Πάσχα στην Αθήνα: Κατάνυξη με... ιστορία

της Ηρώς Κουνάδη

Κάπου ανάμεσα σε σχέδια εξόδων για φαγητό και clubbing, η πλειοψηφία των Αθηναίων που επιλέγει να… φυλά Θερμοπύλες το τετραήμερο του Πάσχα –όχι με ιδιαίτερη αυταπάρνηση, η αλήθεια να λέγεται, αλλά κυρίως διότι εκτιμά την ομορφιά της πόλης που γαληνεύει, σχετικά πάντα– κρατά τη νοερή υποσημείωση μιας ορισμένης «όμορφης εκκλησίας», στην οποία θα παρακολουθήσει τη βραδινή λειτουργία του Επιταφίου ή/και της Ανάστασης.

Τα κριτήρια για την επιλογή είναι πάντα υποκειμενικά: η εκκλησία μπορεί να είναι «όμορφη» γιατί βρίσκεται σε ωραίο σημείο, γιατί κοσμείται από εντυπωσιακές τοιχογραφίες, γιατί περιφέρει τον επιτάφιό της σε όμορφες γειτονιές, γιατί βρίσκεται κοντά στο μπαρ όπου έχει δοθεί το βραδινό ραντεβού. Κατακριτέο; Όχι περισσότερο από την τάση του lifestyle που στα ‘90s θα προσέδιδε στις αθηναϊκές εκκλησίες τον χαρακτηρισμό του hot spot και τα κατάλοιπα του οποίου θα επέβαλλαν στα ‘00s κόκκινη γόβα στιλέτο για τις «κοσμικές» Αθηναίες που ανηφόριζαν τα πλακόστρωτα του Πικιώνη προς τον Λουμπαρδιάρη.

Μακριά από οποιαδήποτε τάση «κοσμικότητας» και celebrity spotting, επιλέξαμε δώδεκα από τις πιο γραφικές και ιστορικές εκκλησίες της Αθήνας για να παρακολουθήσετε τις πασχαλινές λειτουργίες.

Ξεκινώντας από τα… all time classic, η Καπνικαρέα στο Μοναστηράκι αποτελεί με διαφορά μία από τις γραφικότερες αθηναϊκές εκκλησίες. Με ιστορία που χάνεται στα βάθη των αιώνων, ο Ναός των Εσοδίων της Θεοτόκου, όπως είναι το επίσημο όνομά του, χρονολογείται από τα μέσα του 11ου αιώνα, ενώ είναι κτισμένος επάνω στα ερείπια μιας άλλης εκκλησίας, κτισμένης περί το 460 μ.Χ. Πολύ κοντά της, ο εξίσου γραφικός Άγιος Φίλιππος στην οδό Αδριανού πραγματοποιεί την περιφορά του Επιταφίου του στο Θησείο.

Ιδιαίτερα… ρομαντική είναι, φυσικά, και η επιτάφια ακολουθία του Αγίου Δημητρίου του Λουμπαρδιάρη, στον πεζόδρομο της Αποστόλου Παύλου. Η ανέγερσή του ανάγεται στην οθωμανική εποχή, ενώ η αναστήλωση του 1955 έφερε στο φως τοιχογραφίες του 1735. Θα ήταν υποκρισία να αρνηθούμε ότι, πολύ περισσότερο από το ίδιο το παρεκκλήσι, την ιδιαίτερη ατμόσφαιρα –τόσο στον Επιτάφιο όσο και το βράδυ της Ανάστασης– δημιουργεί το ειδυλλιακό τοπίο που το περιβάλλει: το καταπράσινο δασάκι γύρω του και
η θέα στο φωτισμένο βράχο της Ακρόπολης.

Λίγα μόλις μέτρα από τον πεζόδρομο, η Αγία Μαρίνα είναι κτισμένη στο λόφο των Νυμφών, δίπλα στην ομώνυμη βυζαντινή εκκλησία που χρονολογείται από τον 12ο αιώνα και φιλοξενεί μερικές από τις ωραιότερες τοιχογραφίες της εποχής. Η εκκλησία κτίσθηκε το 1920 και διακοσμήθηκε με τοιχογραφίες την επόμενη δεκαετία. Χάρη στον ιδιαίτερο ρυθμό της, με έναν μεγάλο τρούλο να την σκεπάζει και τέσσερις μικρότερους να τον περιβάλλουν, θεωρείται –και όχι άδικα– μία από τις πλέον περίτεχνες της περιοχής. Η μαρμαρόστρωτη πλατεία ακριβώς μπροστά της συμπληρώνει ιδανικά την εικόνα, ενώ η θέα στην Ακρόπολη είναι και από εδώ μαγευτική.

Απομακρυνόμαστε λίγο από το Θησείο, για να ανηφορίσουμε προς έναν ακόμη ιστορικό ναό του κέντρου, εκείνον της Αγίας Ειρήνης στην Αιόλου. Η εκκλησία, από την οποία πήρε το όνομά της και η πλατεία που την περιβάλλει, χρονολογείται από το 1845. Ο πεζόδρομος μπροστά της εξασφαλίζει την απαραίτητη ησυχία που επιβάλλουν οι κατανυκτικές μελωδίες της Μεγάλη Παρασκευής, ενώ η περιφορά του Επιταφίου της ανεβαίνει έναν άλλο πεζόδρομο, αυτόν της Ερμού, για να καταλήξει στο Σύνταγμα.

