Ούγκο Τσάβες: Τέλος εποχής για την Λατινική Αμερική

Ένας κακοήθης όγκος, τέσσερις επεμβάσεις και μία διετής μάχη έγιναν το βράδυ της Τρίτης ο λόγος που η Βενεζουέλα έπεσε σε βαρύ πένθος. Ο εμβληματικός Πρόεδρος της χώρας, που επί δώδεκα χρόνια κράτησε τα ηνία της πολιτικής σκηνής, άφησε την τελευταία του πνοή στα 58 του χρόνια, και ταυτόχρονα τα εκατομμύρια των «οπαδών» του, που τον ακολουθούσαν με θρησκευτική λατρεία, να θρηνούν, ανησυχώντας για την επόμενη ημέρα στη Βενεζουέλα.

Από τις αλάνες στον στρατό

Την παιδική του ηλικία, ο ίδιος ο Τσάβες την είχε περιγράψει με τις λέξεις φτώχια και πόνος. Ζούσε με την οικογένειά του σε ένα μικρό σπίτι στην επαρχία της Βενεζουέλας, και συχνά, όπως είχε πει, δεν είχε απολύτως τίποτα να φάει. Ωστόσο, ο νεαρός τότε Ούγκο είχε κλίση στις τέχνες και στον αθλητισμό (ήθελε να γίνει επαγγελματίας παίκτης του baseball, ενώ έγραφε και ποιήματα), γι’ αυτό και οι γονείς του μετακόμισαν σε κοντινή πόλη, ώστε να συνεχίσει την εκπαίδευσή του στο μοναδικό σχολείο ανώτερης εκπαίδευσης της περιοχής.

Το 1971 μπήκε στην Στρατιωτική Ακαδημία της Βενεζουέλας, στο Καράκας. «Νομίζω ότι από την στιγμή που τέλειωσα την Ακαδημία, είχα αποκτήσει την κατεύθυνση προς ένα επαναστατικό κίνημα. Ο Ούγκο Τσάβες που μπήκε εκεί ήταν ένα παιδί απ’ τους λόφους, ένας «llanero» με φιλοδοξίες να παίξει επαγγελματικό baseball. Τέσσερα χρόνια μετά, βγήκε ένας στρατιωτικός που είχε πάρει το επαναστατικό μονοπάτι», είχε πει ο ίδιος.

Από το «μονοπάτι» στην «λεωφόρο» της Επανάστασης



Παρ’ ότι δεν άφησε ανεκμετάλλευτη την καλλιτεχνική και αθλητική του φύση – κατά τα πρώτα χρόνια της στρατιωτικής του καριέρας φρόντιζε παράλληλα να παίζει σε μια τοπική ομάδα baseball, να διοργανώνει παιχνίδια bingo, να γράφει στην τοπική εφημερίδα και να είναι κριτής σε… καλλιστεία- ο Τσάβες ξεκίνησε να δίνει μορφή στην άμορφη επαναστατική του ιδεολογία. Άρχισε να αμφισβητεί τις τακτικές του στρατού, τα βασανιστήρια που επέβαλε και την ανισορροπία στην κατανομή του πλούτου της Βενεζουέλας. Παράλληλα, γνώρισε τις αριστερές αρετές του Προέδρου του Παναμά, Torrijos, του Προέδρου του Περού, Velasco, του Che Guevara, του Μπολιβάρ, αλλά και τον Πινοσέτ, τον οποίο μίσησε.

Το 1982, ίδρυσε το «Μπολιβιανό Επαναστατικό Κίνημα 200» και εργάστηκε προς μια εθνική και επαναστατική τακτική, η οποία κατέληξε δέκα χρόνια μετά σε (αποτυχημένη) απόπειρα πραξικοπήματος μαζί με άλλους τέσσερις αντισυνταγματάρχες, αυτό που ονομάστηκε «Επιχείρηση Ζαμόρα». Το πραξικόπημα έγινε για να ρίξει την κυβέρνηση Πέρες, η οποία είχε ανελιχθεί στην εξουσία με την υπόσχεση να μην ακολουθήσει τις προτροπές του Δ.Ν.Τ. και των ΗΠΑ, αλλά τελικά ακολούθησε νεοφιλελεύθερες τακτικές και δυσαρέστησε τον λαό.

Ο Τσάβες φυλακίστηκε, δηλώνοντας πως «η επανάσταση προς το παρόν τελείωσε», ενώ του δόθηκε χάρη δύο χρόνια αργότερα. Τότε ήταν που αποφάσισε να διεκδικήσει την εξουσία με την «συμβατική» οδό, μέσω εκλογών. Ο στιβαρός του λόγος, το «γκελ» στην μεσαία τάξη και τα πιο αδύναμα στρώματα στην κοινωνία και η αντικαπιταλιστική του ρητορική –συνοδευμένη πάντα από την εικόνα του κόκκινου μπερέ του- του χάρισαν την προεδρία το 1998, όταν κατάφερε σαρωτική νίκη με το 56% των ψήφων.

