Θάνος Μικρούτσικος: "Ήμουν από τους πρώτους που αγανάκτησαν"

της Φιλουμένας Ζλατάνου 

Έχει ειπωθεί και γραφτεί δεκάδες φορές η σημασία του κεφαλαίου Θάνος Μικρούτσικος στην ελληνική μουσική. Όμως η μνήμη θέλει να τη «σκουντάς» και να την αναμοχλεύεις συνέχεια και τα εύσημα να αποδίδονται από κάθε γενιά σε αυτούς που δικαιωματικά το αξίζουν. Έχοντας μελοποιήσει μεγάλους ποιητές Έλληνες και ξένους, έχοντας περάσει «κάθετα» τη δύναμη της ποίησης του Νίκου Καββαδία, έχοντας τολμήσει με τα πολιτικά του τραγούδια και συγκινήσει με τα βαθιά ερωτικά του, ο Θάνος Μικρούτσικος δε σταματά να εκπλήσσει, να πειραματίζεται και να αφουγκράζεται τον κόσμο. Ξεκίνησε ένα μουσικό οδοιπορικό με όχημα την καλή μουσική και εξαιρετικούς συντρόφους, με στόχο ο κόσμος να μη μείνει μόνο στα αγαπημένα τραγούδια αλλά να ευχαριστηθεί και μία ξεχωριστή μουσική πρόταση, σε μια «μουσική πράξη για πέντε».

Μας μίλησε με αφορμή τη συναυλία στην Τεχνόπολη στις 28 Ιουνίου, για τις διαδηλώσεις, την αγανάκτηση, το lifestyle, τα αληθινά αίτια της παρακμής, τον έρωτα, το ταξίδι και την προτροπή του Καββαδία, με τόλμη και ειλικρίνεια, με ζέση και πάθος, χωρίς φανφάρες και ρητορείες, αφήνοντάς μας αισιοδοξία, αληθινή ελπίδα ότι το καράβι θα βρει τον προορισμό του και δε θα βουλιάξει.

Να αρχίσουμε με το φλέγον ζήτημα των ημερών. Τι γνώμη έχετε για τον κόσμο που κατεβαίνει στο Σύνταγμα, τους «Αγανακτισμένους»;
Από το 1996, την εποχή της οκταετίας του Κώστα Σημίτη και μετά την εξαετία του Κώστα Καραμανλή, σε πάνω από 200 δημόσιες παρεμβάσεις μου, είχα τοποθετηθεί για την κατάσταση στη χώρα και προς τα πού κατευθύνεται. Ζούμε σε έναν καπιταλισμό ο οποίος γίνεται όλο και πιο βάρβαρος. Μας υποχρέωσαν να ζήσουμε σε μια πλαστή ευμάρεια και σε ένα οικοδόμημα lifestyle, και δεν αναφέρομαι μόνο στο τραγούδι. Καθιερώθηκε το lifestyle ως τρόπος ζωής, ότι μπορούμε να ζούμε με το εγώ μας και δε χρειάζεται το "εμείς", δε χρειάζεται να πετύχουμε όλοι, αλλά μόνοι μας. Αυτό που κυριάρχησε στις δεκαετίες '90 και 2000, από τις διαφημίσεις μέχρι τις μεσημεριανές εκπομπές, ήταν ο ωραίος γραμμωμένος τύπος με ένα μοντέλο δίπλα του, με το κάμπριο αμάξι, στο μπαρ το βράδυ. Αυτό ήταν το μοντέλο του πετυχημένου νέου, αποσιωπώντας και μαυρίζοντας την πραγματική εικόνα της κοινωνίας που και εκείνη την εποχή είχε ανέργους.

