LAT: Από... μακριά και αγαπημένοι!
Τέσσερα παιδιά, εικόσι δύο χρόνια γάμου και... ξεχωριστά σπίτια! Σας φαίνεται τρελό ή... "σουηδικό"; Λέγεται Living Apart Together (LAT), και είναι απλώς η νέα τάση στις σχέσεις.
του Δημήτρη Γλύστρα
Αν ισχυριστώ πως οι περισσότεροι από εμάς μεγαλώσαμε με μια συγκεκριμένη ιδέα για το τι είναι «οικογένεια», «σπίτι», «γάμος» και «νοικοκυριό» κινδυνεύω να ακουστώ ελαφρά συντηρητικός στη γενιά των «παιδιών χωρισμένων γονιών», αλλά μάλλον όχι παράλογος.
Ακόμα και οι προοδευτικότεροι των συνομηλίκων μου που τώρα βαδίζουν στη δεκαετία των τριάντα, μπορεί να επιδεικνύουν ελευθεριακές απόψεις περί των σχέσεων, αλλά στην πραγματικότητα θεωρούν όριο για όλη την τυχόν άσωτη και αλλοπρόσαλλη ζωή τους την ημέρα του γάμου τους- με αποτέλεσμα αρκετοί να την αναβάλουν πεισματικά, ενίοτε για καλό...
Ανήκω λοιπόν στον εσμό των ανθρώπων που η είδηση για την ραγδαία αύξηση του αριθμού των «LAT ζευγαριών», των ζευγαριών δηλαδή που ενώ είναι παντρεμένα έχουν χωριστές κατοικίες, μου έκανε εντύπωση. Όχι ακριβώς για την πρωτοποριακότητα της ιδέας, όσο για την επιτήδευση όλων ημών των «δυτικών» και την επιθυμία μας να δοκιμάσουμε όλη τη γκάμα των δυνατοτήτων ώστε να θεραπεύσουμε τις παθογένειες των ερωτικών σχέσεων.
Ας πάρουμε όμως τα πράγματα από την αρχή. “Living Apart Together” («ζώντας μαζί ξεχωριστά») είναι τα αρχικά της φράσης που εισάγει (ακόμα πιο) νέα ήθη στις ερωτικές σχέσεις. Τι περιλαμβάνει αυτός ο τρόπος ζωής;
Την διατήρηση ξεχωριστών νοικοκυριών ανεξαρτήτως της ύπαρξης γαμήλιων δεσμών, τέκνων, έρωτα ή άλλων... δαιμονίων.
Σύμφωνα με έρευνα βρετανών επιστημόνων, το LAT αποτελεί την κυρίαρχη τάση στις σχέσεις σήμερα με περίπου δύο εκατομμύρια ζευγάρια στη Μεγάλη Βρετανία να υπολογίζεται ότι συνυπάρχουν σε αυτό το καθεστώς.
Τόσο στη Βρετανία, όσο και στις ΗΠΑ αρκετές διασημότητες επιλέγουν την πρακτική του LAT. Βέβαια ο τρόπος ζωής των διασημοτήτων, όπως και τα εισοδήματά τους τούς επιτρέπουν η συγκεκριμένη πρακτική να αποτελεί το «παντεσπάνι» στο ιντελεκτουέλ της ερωτικής τους ζωής. Για όσους όμως τα παραδείγματα αυτά είναι λαμπρά να αναφέρουμε τους: Woody Allen και Mia Farrow, Margaret Drabble και Michael Holroyd, Helena Bohnam Carter και Tim Burton, καθώς και η νικήτρια του Booker, Arundahti Roy και ο σύζυγός της, Pradip Krishen.