Η νέα σελίδα της Βενεζουέλας



Κάπως έτσι, με την άνοδο του Τσάβες στην εξουσία, έληξε μια περίοδος σχεδόν μισού αιώνα κατά τον οποίο επικρατούσε ο δικομματισμός στην χώρα. Ο Τσάβες φρόντισε να αρχίσει αμέσως τις συνταγματικές μεταρρυθμίσεις και να αλλάξει την ατζέντα της εξωτερικής πολιτικής: Άφησε πίσω τις σχέσεις με τους «παλιούς φίλους» της χώρας και στράφηκε προς τον Φιντέλ Κάστρο, το Ιράν και τη Λιβύη.

Όνειρό του ήταν να εφαρμόσει αυτό που αποκαλούσε «σοσιαλισμό του 21ου αιώνα» και να ενώσει την Λατινική Αμερική, που σταδιακά μετρούσε όλο και περισσότερους αριστερούς ηγέτες. Μπορεί αυτό το τελευταίο σχέδιό του να απέτυχε, αλλά η πλειοψηφία του λαού της Βενεζουέλας τον κράτησε στην προεδρία και στις επόμενες τρεις εκλογικές αναμετρήσεις και τον μεταμόρφωσε σε πολιτικό σύμβολο για την Λατινική Αμερική.

Φυσικά, δεν λείπουν και τα «παρασκήνια», καθώς ο Τσάβες θεωρείται αμφιλεγόμενη προσωπικότητα. Πολλοί για παράδειγμα διαφώνησαν με την κρατικοποίηση μεγάλων επιχειρήσεων της Βενεζουέλας, και θεωρούν πως με τα χρόνια η διακυβέρνησή του έγινε όλο και πιο αυστηρή, η εκτελεστική εξουσία όλο και πιο δυνατή, ενώ αποδυναμώθηκαν θεσμοί όπως το Ανώτατο Δικαστήριο, ο στρατός και το Κοινοβούλιο. Δεν πέρασε, επίσης, απαρατήρητη η εκκεντρικότητά του: Λέγεται πως είχε εμμονή με την πολιτική περσόνα του Μπολιβάρ, και πως πίστευε ότι είναι η μετενσάρκωσή του – γι’ αυτό και στα υπουργικά συμβούλια απαιτούσε να υπάρχει μια κενή θέση για το… φάντασμα του Μπολιβάρ.

Ενδεικτική ήταν η συμφωνία του με τον «κόκκινο» δήμαρχο του Λονδίνου Κεν Λίβινγκστον, όπως αναφέρει και το Euro2day.gr, τον οποίο στήριξε δίνοντας φθηνά καύσιμα για μερικά από τα λεωφορεία του Λονδίνου, ιδίως στις γραμμές που χρησιμοποιούν οι φτωχότεροι κάτοικοι της πόλης. Παράλληλα, υποβάθμισε τον ρόλο της πετρελαϊκής εταιρίας της χώρας, ενώ όξυνε και τις σχέσεις της Βενεζουέλας με τις ΗΠΑ, όντας πολέμιος των τακτικών του Μπους, τον οποίο είχε αποκαλέσει σε διάσκεψη των Ηνωμένων Εθνών "διάβολο". Οι ΗΠΑ τον θεωρούσαν "δύναμη αποσταθεροποίησης" στην περιοχή, ενώ εκείνος φρόντιζε να βάζει φρένο στα αμερικανικά συμφέροντα, και να διατηρεί το πετρέλαιο σε υψηλή τιμή, ώστε να χρηματοδοτούνται κοινωνικά προγράμματα.

Το τέλος ενός ηγέτη



Τον Ιούνιο του 2011, ο Τσάβες δήλωσε πως βρίσκεται σε στάδιο ανάρρωσης από εγχείρηση αφαίρεσης όγκου με καρκινικά κύτταρα. Η κατάσταση της υγείας του του επέβαλε νέα εγχείρηση τον Δεκέμβριο του 2012. Εν τω μεταξύ, είχε κερδίσει για τέταρτη φορά τις προεδρικές εκλογές τον Οκτώβριο του 2012, και η ορκωμοσία του είχε προγραμματιστεί για τον Ιανουάριο του 2013, αλλά η Εθνοσυνέλευση της Βενεζουέλας συμφώνησε να την αναβάλλει για να του δώσει χρόνο να αναρρώσει.

Κάτι που ποτέ δεν έγινε, αφού τις τελευταίες ημέρες η κατάστασή του επιδεινώθηκε, μέχρι που τελικά έφυγε από την ζωή το βράδυ της Τρίτης 5 Μαρτίου. Ο θάνατός του αναμένεται να προκαλέσει ντόμινο εξελίξεων στην Λατινική Αμερική αλλά και στα δεδομένα της παγκόσμιας οικονομίας, παρ’ ότι η πετρελαϊκή αγορά παραμένει ακόμη ανεπηρέαστη. Μάθετε περισσότερα για την ζωή του Ούγκο Τσάβες εδώ και δείτε μερικά από τα πιο «εμβληματικά» του λόγια εδώ. 

Γ.Κ.