν μοιάζει σήμερα να το πιστέψουμε, ορισμένες από τις μεγαλύτερες επιστημονικές ανακαλύψεις δεν έγιναν από ιδιοφυίες μετά από δεκαετίες αφοσιωμένων ερευνών, αλλά από μάλλον άσημους –μέχρι εκείνη τη στιγμή τουλάχιστον– επιστήμονες ή απλούς ανθρώπους, που κάθε άλλο παρά έψαχναν γι’ αυτό που τελικά βρήκαν. Ιδού πέντε από τις σημαντικότερες ανακαλύψεις στην ιστορία διαφόρων επιστημών, οι οποίες έγιναν… τυχαία.
Ευτυχές ατύχημα #1: Η πενικιλίνη
Ήταν ένα σκοτεινό πρωινό του 1928, κι ο δρ. Alexander Fleming βρισκόταν όπως πάντα στο εργαστήριό του. Μελετούσε στην προκειμένη περίπτωση τον ιό της γρίπης, όταν αντιλήφθηκε πως ένα από τα βακτήριά του είχε μολυνθεί από έναν μύκητα. Παρατηρώντας το πιο προσεκτικά, πρόσεξε ένα δακτύλιο που είχε σχηματιστεί γύρω από τον μύκητα –ένδειξη ότι αυτός ήταν τοξικός για τα βακτήρια του σταφυλόκοκκου. Ο Fleming απομόνωσε προσεκτικά τον μύκητα, του είδους Penicillium, από το βακτήριό του, και έδωσε το όνομά του σε ένα νέο σούπερ φάρμακο που έμελλε να σώσει εκατομμύρια ανθρώπινες ζωές.
Ευτυχές ατύχημα #2: Το ανοξείδωτο ατσάλι
Επί αιώνες, η σκουριά αποτελούσε τον νούμερο ένα θανάσιμο εχθρό για οτιδήποτε φτιαχνόταν από ατσάλι: από τα υπερωκεάνια μέχρι τις ταπεινές οικοσκευές. Μέχρι το 1913, όταν ένας υπάλληλος της εταιρείας Thomas Firth & Sons στο Sheffield της Αγγλίας, ο Harry Brearley ανακάλυψε κατά λάθος κάτι που δεν έψαχνε: Ότι 12% χρωμίου στο μείγμα του ατσαλιού δημιουργεί ένα προστατευτικό στρώμα όταν το ατσάλι εκτίθεται στο οξυγόνο, κάνοντάς το ανοξείδωτο. Τα αφεντικά του Brearley δεν ενθουσιάστηκαν τόσο όσο αργότερα ο υπόλοιπος πλανήτης. Έκριναν την παραγωγή του νέου θαυματουργού μείγματος ασύμφορη, επιτρέποντας σε μια γερμανική εταιρεία να πατεντάρει την ανακάλυψή του μερικά χρόνια αργότερα. Παρ’ όλα αυτά, ο Brearley τελικά αναγνωρίστηκε ως ο αρχικός (έστω και κατά λάθος) εφευρέτης του σημαντικότερου μετάλλου του 20ου αιώνα.