Δεν είναι ωστόσο μόνο η Μεγάλη Βρετανία που έχει να επιδείξει τέτοιους εντπωσιακούς αριθμούς LAT. Το πανεπιστήμο Humboldt του Βερολίνου εκπόνησε μια μελέτη κατά την οποία η πρακτική εμφανίζεται όλο και περισσόττερο στις γερμανικές πόλεις. «Είναι ιδιαίτερα δημοφιλής πρακτική σε ανθρώπους που βρίσκονται στο τέλος της δεκαετίας των 30», είπε στους Times η Wiebke Neberich η οποία διεξήγαγε την έρευνα. «Οι περισσότεροι αυτής της ηλικίας το βλέπουν σαν μια ελκυστική και μακροχρόνια εναλλακτική στη συμβατικότητα των σχέσεων, έναντι των νεότερων ζευγαριών που δεν συγκατοικούν και θεωρούν ότι αυτό θα αλλάξει μόλις μπορέσουν», παρατηρεί η ίδια.
Η έρευνα της καθηγήτριας Neberich έδειξε ότι το ποσοστό των «LAT ζευγαριών» έχει αυξηθεί από το 11,6% το 1992 στο 13,4% το 2006. Για τις γυναίκες πάνω από 38 ετών το ποσοστό αυξήθηκε από το 4,7% στο 7,9%, ενώ για τους άνδρες η αύξηση ήταν από το 4,65 στο 8,4%. Η έρευνα έδειξε ακόμη ότι τα LAT ζευγάρια δήλωναν τόσο χαρούμενα όσο και τα «κανονικά».
Πιο περίεργες από την ομολογούμενη ευτυχία των LAT ζευγαριών είναι οι στατιστικές που δείχνουν ότι και οι μητέρες που έχουν LAT σχέση δηλώνουν ικανοποιημένες από την καθημερινότητά τους και δεν αναζητούν απεγνωσμένα τον σύζυγο που θα «αλλάζει τις λάμπες».
Εξάλλου, μία ακόμη έρευνα του Γερμανικού Ινστιστούτου Νεολαίας κατέληξε στο ότι «η αίσθηση της ευζωίας προκύπτει στους νέους όχι αυστηρά από τη μορφή που θα έχει το νοικοκυριό, αλλά από την ύπαρξη ή όχι ενός συντρόφου- άσχετα από το αν αυτός θα μένει σε κοινό ή σε δικό του σπίτι».
Σας φαίνεται τρελό; Ιδού μερικά από τα επιχειρήματα των LATers που σίγουρα έχουν σας έχουν ήδη απασχολήσει:
* Η σχέση διατηρείται φρέσκια, ενώ αυτό ακριβώς δημιουργεί το ιδανικό περιβάλλον για να αναπτυχθεί ο υγιής ψυχισμός των παιδιών
* Η σχέση δεν «απειλεί» τον προσωπικό χώρο του καθενός
* Η προσμονή για τον χρόνο που το ζευγάρι θα περάσει μαζί είναι πάντα γλυκιά
* Υπάρχει ελευθερία να κάνει ο καθένας πράγματα χωρίς προηγουμένως να γίνεται «διαβούλευση»
* Τα οικονομικά είναι ανεξάρτητα και δεν υπάρχει η πάντα δυσάρεστη πτυχή της αναγκαστικής συνεννόησης επ’ αυτ’ων
* Αρκετοί έχουν ανάγκη τη δυνατότητα να συγκεντρωθούν σε κάποια δουλειά που τυχόν έχουν να κάνουν χωρίς να αποσπώνται ή να ενοχλούνται από τον άλλον.
* Τα διπλά περιβάλλοντα μπορεί να είναι αρκετά ενδιαφέροντα. Πως θα σας φαινόταν δύο φορές την εβδομάδα να μένατε σε κάποιο προάστιο, διατηρώντας ταυτόχρονα το διαμέρισμά σας στο κέντρο;
Λοιπόν, μήπως πρέπει να ελέγξετε την προσαρμοστικότητα και τα αντακλαστικά σας στις αλλαγές; Η μήπως όχι; Πριν πανηγυρίσουμε την έλευση ενός ακόμη εργαλείου διάσωσης των ερωτικών σχέσεων καλό θα ήταν να περιμένουμε να δούμε τα αποτελέσματα ορισμένων πιο μακροχρόνιων ερευνών με στοιχεία που δεν είναι δυνατον να προκύψουν από το τόσο σύντομο χρονικό διάστημα, όπως επί παραδείγματι το ποια επίδραση θα έχει κάτι τέτοιο στην ανατροφή των παιδιών.
