Το ταχυδρομείο είχε τη δική του ιστορία
Η Παγκόσμια Ταχυδρομική Ένωση γιορτάζει στις 9 Οκτωβρίου την Ημέρα Ταχυδρομείων, κι εμείς θυμόμαστε την ιστορία της... γράμμα-γράμμα.
του Γιάννη Ασδραχά
Στην ελληνιστική Αίγυπτο τα χρόνια της βασιλείας του Πτολεμαίου Β΄ του Φιλάδελφου (255 π.Χ.) κάποιος Φανίας ήταν διαχειριστής του ταχυδρομικού σταθμού «Πολέμωνος Μερίς» που βρισκόταν στο μέσο της διαδρομής Αλεξάνδρειας-Θηβών. Πιθανόν προς ενημέρωση ο Φανίας κατέγραψε σε ένα κομμάτι πάπυρο την κίνηση του σταθμού για ένα οκταήμερο. Σε κάθε στήλη υπήρχε η ημέρα και η ώρα της άφιξης του μεταφορέα, πού έγινε η αποστολή, το σημείο προορισμού, το όνομα του παραλήπτη. Αυτό το γραφειοκρατικής φύσεως έγγραφο έφτασε στις μέρες μας επειδή χρησιμοποιήθηκε ως επίχρισμα του εσωτερικού μίας αιγυπτιακής σαρκοφάγου. Και σήμερα, ο πάπυρος του Φανία είναι αναγνωρισμένος ως η αρχαιότερη ταχυδρομική επιστολή που έχει διασωθεί (αν και πριν από τον 3ο αιώνα π.Χ. υπήρχαν υπηρεσίες σε διάφορους πολιτισμούς όπως ο περσικός, που επάνδρωναν κλητήρες και εξυπηρετούσαν την αλληλογραφία ανάμεσα σε βασιλείς).
Τις αλλαγές που συντελέστηκαν στην επικοινωνία μεσα στους αιώνες θα θεωρούσαν έργα θεών ή δαιμόνων οι ταχυδρόμοι της υπηρεσίας των Πτολεμαίων. Όμως παρά τις χιλιετίες η ουσία παραμένει η ίδια: Τα πάντα εκπορεύονται από τα νοήματα των λέξεων που μεταφέρονται στον παραλήπτη είτε σε χαρτί ή οθόνη.
Οι κληρονόμοι του Φανία αυτή την στιγμή είναι εκατομμύρια, και βρίσκονται διάσπαρτοι και στους τέσσερεις ορίζοντες της υφηλίου. Συνολικά λειτουργούν σε όλη τη γη 660.000 δημόσια ταχυδρομικά γραφεία τα οποία απασχολούν 5.000.000 υπαλλήλους επιφορτισμένους στο να διακινούν κάθε χρόνο 436 δισεκατομμύρια αποστολές.
Σήμερα είναι μία ειδική μέρα για τα ταχυδρομεία, που έχουν τη δική τους γιορτή η οποία δεν επηρεάζεται από σύνορα, πολιτική ή θρησκεία. Συγκεκριμένα την 9η Οκτωβρίου τιμάται η Παγκόσμια Ημέρα Ταχυδρομείων: Την ίδια ημερομηνία που δημιουργήθηκε ένας από τους πρώτους οργανισμούς με παγκόσμια εμβέλεια, η Παγκόσμια Ταχυδρομική Ένωση.
Η ιστορία της ξεκινά πριν από 139 χρόνια, στη Βέρνη. Τότε, στις 9 Οκτωβρίου του 1874, υπογράφηκε η ίδρυση της «Γενικής Ταχυδρομικής Ένωσης» από 22 κράτη μέλη (ανάμεσα τους και η Ελλάδα). Η δημιουργία της ήταν το έργο ζωής του Πρώσου Heinrich von Stephan στον οποίο οφείλεται και η αναδιοργάνωση της γερμανικής ταχυδρομικής υπηρεσίας. Ο οραματιστής γραφειοκράτης αργότερα διορίστηκε υπουργός Ταχυδρομικών Υπηρεσιών του δεύτερου γερμανικού Ράιχ, αφού είχε μελετήσει ενδελεχώς τα προβλήματα συντονισμού που είχαν οι ταχυδρομικές υπηρεσίες της εποχής του.