Ευτυχές ατύχημα #3: Τα χειρόγραφα της Νεκράς Θάλασσας
Βρισκόμαστε στο 1947, και δύο βεδουίνοι βοσκοί οδηγούν αμέριμνοι τα κοπάδια τους στα υψίπεδα του Qumran, κοντά στη Νεκρά Θάλασσα. Μία από τις κατσίκες τους ξεμακραίνει και καθώς ένας από τους δύο την κυνηγά στην πλαγιά του λόφου, γλιτώνει παρά τρίχα την πτώση σε μια βαθιά σκοτεινή σπηλιά. Οι πέτρες που γλιστρούν κάτω από τα πόδια του στο χείλος της σπηλιάς, κάνουν πέφτοντας έναν θόρυβο σαν κάτι κεραμεικό που σπάει. Ο βοσκός μας επιστρέφει με τον φίλο του και μερικά σκοινιά, κατεβαίνουν προσεκτικά στα βάθη του σπηλαίου και αυτό που ανακαλύπτουν εκεί είναι αμφορείς γεμάτοι χειρόγραφα σε πάπυρους. Μην γνωρίζοντας τι έχουν βρει, πουλούν τα ευρήματά τους στα παλαιοπωλεία της Ιερουσαλήμ για μερικά δολάρια το καθένα, κι αυτά αλλάζουν χέρια μέχρι που ένας ιστορικός και καθηγητής του Εβραϊκού Πανεπιστημίου αναγνωρίζει το κείμενο των παπύρων ως το περιεχόμενο της Εβραϊκής Βίβλου.
Αρχαιολόγοι και βεδουίνοι εξερευνητές επιστρέφουν στον… τόπο του εγκλήματος, όπου ανακαλύπτουν δέκα ακόμα σπηλιές γεμάτες εκατοντάδες παπύρους –εκείνους που σήμερα γνωρίζουμε ως τα Χειρόγραφα της Νεκράς Θάλασσας. Γραμμένοι στα εβραϊκά, τα αραμαϊκά και τα ελληνικά, οι πάπυροι ήταν μια χιλιετία προγενέστεροι οποιουδήποτε γνωστού γραπτού της εποχής. Οι ερευνητές, μάλιστα, κατέληξαν τελικά στο συμπέρασμα ότι τους είχαν κρύψει περισσότερα από 2.000 χρόνια πριν οι Εσσένοι, μια ομάδα σχισματικών Εβραίων που ζούσαν κοντά στη Νεκρά Θάλασσα.
Ευτυχές ατύχημα #4: Το Viagra
Το θαυματουργό χάπι που κυκλοφόρησε για πρώτη φορά το 1998 αποφέρει μέχρι σήμερα στην φαρμακευτική του εταιρεία, Pfizer, έσοδα της τάξης των δύο δισεκατομμυρίων δολαρίων τον χρόνο. Όσο απίστευτο και αν μοιάζει, οι ερευνητές της Pfizer δεν ασχολήθηκαν ποτέ με την θεραπεία της στυτικής δυσλειτουργίας. Εκείνο που ερευνούσαν όταν ανακάλυψαν το Viagra ήταν ένα φάρμακο για πόνους στο στήθος, το UK-92480. Μόνο όταν κάποιοι από τους συμμετέχοντες στις δοκιμές άρχισαν να αναφέρουν μια συγκεκριμένη, εχμ, παρενέργεια, διαπίστωσαν οι ερευνητές ότι το UK-92480 προκαλούσε την παραγωγή στον οργανισμό ενός ενζύμου που προκαλούσε στύση. Και κάπως έτσι, το UK-92480 επαναλανσαρίστηκε και έγινε το γνωστό μας Viagra.
Ευτυχές ατύχημα #5: Η ακτινογραφία
Γυρνάμε τα ημερολόγια έναν αιώνα πίσω, και φτάνουμε στο 1895 όταν ένας ελάχιστα γνωστός γερμανός φυσικός, ο Wilhelm Conrad Roentgen, μελετά στο εργαστήριό του την συμπεριφορά των καθοδικών ακτίνων. Παρατηρεί εκεί ένα ανεξήγητο φαινόμενο: κάποιες από τις ακτίνες του διαπερνούν ένα μαύρο χαρτόνι με το οποίο καλύπτει τους δοκιμαστικούς σωλήνες του. Ονομάζει τις μυστηριώδεις ακτίνες «Χ» και ξεκινά να κάνει πειράματα με διάφορα υλικά. Όταν φτάνει στο… χέρι της γυναίκας του, παρατηρεί ότι οι ακτίνες του περνούν εύκολα από το δέρμα και τους μύες αλλά «σκοντάφτουν» επάνω στο κόκαλο. Και κάπως έτσι, η ιατρική επιστήμη καταφέρνει για πρώτη φορά να ρίξει μια κλεφτή ματιά μέσα στο ανθρώπινο σώμα. Τα υπόλοιπα είναι Ιστορία.
