Άγχος: Νικήστε τον αντίπαλο της υγείας σας
Από πού πηγάζει το άγχος και πότε γίνεται ανησυχητικό; Μάθετε για τις αιτίες, τα συμπτώματα, τις συνέπειες και την αντιμετώπιση του στρες.
του Γιώργου Κόκουβα
Λίγο πολύ, κανείς μας δεν ξεφεύγει από την παγίδα του άγχους. Πόσο μάλλον υπό τις σημερινές συνθήκες ζωής, που μας δίνουν κάθε λόγο: Από τα οικονομικά προβλήματα μέχρι την αβεβαιότητα στον χώρο εργασίας και τους φρενήρεις ρυθμούς της ζωής, η καθημερινότητα μοιάζει φτιαγμένη για να επωάζει το στρες.
Πότε όμως το καθημερινό άγχος που βιώνουμε σχεδόν όλοι εξελίσσεται σε κάτι πιο σοβαρό; Ποιες είναι οι αιτίες του και πώς αντιμετωπίζεται; Η ψυχοθεραπεύτρια - οικογενειακή θεραπεύτρια, κ. Γεωργία Καραγιάννη, μας δίνει απαντήσεις και θέτει τις βάσεις για να μελετήσει καλύτερα τον «μεγάλο εχθρό» και τις… αγχολυτικές επιλογές.
Τι είναι το άγχος;
Όπως το ορίζει η Ελληνική Εταιρία Προαγωγής και Αγωγής της Υγείας, «πρόκειται για διάχυτο, δυσάρεστο, συχνά ασαφές συναίσθημα που εκδηλώνεται με φόβο, ένταση και ανησυχία και που τις περισσότερες φορές συνοδεύεται από σωματικά συμπτώματα (ταχυκαρδία, καρδιακή αρρυθμία, πεπτικές εσωτερικές διαταραχές, ξηροστομία, ωχρότητα, τρόμος, κεφαλαλγία, κ.α.).
»Πολλές είναι οι λέξεις που περιγράφουν με λεπτές αποχρώσεις τα συναισθηματικά ή ψυχικά συμπτώματα του άγχους, όπως ανησυχία, εκνευρισμός, δυσφορία, ταραχή, υπερένταση, στενοχώρια, αναστάτωση, αγωνία, έννοια, νευρικότητα ή αίσθημα ότι κάτι κακό θα συμβεί.
Πολλά και ποικίλα είναι όμως και τα σωματικά συμπτώματα του παθολογικού άγχους όπως ταχυπαλμίες, τρεμούλα, πονοκέφαλος, πόνος ή πλάκωμα στο στήθος, κόμπος στο λαιμό, δύσπνοια, φούντωμα και εξάψεις ή κρυάδες και ρίγη, δύσπνοια, ναυτία και ζαλάδες, τάση για λιποθυμία, μουδιάσματα και μυρμηγκιά, ξηροστομία, διάρροια ή συχνουρία».
Δεν πρέπει ωστόσο να ταυτίζουμε το άγχος με αρνητικές μόνο συνεκδοχές: Στην πιο απλή του περίπτωση, το άγχος είναι απλώς η αντίδραση του οργανισμού μας για να μας προειδοποιήσει ότι κάτι δεν πηγαίνει καλά ή ότι έχουμε υπερβεί τα όρια.
Από πού πηγάζει το άγχος;
«Στην προσπάθειά μας να προσδιορίσουμε την έννοια του άγχους, θα το συσχετίσουμε με ένα άλλο συναφές συναίσθημα, το φόβο», μας εξηγεί η κ. Καραγιάννη. «Ο φόβος είναι ένα συναίσθημα που σηματοδοτεί την ύπαρξη πραγματικού κινδύνου και απειλής και καλεί τον άνθρωπο να προβεί σε συμπεριφορές που θα αντιμετωπίσουν την απειλή. Ωστόσο, το άγχος σηματοδοτεί την ύπαρξη μιας άγνωστης και απροσδιόριστης απειλής ή μιας απειλής με ένταση που δεν αντιστοιχεί με την αντίδραση που προκαλεί», σημειώνει.
Πότε όμως μπορούμε να μιλάμε για φυσιολογικό άγχος και πότε για κάτι επικίνδυνο; Η ειδικός μας εξηγεί: «Όταν το συναίσθημα του άγχους κινητοποιεί τον άνθρωπο στο να αντιμετωπίσει την απειλή κάνοντας τις απαραίτητες ενέργειες, τότε μιλάμε για ένα φυσιολογικό άγχος. Αν, όμως, η έντασή του δημιουργεί προβλήματα στην καθημερινότητα, εμποδίζει τον άνθρωπο από την επίτευξη στόχων ή καταργεί τη συναισθηματική ηρεμία του, τότε παύει να είναι φυσιολογικό και πρέπει να εξετάσουμε από πού προέρχεται αυτή η δυσλειτουργική διαχείρισή του».