Βρήκε τρόπους για το πώς θα λειαινόντουσαν τα εμπόδια που έθετε ο λαβύρινθος των εθνικών ταχυδρομικών υπηρεσιών. Απώτερος στόχος του ήταν να δημιουργηθούν ενιαία πρότυπα στη διεθνή διακίνηση της αλληλογραφίας. Αφού επεξεργάστηκε βιώσιμες λύσεις, συγκάλεσε μια διεθνή διάσκεψη στη Βέρνη στις 15 Σεπτεμβρίου 1874 όπου και έθεσε στις χώρες που έδωσαν το παρόν το σχέδιο του: τη δημιουργία της Διεθνούς Ταχυδρομικής Ένωσης.
Εν τέλει, ύστερα από είκοσι μέρες διαβουλεύσεων, μπήκαν οι υπογραφές από τους αντιπροσώπους των κρατών κάτω από το κείμενο της Συνθήκης της Βέρνης. Ουσιαστικά μπήκαν τα θεμέλια για την ενοποίηση των ταχυδρομικών υπηρεσιών. Αμέσως λειτούργησε ένα πλαίσιο κανονισμών που μετέβαλαν τα κατά τόπους ταχυδρομικά γραφεία σε ενιαίο έδαφος για την αμοιβαία ανταλλαγή επιστολών, αλλά και η αποφυγή αποστολών απαγορευμένων ειδών όπως όπλα, ναρκωτικά κ.λπ. Τη συνθήκη υπέγραψαν αργότερα και τα υπόλοιπα κράτη, δίνοντας της την μέγιστη εμβέλεια, και τέσσερα χρόνια μετά, το 1878, η επωνυμία της άλλαξε σε Παγκόσμια Ταχυδρομική Ένωση.
Το 1947, η Ένωση συμπεριλήφθηκε στους επιμέρους οργανισμούς του ΟΗΕ όπου και έλαβε τη σημερινή ονομασία της, διατηρώντας όμως την έδρα της στην ίδια πόλη. Σήμερα στην Παγκόσμια Ταχυδρομική Ένωση συμμετέχει το σύνολο σχεδόν του πλανήτη, ήτοι 192 χώρες, με δύο μόνο περιοχές να βρίσκονται εκτός: τα εδάφη της πρώην ισπανικής αποικίας της Δυτικής Σαχάρας την οποία διεκδικούν από το 1975 το Μαρόκο και η Μαυριτανία, και η Ταϊβάν επειδή δεν ανέχεται η Λαϊκή Δημοκρατία της Κίνας ότι στα γραμματόσημα της αναγράφει «Δημοκρατία της Κίνας».
Η Παγκόσμια Ημέρα Ταχυδρομείων καθιερώθηκε το 1969 και γιορτάζεται στις 9 Οκτωβρίου. Στόχος της είναι να αναδεικνύεται ο ρόλος των «ταχυδρομείων στην καθημερινή ζωή των ανθρώπων και των επιχειρήσεων και την καθοριστική συμβολή τους στην κοινωνική και οικονομική ανάπτυξη των χωρών».
Με αφορμή την ημέρα, σε μήνυμα του ο Γενικός Γραμματέας τα Ηνωμένων Έθνων Ban Ki-Moon αναφέρει ότι οι ταχυδρομικές υπηρεσίες -ζωτικής σημασίας για την παγκόσμια ανάπτυξη- είναι, όπως σημειώνει, οι «μηχανές του εμπορίου και της ανάπτυξης», ενώ καλεί τις εθνικές κυβερνήσεις να χρησιμοποιήσουν τις τεράστιες δυνατότητες των ταχυδρομικών δικτύων τους για να «προσεγγίσουν τους πολίτες τους και να γεφυρώσουν τα κενά στην σημερινή κοινωνία της πληροφορίας». Ο Ban Ki-moon συμπληρώνει ακόμα ότι οι «ταχυδρομικές υπηρεσίες αποτελούν σημαντική συμβολή στις κοινές προσπάθειές μας για την οικοδόμηση ενός ειρηνικού, βιώσιμου και δίκαιου μέλλοντος για όλους».