Επιμέλεια: Ηρώ Κουνάδη
Ευτυχές ατύχημα #1: Η πενικιλίνη
Ήταν ένα σκοτεινό πρωινό του 1928, κι ο δρ. Alexander Fleming βρισκόταν όπως πάντα στο εργαστήριό του. Μελετούσε στην προκειμένη περίπτωση τον ιό της γρίπης, όταν αντιλήφθηκε πως ένα από τα βακτήριά του είχε μολυνθεί από έναν μύκητα. Παρατηρώντας το πιο προσεκτικά, πρόσεξε ένα δακτύλιο που είχε σχηματιστεί γύρω από τον μύκητα –ένδειξη ότι αυτός ήταν τοξικός για τα βακτήρια του σταφυλόκοκκου. Ο Fleming απομόνωσε προσεκτικά τον μύκητα, του είδους Penicillium, από το βακτήριό του, και έδωσε το όνομά του σε ένα νέο σούπερ φάρμακο που έμελλε να σώσει εκατομμύρια ανθρώπινες ζωές.
Ευτυχές ατύχημα #2: Το ανοξείδωτο ατσάλι
Επί αιώνες, η σκουριά αποτελούσε τον νούμερο ένα θανάσιμο εχθρό για οτιδήποτε φτιαχνόταν από ατσάλι: από τα υπερωκεάνια μέχρι τις ταπεινές οικοσκευές. Μέχρι το 1913, όταν ένας υπάλληλος της εταιρείας Thomas Firth & Sons στο Sheffield της Αγγλίας, ο Harry Brearley ανακάλυψε κατά λάθος κάτι που δεν έψαχνε: Ότι 12% χρωμίου στο μείγμα του ατσαλιού δημιουργεί ένα προστατευτικό στρώμα όταν το ατσάλι εκτίθεται στο οξυγόνο, κάνοντάς το ανοξείδωτο. Τα αφεντικά του Brearley δεν ενθουσιάστηκαν τόσο όσο αργότερα ο υπόλοιπος πλανήτης. Έκριναν την παραγωγή του νέου θαυματουργού μείγματος ασύμφορη, επιτρέποντας σε μια γερμανική εταιρεία να πατεντάρει την ανακάλυψή του μερικά χρόνια αργότερα. Παρ’ όλα αυτά, ο Brearley τελικά αναγνωρίστηκε ως ο αρχικός (έστω και κατά λάθος) εφευρέτης του σημαντικότερου μετάλλου του 20ου αιώνα.
Ευτυχές ατύχημα #3: Τα χειρόγραφα της Νεκράς Θάλασσας
Βρισκόμαστε στο 1947, και δύο βεδουίνοι βοσκοί οδηγούν αμέριμνοι τα κοπάδια τους στα υψίπεδα του Qumran, κοντά στη Νεκρά Θάλασσα. Μία από τις κατσίκες τους ξεμακραίνει και καθώς ένας από τους δύο την κυνηγά στην πλαγιά του λόφου, γλιτώνει παρά τρίχα την πτώση σε μια βαθιά σκοτεινή σπηλιά. Οι πέτρες που γλιστρούν κάτω από τα πόδια του στο χείλος της σπηλιάς, κάνουν πέφτοντας έναν θόρυβο σαν κάτι κεραμεικό που σπάει. Ο βοσκός μας επιστρέφει με τον φίλο του και μερικά σκοινιά, κατεβαίνουν προσεκτικά στα βάθη του σπηλαίου και αυτό που ανακαλύπτουν εκεί είναι αμφορείς γεμάτοι χειρόγραφα σε πάπυρους. Μην γνωρίζοντας τι έχουν βρει, πουλούν τα ευρήματά τους στα παλαιοπωλεία της Ιερουσαλήμ για μερικά δολάρια το καθένα, κι αυτά αλλάζουν χέρια μέχρι που ένας ιστορικός και καθηγητής του Εβραϊκού Πανεπιστημίου αναγνωρίζει το κείμενο των παπύρων ως το περιεχόμενο της Εβραϊκής Βίβλου.