Οι αιτίες και τα «είδη» του άγχους
Οι ειδικοί διαχωρίζουν τα αίτια του άγχους σε διάφορες κατηγορίες. Συγκεκριμένα, οι ιατρικοί συντάκτες του BBC πραγματοποιούν σε σχετικό τους δημοσίευμα την εξής κατηγοριοποίηση αιτιών: Τα γονίδια, οι συνθήκες, οι ουσίες και οι μεγάλες αλλαγές.
Στην πρώτη περίπτωση, για να το θέσουμε με απλό τρόπο, κάποιοι γεννιούνται πιο «αγχώδεις» από τη φύση τους. Οι συνθήκες ως αίτιο αναφέρονται σε καταστάσεις που κρούουν το καμπανάκι του κινδύνου στον οργανισμό. Όταν πάψουν να υπάρχουν αυτές οι συνθήκες, εξαφανίζεται και το άγχος – ή αν παραμείνει, μιλάμε για μετατραυματικό στρες. Οι ουσίες που μπορούν να προκαλέσουν άγχος περιλαμβάνουν από ναρκωτικές ουσίες και αμφεταμίνες μέχρι την καφεΐνη, που μπορεί να προκαλέσει τέτοιο αίσθημα σε κάποιους ανθρώπους. Τέλος, οι αλλαγές όπως ένα παιδί, η απόλυση, η αλλαγή καριέρας ή ακόμη και η μετακόμιση μπορούν να προκαλέσουν άγχος.
Πώς αντιμετωπίζεται το άγχος;
Από την πλευρά της οικογενειακής συμβουλευτικής, η ψυχοθεραπεύτρια μας λέει πως η κάθε περίπτωση είναι εξατομικευμένη και πρέπει να ειδωθεί μέσα στο δικό της πλαίσιο. «Για παράδειγμα, αν ένας μαθητής βιώνει έντονο άγχος τις παραμονές των εξετάσεων σε βαθμό που ακινητοποιείται, ο οικογενειακός θεραπευτής θα εξετάσει όλο το σύστημα της οικογένειας μέσα στο οποίο αλληλεπιδρά το παιδί, τη σημαντικότητα των εξετάσεων, τις προσδοκίες των γονιών και του ίδιου, την έννοια της επιτυχίας και της αποτυχίας και τα παράλληλα γεγονότα που συμβαίνουν στη ζωή της οικογένειας και ασυνείδητα υποσκάπτουν την προσπάθεια του μαθητή και του εντείνουν το άγχος, προτού χαρακτηρίσει το έντονο άγχος του ως διαταραχή.
»Στις περιπτώσεις που ο άνθρωπος δυσφορεί, μπορεί να απευθυνθεί στον κατάλληλο ειδικό και, αφού διαγνωστεί τι του προκαλεί άγχος, ανάλογα με τον κάθε ειδικό και τη θεραπευτική του προσέγγιση -ψυχοθεραπευτή, ψυχίατρο, ψυχολόγο- τότε θα αποφασιστεί από κοινού αν θα επιλέξει τη συστηματική ψυχοθεραπεία, τη λήψη φαρμάκων ή τον συνδυασμό και των δύο».
Η Ελληνική Εταιρία Προαγωγής και Αγωγής της Υγείας προτείνει επιπλέον απλούς τρόπους να κατευνάσετε το άγχος σας:
-Ελέγξτε την αναπνοή σας: Αναπνεύστε βαθιά και αργά για να ηρεμήσετε σε στιγμές κρίσεων πανικού ή έξαρσης του άγχους
-Χαλαρώστε: Με οποιονδήποτε τρόπο έχετε διαπιστώσει πως είναι πιο εύκολο για τον οργανισμό σας να χαλαρώσει – από σωματική άσκηση και ασκήσεις yoga μέχρι ένα χαλαρωτικό μπάνιο ή ένα αφέψημα.
-Δείτε εδώ επιπλέον… αγχολυτικά tips
-Ψυχοσωματικές παθήσεις: Από τις χειρότερες συνέπειες του άγχους, είναι αυτές που… ξεσπούν στο σώμα μας. Μάθετε εδώ όσα πρέπει να ξέρετε για τις ψυχοσωματικές παθήσεις και την αντιμετώπισή τους.
Λίγο πολύ, κανείς μας δεν ξεφεύγει από την παγίδα του άγχους. Πόσο μάλλον υπό τις σημερινές συνθήκες ζωής, που μας δίνουν κάθε λόγο: Από τα οικονομικά προβλήματα μέχρι την αβεβαιότητα στον χώρο εργασίας και τους φρενήρεις ρυθμούς της ζωής, η καθημερινότητα μοιάζει φτιαγμένη για να επωάζει το στρες.
Πότε όμως το καθημερινό άγχος που βιώνουμε σχεδόν όλοι εξελίσσεται σε κάτι πιο σοβαρό; Ποιες είναι οι αιτίες του και πώς αντιμετωπίζεται; Η ψυχοθεραπεύτρια - οικογενειακή θεραπεύτρια, κ. Γεωργία Καραγιάννη, μας δίνει απαντήσεις και θέτει τις βάσεις για να μελετήσει καλύτερα τον «μεγάλο εχθρό» και τις… αγχολυτικές επιλογές.