Δεν θεωρώ ότι το αρνητικό σημείο στη διαδικασία του LAT είναι η πιθανή αδυναμία του να διασφαλίσει τη βιωσιμότητα των σχέσεων, αφού η ρουτίνα που υπόσχεται είναι μάλλον πολύ πιο ενδιαφέρουσα από αυτή που ξέρουμε. Άλλωστε, δεν μπορεί κανείς να αμφισβητήσει τα θετικά του να μην έρχεσαι συνεχώς φάτσα με φάτσα με τον ίδιο άνθρωπο στα ίδια λίγα τετραγωνικά συζητώντας για τα ίδια πράγματα. Αυτό που νομίζω ότι θα αμφισβητείται είναι η προσωπική πεποίθηση του ότι όντως υπάρχει σχέση- όπως τουλάχιστον έχουμε συνηθίσει να την αναγνωρίζουμε.
«Και γιατί να υπάρχει μόνο όποιου τύπου σχέση αναγνωρίζουμε;», θα ρωτήσει ο ανήσυχος αναγνώστης. Για κανέναν λόγο αρχής, φυσικά. Απλώς γιατί πιθανότατα το πιο δύσκολο είναι να απεμπλακεί το μυαλό του καθενός από το ότι οι περίπλοκες καταστάσεις στις οποίες τυχόν μετέχει στην πραγματικότητα αντικαθιστούν την (εποχική έστω) ανικανότητά του να ζήσει κάτι απλό. Σημασία δεν έχει δε αν αυτό το απλό είναι «καλύτερο» από το λιγότερο απλό, αλλά αν ο... δράστης θα έχει την ευθυκρισία να είναι tabula rasa ως προς το τι προτιμά, και την αυτοτέλεια να αποστασιοποιηθεί από το τι θεωρείται προτιμητέο.
Αυτό συνήθως δεν γίνεται εύκολα και οι περισσότερες από αυτές τις ανατρεπτικές προτάσεις (σχολή του Σποκ στη διαπαιδαγώγηση, σεξουαλική ελευθεριότητα του ’70, κοινοκτημοσύνη κλπ) καταλήγουν να πρωτοκολλούνται στους τόμους της θεωρίας έχοντας στο μεταξύ «παρασύρει» στη δοκιμή διάφορους ανοιχτόμυαλους και κουλτουριάρηδες. Και όμως δεν βγαίνουν χαμένοι: Μπορεί να μην τους μένει αυτό που αρχικά οραματίστηκαν, τους μένει όμως η εμπειρία της δοκιμής.
Δεν ξέρω αν μπορεί κανείς να αντικασταστήσει την κοινότοπη φιλοδοξία του για την εξέλιξη μιας σχέσης με την ωριμότητα να σταματά αυτή την «εξέλιξη» σε σημείο περισσότερο συμφέρον για τον ίδιο το δεσμό.
Αν κάποιος με ρωτούσε κατά πόσον θα μου άρεσε να έχω μια τέτοιου τύπου σχέση- καθαρά συναισθηματικά- δύσκολα δεν θα απαντούσα όχι. «Αυτά είναι ημίμετρα», «αν θέλεις συνέχεια να είσαι με τον άλλον γιατί να υποβάλεις τον εαυτό σου σε τέτοια στέρηση;», «αυτά δεν λειτουργούν», «κάτι τέτοιο θα κάλυπτε μια άλλη αδυναμία της σχέσης» είναι μερικοί μόνο από τους αφορισμούς που μου έρχονται προς τεκμηρίωση της απαξίωσης.
Από την άλλη, δε μπορώ να κατασιγάσω τη φωνούλα μέσα μου που κάθε μέρα, κατά την 40λεπτη πρωινή μου οδική ταλαιπωρία στην κίνηση, επιθυμεί να ζητήσει σθεναρά και ανερυθρίαστα: «Στο Χαλάνδρι, αγάπη μου. Και δίπλα στη μαμά σου είναι, και δυο βήματα απο τη δουλειά μου...».