Αρχαιολόγοι και βεδουίνοι εξερευνητές επιστρέφουν στον… τόπο του εγκλήματος, όπου ανακαλύπτουν δέκα ακόμα σπηλιές γεμάτες εκατοντάδες παπύρους –εκείνους που σήμερα γνωρίζουμε ως τα Χειρόγραφα της Νεκράς Θάλασσας. Γραμμένοι στα εβραϊκά, τα αραμαϊκά και τα ελληνικά, οι πάπυροι ήταν μια χιλιετία προγενέστεροι οποιουδήποτε γνωστού γραπτού της εποχής. Οι ερευνητές, μάλιστα, κατέληξαν τελικά στο συμπέρασμα ότι τους είχαν κρύψει περισσότερα από 2.000 χρόνια πριν οι Εσσένοι, μια ομάδα σχισματικών Εβραίων που ζούσαν κοντά στη Νεκρά Θάλασσα.
Ευτυχές ατύχημα #4: Το Viagra
Το θαυματουργό χάπι που κυκλοφόρησε για πρώτη φορά το 1998 αποφέρει μέχρι σήμερα στην φαρμακευτική του εταιρεία, Pfizer, έσοδα της τάξης των δύο δισεκατομμυρίων δολαρίων τον χρόνο. Όσο απίστευτο και αν μοιάζει, οι ερευνητές της Pfizer δεν ασχολήθηκαν ποτέ με την θεραπεία της στυτικής δυσλειτουργίας. Εκείνο που ερευνούσαν όταν ανακάλυψαν το Viagra ήταν ένα φάρμακο για πόνους στο στήθος, το UK-92480. Μόνο όταν κάποιοι από τους συμμετέχοντες στις δοκιμές άρχισαν να αναφέρουν μια συγκεκριμένη, εχμ, παρενέργεια, διαπίστωσαν οι ερευνητές ότι το UK-92480 προκαλούσε την παραγωγή στον οργανισμό ενός ενζύμου που προκαλούσε στύση. Και κάπως έτσι, το UK-92480 επαναλανσαρίστηκε και έγινε το γνωστό μας Viagra.
Ευτυχές ατύχημα #5: Η ακτινογραφία
Γυρνάμε τα ημερολόγια έναν αιώνα πίσω, και φτάνουμε στο 1895 όταν ένας ελάχιστα γνωστός γερμανός φυσικός, ο Wilhelm Conrad Roentgen, μελετά στο εργαστήριό του την συμπεριφορά των καθοδικών ακτίνων. Παρατηρεί εκεί ένα ανεξήγητο φαινόμενο: κάποιες από τις ακτίνες του διαπερνούν ένα μαύρο χαρτόνι με το οποίο καλύπτει τους δοκιμαστικούς σωλήνες του. Ονομάζει τις μυστηριώδεις ακτίνες «Χ» και ξεκινά να κάνει πειράματα με διάφορα υλικά. Όταν φτάνει στο… χέρι της γυναίκας του, παρατηρεί ότι οι ακτίνες του περνούν εύκολα από το δέρμα και τους μύες αλλά «σκοντάφτουν» επάνω στο κόκαλο. Και κάπως έτσι, η ιατρική επιστήμη καταφέρνει για πρώτη φορά να ρίξει μια κλεφτή ματιά μέσα στο ανθρώπινο σώμα. Τα υπόλοιπα είναι Ιστορία.
Επιμέλεια: Ηρώ Κουνάδη