Είμαι από τους ελάχιστους που αγανάκτησα πολύ πριν αγανακτήσουν οι φίλοι μας στην Πλατεία Συντάγματος και όταν ήρθε η κρίση, οι τοποθετήσεις μου ήταν σαφείς. Θεωρώ ότι αυτό που γίνεται στην Πλατεία είναι ένα πολύ θετικό φαινόμενο. Δεν είμαστε λίγοι όσοι έχουμε τις ίδιες απόψεις για το lifestyle το κοινωνικό. Μας έχουν κάνει να φαινόμαστε λίγοι, έχουμε χάσει ο ένας τη διεύθυνση του άλλου. Η Πλατεία απέδειξε ότι ξανακερδίσαμε λίγο ο ένας τα στοιχεία του άλλου. Ο κόσμος μαζεύτηκε γιατί είναι αγανακτισμένος, έχει φτάσει στο αμήν. Μπορεί να παρατηρήσει κανείς ότι μαζεύονται άνθρωποι με πολλές και διαφορετικές απόψεις.

Υπάρχουν ορισμένες απόψεις με τις οποίες δε συμφωνώ, όπως με τη μούτζα στους 300 βουλευτές. Μπορεί να προέρχεται από την αγανάκτηση, αλλά δεν είναι οι τριακόσιοι που φταίνε στο σύνολό τους. Παρ’ όλες τις διαφωνίες μου με την αριστερά, δεν καταλαβαίνω γιατί μουτζώνουμε το Συνασπισμό και το ΚΚΕ. Κυβέρνησαν ποτέ; Διοίκησαν και έκλεψαν ποτέ; Επίσης διαφωνώ με ένα ακόμη ζήτημα. Θυμάμαι μία σειρά εκπομπών του Παπαδάκη, ο οποίος για ένα μήνα ξεκινούσε την εκπομπή λέγοντας φέρτε πίσω τα κλεμμένα. Το χρέος μας είναι 300 δισεκατομμύρια ευρώ, όλα τα κλεμμένα να βάλεις δεν ξεπερνάνε το ένα δισεκατομμύριο. Βεβαίως να τους πιάσουν τους κλέφτες και να τους βάλουν φυλακή ή να τους απαξιώσουν ηθικά, αλλά δεν είναι αυτή η αιτία του κακού.

Κατά τη γνώμη μου το πρόβλημα είναι το εξής. Ο καπιταλισμός, ο οποίος παίζει μόνος του στο γήπεδο γιατί δεν υπάρχει πλέον το αντίπαλο δέος του υπαρκτού σοσιαλισμού, κάνει ό,τι θέλει παγκοσμίως. Το κέρδος είναι η βάση του και οδηγεί στον παραλογισμό με αποτέλεσμα η απληστία του χρηματοπιστωτικού συστήματος –η οποία είναι η αιχμή του δόρατος– να οδηγεί στην κρίση. Η κρίση κεφαλαίου μετατράπηκε σε κρίσης εργασίας. Η κλοπή είναι σύμπτωμα του συστήματος και όχι η αιτία των δεινών. Είμαι θετικός όμως που ξεσηκώθηκε ο κόσμος έστω και με ασάφεια. Χρειάζεται η αντίσταση και αν αυτή μπορέσει να καναλιζαριστεί μέσω σωστών συνθημάτων, που να στοχεύουν στην καρδιά του προβλήματος, τόσο το καλύτερο. Αν όχι, θα μείνει μία αντίδραση που λειτουργεί με το θυμικό κι όχι με το μυαλό.

Χρειαζόμαστε ηγέτη ή ηγέτες εντέλει;
Ο ηγέτης προκύπτει από τις κοινωνικές συνθήκες. Είναι θέμα κινήματος, εάν υπάρξει βέβαια, γιατί η αριστερά έκανε κάποια λάθη τα προηγούμενα τριάντα χρόνια. Φαίνεται ότι δεν την πολυεμπιστεύεται ο κόσμος, γιατί αν την εμπιστευόταν τότε το ΚΚΕ και ο Συνασπισμός θα είχαν το 40%. Από τη στιγμή που δεν υπάρχει μία αριστερά ριζοσπαστική να εισπράξει την αγανάκτηση του κόσμου και να τη μετατρέψει σε μια αγωνιστική διαδικασία, τότε δεν μπορώ να αισιοδοξώ ότι τα πράγματα μπορούν να αλλάξουν ριζικά. Αυτό δε σημαίνει ότι πρέπει να σταματήσει ο καθένας να αντιδρά γιατί αν πάψει να αντιδρά, τότε πεθαίνει.