Αν ισχυριστώ πως οι περισσότεροι από εμάς μεγαλώσαμε με μια συγκεκριμένη ιδέα για το τι είναι «οικογένεια», «σπίτι», «γάμος» και «νοικοκυριό» κινδυνεύω να ακουστώ ελαφρά συντηρητικός στη γενιά των «παιδιών χωρισμένων γονιών», αλλά μάλλον όχι παράλογος.
Ακόμα και οι προοδευτικότεροι των συνομηλίκων μου που τώρα βαδίζουν στη δεκαετία των τριάντα, μπορεί να επιδεικνύουν ελευθεριακές απόψεις περί των σχέσεων, αλλά στην πραγματικότητα θεωρούν όριο για όλη την τυχόν άσωτη και αλλοπρόσαλλη ζωή τους την ημέρα του γάμου τους- με αποτέλεσμα αρκετοί να την αναβάλουν πεισματικά, ενίοτε για καλό...
Ανήκω λοιπόν στον εσμό των ανθρώπων που η είδηση για την ραγδαία αύξηση του αριθμού των «LAT ζευγαριών», των ζευγαριών δηλαδή που ενώ είναι παντρεμένα έχουν χωριστές κατοικίες, μου έκανε εντύπωση. Όχι ακριβώς για την πρωτοποριακότητα της ιδέας, όσο για την επιτήδευση όλων ημών των «δυτικών» και την επιθυμία μας να δοκιμάσουμε όλη τη γκάμα των δυνατοτήτων ώστε να θεραπεύσουμε τις παθογένειες των ερωτικών σχέσεων.
Ας πάρουμε όμως τα πράγματα από την αρχή. “Living Apart Together” («ζώντας μαζί ξεχωριστά») είναι τα αρχικά της φράσης που εισάγει (ακόμα πιο) νέα ήθη στις ερωτικές σχέσεις. Τι περιλαμβάνει αυτός ο τρόπος ζωής;
Την διατήρηση ξεχωριστών νοικοκυριών ανεξαρτήτως της ύπαρξης γαμήλιων δεσμών, τέκνων, έρωτα ή άλλων... δαιμονίων.
Σύμφωνα με έρευνα βρετανών επιστημόνων, το LAT αποτελεί την κυρίαρχη τάση στις σχέσεις σήμερα με περίπου δύο εκατομμύρια ζευγάρια στη Μεγάλη Βρετανία να υπολογίζεται ότι συνυπάρχουν σε αυτό το καθεστώς.
Τόσο στη Βρετανία, όσο και στις ΗΠΑ αρκετές διασημότητες επιλέγουν την πρακτική του LAT. Βέβαια ο τρόπος ζωής των διασημοτήτων, όπως και τα εισοδήματά τους τούς επιτρέπουν η συγκεκριμένη πρακτική να αποτελεί το «παντεσπάνι» στο ιντελεκτουέλ της ερωτικής τους ζωής. Για όσους όμως τα παραδείγματα αυτά είναι λαμπρά να αναφέρουμε τους: Woody Allen και Mia Farrow, Margaret Drabble και Michael Holroyd, Helena Bohnam Carter και Tim Burton, καθώς και η νικήτρια του Booker, Arundahti Roy και ο σύζυγός της, Pradip Krishen.
Δεν είναι ωστόσο μόνο η Μεγάλη Βρετανία που έχει να επιδείξει τέτοιους εντπωσιακούς αριθμούς LAT. Το πανεπιστήμο Humboldt του Βερολίνου εκπόνησε μια μελέτη κατά την οποία η πρακτική εμφανίζεται όλο και περισσόττερο στις γερμανικές πόλεις. «Είναι ιδιαίτερα δημοφιλής πρακτική σε ανθρώπους που βρίσκονται στο τέλος της δεκαετίας των 30», είπε στους Times η Wiebke Neberich η οποία διεξήγαγε την έρευνα. «Οι περισσότεροι αυτής της ηλικίας το βλέπουν σαν μια ελκυστική και μακροχρόνια εναλλακτική στη συμβατικότητα των σχέσεων, έναντι των νεότερων ζευγαριών που δεν συγκατοικούν και θεωρούν ότι αυτό θα αλλάξει μόλις μπορέσουν», παρατηρεί η ίδια.