Όπως σημειώνει ο Κενυάτης Γενικός Διευθυντής της Παγκόσμιας Ταχυδρομικής Ένωσης, Bishar Hussein, που ανέλαβε επίσημα τα καθήκοντά του τον περασμένο Ιανουάριο, «ο παγκόσμιος ταχυδρομικός τομέας έχει να αντιμετωπίσει στην εποχή μας πολλές προκλήσεις, όπως η ταχεία εξέλιξη των τεχνολογιών επικοινωνίας που αλλάζουν το πρόσωπο των ταχυδρομικών υπηρεσιών σε όλο τον κόσμο». Καταλήγει ότι οι «νέες τεχνολογίες επικοινωνίας και πληροφοριών και η ανάπτυξη του ηλεκτρονικού εμπορίου είναι το άνοιγμα ενός πεδίου νέων ευκαιριών στον τομέα των ταχυδρομικών χρηματοοικονομικών υπηρεσιών». Η στρατηγική αυτή βασίζεται σε ένα ισχυρό όραμα: ενός ταχυδρομικού τομέα ως ουσιαστικού στοιχείου της παγκόσμιας οικονομίας.
Οι Γενικοί Διευθυντές της Ένωσης έχουν τετραετή θητεία. Εκλέγονται από τις χώρες μέλη στα συνέδρια που πραγματοποιούνται κάθε φορά σε διαφορετικό σημείο του κόσμου. Το επόμενο συνέδριο θα πραγματοποιηθεί το 2016 στην Κωνσταντινούπολη. Η Παγκόσμια Ταχυδρομική Ενωση έχει ετήσιο προϋπολογισμό περίπου 37 εκατ. ελβετικά φράγκα (περίπου 30 εκατομμύρια δολάρια). Το Διεθνές Γραφείο, που βασίζεται στη Βέρνη, απασχολεί περίπου 220 εργαζόμενους από όλο τον κόσμο.
Στην ελληνιστική Αίγυπτο τα χρόνια της βασιλείας του Πτολεμαίου Β΄ του Φιλάδελφου (255 π.Χ.) κάποιος Φανίας ήταν διαχειριστής του ταχυδρομικού σταθμού «Πολέμωνος Μερίς» που βρισκόταν στο μέσο της διαδρομής Αλεξάνδρειας-Θηβών. Πιθανόν προς ενημέρωση ο Φανίας κατέγραψε σε ένα κομμάτι πάπυρο την κίνηση του σταθμού για ένα οκταήμερο. Σε κάθε στήλη υπήρχε η ημέρα και η ώρα της άφιξης του μεταφορέα, πού έγινε η αποστολή, το σημείο προορισμού, το όνομα του παραλήπτη. Αυτό το γραφειοκρατικής φύσεως έγγραφο έφτασε στις μέρες μας επειδή χρησιμοποιήθηκε ως επίχρισμα του εσωτερικού μίας αιγυπτιακής σαρκοφάγου. Και σήμερα, ο πάπυρος του Φανία είναι αναγνωρισμένος ως η αρχαιότερη ταχυδρομική επιστολή που έχει διασωθεί (αν και πριν από τον 3ο αιώνα π.Χ. υπήρχαν υπηρεσίες σε διάφορους πολιτισμούς όπως ο περσικός, που επάνδρωναν κλητήρες και εξυπηρετούσαν την αλληλογραφία ανάμεσα σε βασιλείς).
Τις αλλαγές που συντελέστηκαν στην επικοινωνία μεσα στους αιώνες θα θεωρούσαν έργα θεών ή δαιμόνων οι ταχυδρόμοι της υπηρεσίας των Πτολεμαίων. Όμως παρά τις χιλιετίες η ουσία παραμένει η ίδια: Τα πάντα εκπορεύονται από τα νοήματα των λέξεων που μεταφέρονται στον παραλήπτη είτε σε χαρτί ή οθόνη.