Είναι ο έρωτας ένα είδος πολιτικής;
Κατ' αρχήν, ο έρωτας έπαιξε και παίζει πολύ σημαντικό ρόλο στη ζωή μου. Όσες γυναίκες πέρασαν από τη ζωή μου, τις θυμάμαι με πολλή αγάπη και σεβασμό γιατί αυτό που είμαι εγώ τώρα το οφείλω στους ανθρώπους που πέρασαν από δίπλα μου. Ο καθένας μας μπορεί να πει ότι είναι άθροισμα λαθών και σωστών πραγμάτων. Η πορεία η δική μου ήταν αρκετά συνδεδεμένη με τις γυναίκες. Ο έρωτας, συνεπώς, είναι κινητήρια δύναμη.

Η αλήθεια σκοτώνει;
Στην καθημερινότητα μας, στη συντριπτική πλειοψηφία, θα έλεγα ότι η αλήθεια είναι απαραίτητη. Όσο μεγαλώνω, έχω αυτή την ανάγκη. Υπάρχουν μικρά και αθώα ψέματα ή ψέματα προστατευτισμού αλλά σε γενικές γραμμές η αλήθεια, κι αν ακόμα πονάει, είναι απαραίτητη.
 
Υπάρχει τελικά ανιδιοτέλεια; Έχουμε χάσει τον ανθρωπισμό μας;
Πιστεύω στο πρόσωπο και στην προσωπικότητα και ότι μπορεί να ξεπεράσει δυσκολίες, να καθοδηγήσει πράγματα. Στη συγκεκριμένη κοινωνία ο ανταγωνισμός είναι φρικτός και οι ταχύτητες δημιουργούν θέματα. Πας να περάσεις ένα φανάρι που έχεις προτεραιότητα και ένας που τρέχει αρχίζει να σε βρίζει. Λένε μερικοί ότι είναι ίδιον του Έλληνα, του Μεσογειακού τύπου. Σίγουρα είμαστε οι Μεσόγειοι πιο ζωηροί σε σχέση με τους φλεγματικούς Βόρειους, αλλά όλα αυτά τα πράγματα και οι καταστάσεις διαμορφώνονται, πιστεύω, από μία σκληρή πραγματικότητα αφενός και μία κοινωνική δομή αφετέρου.

Ποια είναι η δύναμη του έργου του Νίκου Καββαδία;
Βλέπω ότι η κάθε νέα γενιά με πολύ πάθος προσελκύεται από το «Σταυρό του Νότου» και τις «Γραμμές των οριζόντων», γεγονός που φαίνεται και από το γεγονός ότι έχει πουλήσει πάνω από ενάμιση εκατομμύριο αντίτυπα. Το λέω για να αποδείξω την Καββαδιομάνια που υπάρχει. Θα μιλήσω για τη μουσική και κυρίως για την ποιητική του Καββαδία. Μουσικά υπάρχει ένα πλεονέκτημα. Ενώ ξεκίνησε το 1977 και εκδόθηκε το 1979 για πρώτη φορά, η μουσική αλλάζει συνεχώς. Δεν εννοώ όμως ότι απλά ενορχηστρώνεται αλλιώς. Αν κάποιος ακούσει όλες τις εκδοχές του έργου μέχρι σήμερα, θα δει αλλαγή στην αρμονική δομή, άλλη μελωδική μεταχείριση από τον αρχικό πυρήνα, σαφώς άλλη ενορχήστρωση, διαφορετική ρυθμική αγωγή και προσθήκη πολλών αυτοσχεδιασμών. Αυτό το καθιστά γοητευτικό στην εκάστοτε νέα γενιά.