Η έρευνα της καθηγήτριας Neberich έδειξε ότι το ποσοστό των «LAT ζευγαριών» έχει αυξηθεί από το 11,6% το 1992 στο 13,4% το 2006. Για τις γυναίκες πάνω από 38 ετών το ποσοστό αυξήθηκε από το 4,7% στο 7,9%, ενώ για τους άνδρες η αύξηση ήταν από το 4,65 στο 8,4%. Η έρευνα έδειξε ακόμη ότι τα LAT ζευγάρια δήλωναν τόσο χαρούμενα όσο και τα «κανονικά».
Πιο περίεργες από την ομολογούμενη ευτυχία των LAT ζευγαριών είναι οι στατιστικές που δείχνουν ότι και οι μητέρες που έχουν LAT σχέση δηλώνουν ικανοποιημένες από την καθημερινότητά τους και δεν αναζητούν απεγνωσμένα τον σύζυγο που θα «αλλάζει τις λάμπες».
Εξάλλου, μία ακόμη έρευνα του Γερμανικού Ινστιστούτου Νεολαίας κατέληξε στο ότι «η αίσθηση της ευζωίας προκύπτει στους νέους όχι αυστηρά από τη μορφή που θα έχει το νοικοκυριό, αλλά από την ύπαρξη ή όχι ενός συντρόφου- άσχετα από το αν αυτός θα μένει σε κοινό ή σε δικό του σπίτι».
Σας φαίνεται τρελό; Ιδού μερικά από τα επιχειρήματα των LATers που σίγουρα έχουν σας έχουν ήδη απασχολήσει:
* Η σχέση διατηρείται φρέσκια, ενώ αυτό ακριβώς δημιουργεί το ιδανικό περιβάλλον για να αναπτυχθεί ο υγιής ψυχισμός των παιδιών
* Η σχέση δεν «απειλεί» τον προσωπικό χώρο του καθενός
* Η προσμονή για τον χρόνο που το ζευγάρι θα περάσει μαζί είναι πάντα γλυκιά
* Υπάρχει ελευθερία να κάνει ο καθένας πράγματα χωρίς προηγουμένως να γίνεται «διαβούλευση»
* Τα οικονομικά είναι ανεξάρτητα και δεν υπάρχει η πάντα δυσάρεστη πτυχή της αναγκαστικής συνεννόησης επ’ αυτ’ων
* Αρκετοί έχουν ανάγκη τη δυνατότητα να συγκεντρωθούν σε κάποια δουλειά που τυχόν έχουν να κάνουν χωρίς να αποσπώνται ή να ενοχλούνται από τον άλλον.
* Τα διπλά περιβάλλοντα μπορεί να είναι αρκετά ενδιαφέροντα. Πως θα σας φαινόταν δύο φορές την εβδομάδα να μένατε σε κάποιο προάστιο, διατηρώντας ταυτόχρονα το διαμέρισμά σας στο κέντρο;
Λοιπόν, μήπως πρέπει να ελέγξετε την προσαρμοστικότητα και τα αντακλαστικά σας στις αλλαγές; Η μήπως όχι; Πριν πανηγυρίσουμε την έλευση ενός ακόμη εργαλείου διάσωσης των ερωτικών σχέσεων καλό θα ήταν να περιμένουμε να δούμε τα αποτελέσματα ορισμένων πιο μακροχρόνιων ερευνών με στοιχεία που δεν είναι δυνατον να προκύψουν από το τόσο σύντομο χρονικό διάστημα, όπως επί παραδείγματι το ποια επίδραση θα έχει κάτι τέτοιο στην ανατροφή των παιδιών.