Οι κληρονόμοι του Φανία αυτή την στιγμή είναι εκατομμύρια, και βρίσκονται διάσπαρτοι και στους τέσσερεις ορίζοντες της υφηλίου. Συνολικά λειτουργούν σε όλη τη γη 660.000 δημόσια ταχυδρομικά γραφεία τα οποία απασχολούν 5.000.000 υπαλλήλους επιφορτισμένους στο να διακινούν κάθε χρόνο 436 δισεκατομμύρια αποστολές.
Σήμερα είναι μία ειδική μέρα για τα ταχυδρομεία, που έχουν τη δική τους γιορτή η οποία δεν επηρεάζεται από σύνορα, πολιτική ή θρησκεία. Συγκεκριμένα την 9η Οκτωβρίου τιμάται η Παγκόσμια Ημέρα Ταχυδρομείων: Την ίδια ημερομηνία που δημιουργήθηκε ένας από τους πρώτους οργανισμούς με παγκόσμια εμβέλεια, η Παγκόσμια Ταχυδρομική Ένωση.
Η ιστορία της ξεκινά πριν από 139 χρόνια, στη Βέρνη. Τότε, στις 9 Οκτωβρίου του 1874, υπογράφηκε η ίδρυση της «Γενικής Ταχυδρομικής Ένωσης» από 22 κράτη μέλη (ανάμεσα τους και η Ελλάδα). Η δημιουργία της ήταν το έργο ζωής του Πρώσου Heinrich von Stephan στον οποίο οφείλεται και η αναδιοργάνωση της γερμανικής ταχυδρομικής υπηρεσίας. Ο οραματιστής γραφειοκράτης αργότερα διορίστηκε υπουργός Ταχυδρομικών Υπηρεσιών του δεύτερου γερμανικού Ράιχ, αφού είχε μελετήσει ενδελεχώς τα προβλήματα συντονισμού που είχαν οι ταχυδρομικές υπηρεσίες της εποχής του. Βρήκε τρόπους για το πώς θα λειαινόντουσαν τα εμπόδια που έθετε ο λαβύρινθος των εθνικών ταχυδρομικών υπηρεσιών. Απώτερος στόχος του ήταν να δημιουργηθούν ενιαία πρότυπα στη διεθνή διακίνηση της αλληλογραφίας. Αφού επεξεργάστηκε βιώσιμες λύσεις, συγκάλεσε μια διεθνή διάσκεψη στη Βέρνη στις 15 Σεπτεμβρίου 1874 όπου και έθεσε στις χώρες που έδωσαν το παρόν το σχέδιο του: τη δημιουργία της Διεθνούς Ταχυδρομικής Ένωσης.
Εν τέλει, ύστερα από είκοσι μέρες διαβουλεύσεων, μπήκαν οι υπογραφές από τους αντιπροσώπους των κρατών κάτω από το κείμενο της Συνθήκης της Βέρνης. Ουσιαστικά μπήκαν τα θεμέλια για την ενοποίηση των ταχυδρομικών υπηρεσιών. Αμέσως λειτούργησε ένα πλαίσιο κανονισμών που μετέβαλαν τα κατά τόπους ταχυδρομικά γραφεία σε ενιαίο έδαφος για την αμοιβαία ανταλλαγή επιστολών, αλλά και η αποφυγή αποστολών απαγορευμένων ειδών όπως όπλα, ναρκωτικά κ.λπ. Τη συνθήκη υπέγραψαν αργότερα και τα υπόλοιπα κράτη, δίνοντας της την μέγιστη εμβέλεια, και τέσσερα χρόνια μετά, το 1878, η επωνυμία της άλλαξε σε Παγκόσμια Ταχυδρομική Ένωση.