Ο Καββαδίας εξέδωσε την πρώτη του ποιητική συλλογή το 1933, το «Μαραμπού». Πέθανε το 1975. Αν ήταν όσα έγραφαν οι κριτικοί και απλώς περιέγραφε τη ζωή των ναυτικών θα ήταν ένα είδος Καρκαβίτσα, δηλαδή ένας καλός λογοτέχνης, ηθογράφος, που μίλησε για κάποια ταξίδια, για την οικογενειακή ζωή, για τη ζωή πάνω στο καράβι. Αυτό όσο κι αν είμαστε θαλασσινός λαός δε θα ήταν ικανό να εξηγήσει τη μανία των νέων ανθρώπων.

Για μένα, αυτός ο ποιητής λέει στα νέα παιδιά «άκου να δεις πιτσιρίκο. Αξίζει τον κόπο να ζεις πάνω σε αυτόν τον πλανήτη, μόνο υπό την προϋπόθεση ότι θα ξεπερνάς τις καταγεγραμμένες σου ικανότητες, θα διευρύνεις και θα σπρώχνεις τα όνειρά σου». Δηλαδή μας προτρέπει να κατακτάμε το αδύνατο και αυτό το δείχνει με την προτροπή «χόρεψε πάνω στο φτερό του καρχαρία», του πιο σκληρού και ανθεκτικού ζώου που υπάρχει στον πλανήτη. Αυτή την τρέλα πιάνουν οι νέοι άνθρωποι. Κι αν είμαι περήφανος είναι γιατί μέσω της μελοποίησης ένα μεγάλο κομμάτι του ελληνικού λαού, συμπεριλαμβανομένων και των ειδικών, άρχισε να τοποθετεί τον Καββαδία στη χορεία των μεγάλων ποιητών.

Να κλείσουμε με τη συναυλία στην Τεχνόπολη. Τι θα δούμε;
Με το Χρήστο Θηβαίο έχει γίνει κάτι το εντυπωσιακό. Δεν είναι μόνο ο αριθμός των συναυλιών που κάναμε μέχρι σήμερα, ήταν η παράσταση, η αποδοχή από τη μεριά του κοινού που με συγκίνησε. Δεν ήταν για τα τραγούδια, ήταν για τον τρόπο, σαν να υπήρχε ένα καλώδιο ανάμεσα στους κάτω με εμάς, που μετέφερε το πάθος. Σκεφτήκαμε να συνεχίσουμε με το Χρήστο, συνεπικουρούμενοι από μία εκπληκτική νέα τραγουδίστρια, την Άννα Λινάρδου.

Η ορχήστρα είναι δύο πιάνα, πνευστά, γιατί θέλω να μένει στον κόσμο ο τρόπος που άκουσε τα τραγούδια. Πιάνο παίζω εγώ και ο εκπληκτικός νέος συνθέτης Θοδωρής Οικονόμου, τον οποίο ο Bob Wilson επέλεξε ως το μουσικό της παράστασης «Οδύσσεια» ανάμεσα σε άλλους κορυφαίους Έλληνες πιανίστες. Στα πνευστά είναι ο γκουρού Θύμιος Παπαδόπουλος, τον οποίο Ινδοί γκουρού της μουσικής ονόμασαν τον καλύτερο Ευρωπαίο μουσικό στα πνευστά. Η «μουσική πράξη για 5» συμβαίνει γιατί ο κόσμος έχει ανάγκη ένα υψηλών προδιαγραφών στοιχείο της παράστασης, η μουσική πράξη να είναι αυτή που πρέπει να είναι. 28 Ιουνίου κάνουμε μία στάση στο Γκάζι και συνεχίζουμε με ένα μεγάλο οδοιπορικό.

Τρίτη 28/6/11 - Ώρα: 21.00
Τεχνόπολις - Γκάζι (Κεντρική αυλή)
Πειραιώς 100 - Αθήνα
Τηλ.: 210 3475518, 210 3461589

Πρόσβαση: Μετρό - Σταθμός «Κεραμεικός»

Τιμές εισιτηρίων:
Προπώληση Metropolis, Public, ταμείο «Τεχνόπολις» 10€
Ταμείο 15€