«Ιστορικό και καλλιτεχνικό οικοδόμημα» έχει χαρακτηρίσει το Υπουργείο Πολιτισμού τον ναό της Ζωοδόχου Πηγής, στην οδό Ακαδημίας, και όχι άδικα: κτισμένος το 1846 σύμφωνα με τα σχέδια του αρχιτέκτονα Δημήτρη Ζέζου, ο ναός έχει διακοσμηθεί με αναγεννησιακές τοιχογραφίες, ενώ το τέμπλο του είναι φιλοτεχνημένο από τον ζωγράφο Π. Γεραλή. Η περιφορά του Επιταφίου γίνεται στις οδούς Θεμιστοκλέους, Ακαδημίας, Χαριλάου Τρικούπη, Σόλωνος και Μπενάκη.

Η πλατεία Καρύτση, όπου «ξεχειμώνιασε» φέτος η μισή Αθήνα, έχει πάρει –σε περίπτωση που δεν το ξέρετε– το όνομά της από την εκκλησία του Αγίου Γεωργίου Καρύτση, που κτίσθηκε το 1849 στο κέντρο της, στη θέση παλαιότερου βυζαντινού ναού. Η θέση της και μόνο, δίπλα στα μπαράκια, αποτελεί έναν πολύ καλό λόγο για να παρακολουθήσετε εδώ την επιτάφιο ακολουθία, αλλά και τη λειτουργία της Ανάστασης. Σε αυτήν την κατηγορία εμπίπτει και ο Άγιος Διονύσιος Αρεοπαγίτης, στην κολωνακιώτικη Σκουφά. Κτισμένος το 1931, ο ναός διακοσμήθηκε με στοιχεία εμπνευσμένα από διαφορετικές περιόδους, και αγιογραφίες του ζωγράφου Σπύρου Βασιλείου.

Αν υπομείνετε την κίνηση του περιφερειακού –ή απλά προνοήσετε να ξεκινήσετε νωρίς– ο Άγιος Γεώργιος στον Λυκαβηττό θα σας ανταμείψει με κατανυκτική ατμόσφαιρα, ονειρική ησυχία και μαγευτική θέα στη φωτισμένη Αθήνα. Η εκκλησία κτίσθηκε το 1870, σύμφωνα με τις επιταγές της κυκλαδίτικης αρχιτεκτονικής, στη θέση του αρχαίου ναού του Ακραίου Δία.

Από τις παλαιότερες, αλλά και πιο γραφικές, εκκλησίες της Αθήνας, η Αγία Αικατερίνη στη συμβολή των οδών Γαλανού και Χαιρεφώντος στην Πλάκα, κτίστηκε τον 11ο αιώνα πάνω στα ερείπια αρχαίου ναού της Αρτέμιδος, αλλά το 1839 ο μισοερειπωμένος λόγω της Επανάστασης ναός ανακαινίστηκε. Αξίζει να προσέξετε τα ερείπια από τα λουτρά που λειτουργούσαν στη ρωμαϊκή εποχή στο δυτικό προαύλιο, αλλά και τους αρχαίους κίονες και το επιστύλιο που σώζονται στην άκρη του ναού.

Η Μητρόπολη αποτελεί πάντα σταθερή αξία για τους Αθηναίους που κάνουν Πάσχα εντός τειχών. Ο μεγαλοπρεπής καθεδρικός ναός της Αθήνας, αφιερωμένος στον Ευαγγελισμό της Θεοτόκου, κτίσθηκε το 1862. Η περιφορά του Επιταφίου, υπό τις μελωδικές νότες της φιλαρμονικής του Δήμου Αθηναίων που τον συνοδεύει, καταλήγει στο Σύνταγμα, όπου συναντά τους επιταφίους των γύρω εκκλησιών.

Με διαφορά μία από τις πιο γαλήνιες εκκλησίες της Αθήνας, με ιδιαίτερα κατανυκτική ατμόσφαιρα και ελάχιστο κόσμο, είναι η Αγία Φωτεινή, στο αλσάκι απέναντι από το κολυμβητήριο, σε απόσταση αναπνοής από το Ολυμπιείον –κατά κόσμον Στήλες του Ολυμπίου Διός. Κτισμένος επάνω στα ερείπια του αρχαίου ιερού της Εκάτης, και δίπλα στο ιερό του Πανός, ο ναός αποπνέει μυσταγωγική ατμόσφαιρα και απολαμβάνει μαγευτική θέα στην Ακρόπολη.

Αν, τέλος, προτιμάτε θέα θάλασσα και είστε διατεθειμένοι να οδηγήσετε λίγο παραπάνω, ο Άγιος Γεώργιος στο Καβούρι είναι μία από τις ιδανικότερες επιλογές. Φωλιασμένη στην καρδιά ενός καταπράσινου πευκοδάσους σε απόσταση αναπνοής από την παραλία, η κατάλευκη εκκλησούλα απολαμβάνει υπέροχη θέα και γαλήνια ατμόσφαιρα, χάρη στο ειδυλλιακό τοπίο που την περιβάλλει.