Το 1947, η Ένωση συμπεριλήφθηκε στους επιμέρους οργανισμούς του ΟΗΕ όπου και έλαβε τη σημερινή ονομασία της, διατηρώντας όμως την έδρα της στην ίδια πόλη. Σήμερα στην Παγκόσμια Ταχυδρομική Ένωση συμμετέχει το σύνολο σχεδόν του πλανήτη, ήτοι 192 χώρες, με δύο μόνο περιοχές να βρίσκονται εκτός: τα εδάφη της πρώην ισπανικής αποικίας της Δυτικής Σαχάρας την οποία διεκδικούν από το 1975 το Μαρόκο και η Μαυριτανία, και η Ταϊβάν επειδή δεν ανέχεται η Λαϊκή Δημοκρατία της Κίνας ότι στα γραμματόσημα της αναγράφει «Δημοκρατία της Κίνας».
Η Παγκόσμια Ημέρα Ταχυδρομείων καθιερώθηκε το 1969 και γιορτάζεται στις 9 Οκτωβρίου. Στόχος της είναι να αναδεικνύεται ο ρόλος των «ταχυδρομείων στην καθημερινή ζωή των ανθρώπων και των επιχειρήσεων και την καθοριστική συμβολή τους στην κοινωνική και οικονομική ανάπτυξη των χωρών».
Με αφορμή την ημέρα, σε μήνυμα του ο Γενικός Γραμματέας τα Ηνωμένων Έθνων Ban Ki-Moon αναφέρει ότι οι ταχυδρομικές υπηρεσίες -ζωτικής σημασίας για την παγκόσμια ανάπτυξη- είναι, όπως σημειώνει, οι «μηχανές του εμπορίου και της ανάπτυξης», ενώ καλεί τις εθνικές κυβερνήσεις να χρησιμοποιήσουν τις τεράστιες δυνατότητες των ταχυδρομικών δικτύων τους για να «προσεγγίσουν τους πολίτες τους και να γεφυρώσουν τα κενά στην σημερινή κοινωνία της πληροφορίας». Ο Ban Ki-moon συμπληρώνει ακόμα ότι οι «ταχυδρομικές υπηρεσίες αποτελούν σημαντική συμβολή στις κοινές προσπάθειές μας για την οικοδόμηση ενός ειρηνικού, βιώσιμου και δίκαιου μέλλοντος για όλους».
Όπως σημειώνει ο Κενυάτης Γενικός Διευθυντής της Παγκόσμιας Ταχυδρομικής Ένωσης, Bishar Hussein, που ανέλαβε επίσημα τα καθήκοντά του τον περασμένο Ιανουάριο, «ο παγκόσμιος ταχυδρομικός τομέας έχει να αντιμετωπίσει στην εποχή μας πολλές προκλήσεις, όπως η ταχεία εξέλιξη των τεχνολογιών επικοινωνίας που αλλάζουν το πρόσωπο των ταχυδρομικών υπηρεσιών σε όλο τον κόσμο». Καταλήγει ότι οι «νέες τεχνολογίες επικοινωνίας και πληροφοριών και η ανάπτυξη του ηλεκτρονικού εμπορίου είναι το άνοιγμα ενός πεδίου νέων ευκαιριών στον τομέα των ταχυδρομικών χρηματοοικονομικών υπηρεσιών». Η στρατηγική αυτή βασίζεται σε ένα ισχυρό όραμα: ενός ταχυδρομικού τομέα ως ουσιαστικού στοιχείου της παγκόσμιας οικονομίας.
Οι Γενικοί Διευθυντές της Ένωσης έχουν τετραετή θητεία. Εκλέγονται από τις χώρες μέλη στα συνέδρια που πραγματοποιούνται κάθε φορά σε διαφορετικό σημείο του κόσμου. Το επόμενο συνέδριο θα πραγματοποιηθεί το 2016 στην Κωνσταντινούπολη. Η Παγκόσμια Ταχυδρομική Ενωση έχει ετήσιο προϋπολογισμό περίπου 37 εκατ. ελβετικά φράγκα (περίπου 30 εκατομμύρια δολάρια). Το Διεθνές Γραφείο, που βασίζεται στη Βέρνη, απασχολεί περίπου 220 εργαζόμενους από όλο τον κόσμο.