Δεν θεωρώ ότι το αρνητικό σημείο στη διαδικασία του LAT είναι η πιθανή αδυναμία του να διασφαλίσει τη βιωσιμότητα των σχέσεων, αφού η ρουτίνα που υπόσχεται είναι μάλλον πολύ πιο ενδιαφέρουσα από αυτή που ξέρουμε. Άλλωστε, δεν μπορεί κανείς να αμφισβητήσει τα θετικά του να μην έρχεσαι συνεχώς φάτσα με φάτσα με τον ίδιο άνθρωπο στα ίδια λίγα τετραγωνικά συζητώντας για τα ίδια πράγματα. Αυτό που νομίζω ότι θα αμφισβητείται είναι η προσωπική πεποίθηση του ότι όντως υπάρχει σχέση- όπως τουλάχιστον έχουμε συνηθίσει να την αναγνωρίζουμε.
«Και γιατί να υπάρχει μόνο όποιου τύπου σχέση αναγνωρίζουμε;», θα ρωτήσει ο ανήσυχος αναγνώστης. Για κανέναν λόγο αρχής, φυσικά. Απλώς γιατί πιθανότατα το πιο δύσκολο είναι να απεμπλακεί το μυαλό του καθενός από το ότι οι περίπλοκες καταστάσεις στις οποίες τυχόν μετέχει στην πραγματικότητα αντικαθιστούν την (εποχική έστω) ανικανότητά του να ζήσει κάτι απλό. Σημασία δεν έχει δε αν αυτό το απλό είναι «καλύτερο» από το λιγότερο απλό, αλλά αν ο... δράστης θα έχει την ευθυκρισία να είναι tabula rasa ως προς το τι προτιμά, και την αυτοτέλεια να αποστασιοποιηθεί από το τι θεωρείται προτιμητέο.
Αυτό συνήθως δεν γίνεται εύκολα και οι περισσότερες από αυτές τις ανατρεπτικές προτάσεις (σχολή του Σποκ στη διαπαιδαγώγηση, σεξουαλική ελευθεριότητα του ’70, κοινοκτημοσύνη κλπ) καταλήγουν να πρωτοκολλούνται στους τόμους της θεωρίας έχοντας στο μεταξύ «παρασύρει» στη δοκιμή διάφορους ανοιχτόμυαλους και κουλτουριάρηδες. Και όμως δεν βγαίνουν χαμένοι: Μπορεί να μην τους μένει αυτό που αρχικά οραματίστηκαν, τους μένει όμως η εμπειρία της δοκιμής.
Δεν ξέρω αν μπορεί κανείς να αντικασταστήσει την κοινότοπη φιλοδοξία του για την εξέλιξη μιας σχέσης με την ωριμότητα να σταματά αυτή την «εξέλιξη» σε σημείο περισσότερο συμφέρον για τον ίδιο το δεσμό.
Αν κάποιος με ρωτούσε κατά πόσον θα μου άρεσε να έχω μια τέτοιου τύπου σχέση- καθαρά συναισθηματικά- δύσκολα δεν θα απαντούσα όχι. «Αυτά είναι ημίμετρα», «αν θέλεις συνέχεια να είσαι με τον άλλον γιατί να υποβάλεις τον εαυτό σου σε τέτοια στέρηση;», «αυτά δεν λειτουργούν», «κάτι τέτοιο θα κάλυπτε μια άλλη αδυναμία της σχέσης» είναι μερικοί μόνο από τους αφορισμούς που μου έρχονται προς τεκμηρίωση της απαξίωσης.
Από την άλλη, δε μπορώ να κατασιγάσω τη φωνούλα μέσα μου που κάθε μέρα, κατά την 40λεπτη πρωινή μου οδική ταλαιπωρία στην κίνηση, επιθυμεί να ζητήσει σθεναρά και ανερυθρίαστα: «Στο Χαλάνδρι, αγάπη μου. Και δίπλα στη μαμά σου είναι, και δυο βήματα απο τη δουλειά μου...».