Τι είναι το άγχος; Όπως το ορίζει η Ελληνική Εταιρία Προαγωγής και Αγωγής της Υγείας, «πρόκειται για διάχυτο, δυσάρεστο, συχνά ασαφές συναίσθημα που εκδηλώνεται με φόβο, ένταση και ανησυχία και που τις περισσότερες φορές συνοδεύεται από σωματικά συμπτώματα (ταχυκαρδία, καρδιακή αρρυθμία, πεπτικές εσωτερικές διαταραχές, ξηροστομία, ωχρότητα, τρόμος, κεφαλαλγία, κ.α.).
»Πολλές είναι οι λέξεις που περιγράφουν με λεπτές αποχρώσεις τα συναισθηματικά ή ψυχικά συμπτώματα του άγχους, όπως ανησυχία, εκνευρισμός, δυσφορία, ταραχή, υπερένταση, στενοχώρια, αναστάτωση, αγωνία, έννοια, νευρικότητα ή αίσθημα ότι κάτι κακό θα συμβεί.
Πολλά και ποικίλα είναι όμως και τα σωματικά συμπτώματα του παθολογικού άγχους όπως ταχυπαλμίες, τρεμούλα, πονοκέφαλος, πόνος ή πλάκωμα στο στήθος, κόμπος στο λαιμό, δύσπνοια, φούντωμα και εξάψεις ή κρυάδες και ρίγη, δύσπνοια, ναυτία και ζαλάδες, τάση για λιποθυμία, μουδιάσματα και μυρμηγκιά, ξηροστομία, διάρροια ή συχνουρία».
Δεν πρέπει ωστόσο να ταυτίζουμε το άγχος με αρνητικές μόνο συνεκδοχές: Στην πιο απλή του περίπτωση, το άγχος είναι απλώς η αντίδραση του οργανισμού μας για να μας προειδοποιήσει ότι κάτι δεν πηγαίνει καλά ή ότι έχουμε υπερβεί τα όρια.
Από πού πηγάζει το άγχος;
«Στην προσπάθειά μας να προσδιορίσουμε την έννοια του άγχους, θα το συσχετίσουμε με ένα άλλο συναφές συναίσθημα, το φόβο», μας εξηγεί η κ. Καραγιάννη. «Ο φόβος είναι ένα συναίσθημα που σηματοδοτεί την ύπαρξη πραγματικού κινδύνου και απειλής και καλεί τον άνθρωπο να προβεί σε συμπεριφορές που θα αντιμετωπίσουν την απειλή. Ωστόσο, το άγχος σηματοδοτεί την ύπαρξη μιας άγνωστης και απροσδιόριστης απειλής ή μιας απειλής με ένταση που δεν αντιστοιχεί με την αντίδραση που προκαλεί», σημειώνει.
Πότε όμως μπορούμε να μιλάμε για φυσιολογικό άγχος και πότε για κάτι επικίνδυνο; Η ειδικός μας εξηγεί: «Όταν το συναίσθημα του άγχους κινητοποιεί τον άνθρωπο στο να αντιμετωπίσει την απειλή κάνοντας τις απαραίτητες ενέργειες, τότε μιλάμε για ένα φυσιολογικό άγχος. Αν, όμως, η έντασή του δημιουργεί προβλήματα στην καθημερινότητα, εμποδίζει τον άνθρωπο από την επίτευξη στόχων ή καταργεί τη συναισθηματική ηρεμία του, τότε παύει να είναι φυσιολογικό και πρέπει να εξετάσουμε από πού προέρχεται αυτή η δυσλειτουργική διαχείρισή του».
Οι αιτίες και τα «είδη» του άγχους Οι ειδικοί διαχωρίζουν τα αίτια του άγχους σε διάφορες κατηγορίες. Συγκεκριμένα, οι ιατρικοί συντάκτες του BBC πραγματοποιούν σε σχετικό τους δημοσίευμα την εξής κατηγοριοποίηση αιτιών: Τα γονίδια, οι συνθήκες, οι ουσίες και οι μεγάλες αλλαγές.
Στην πρώτη περίπτωση, για να το θέσουμε με απλό τρόπο, κάποιοι γεννιούνται πιο «αγχώδεις» από τη φύση τους. Οι συνθήκες ως αίτιο αναφέρονται σε καταστάσεις που κρούουν το καμπανάκι του κινδύνου στον οργανισμό. Όταν πάψουν να υπάρχουν αυτές οι συνθήκες, εξαφανίζεται και το άγχος – ή αν παραμείνει, μιλάμε για μετατραυματικό στρες. Οι ουσίες που μπορούν να προκαλέσουν άγχος περιλαμβάνουν από ναρκωτικές ουσίες και αμφεταμίνες μέχρι την καφεΐνη, που μπορεί να προκαλέσει τέτοιο αίσθημα σε κάποιους ανθρώπους. Τέλος, οι αλλαγές όπως ένα παιδί, η απόλυση, η αλλαγή καριέρας ή ακόμη και η μετακόμιση μπορούν να προκαλέσουν άγχος.
Πώς αντιμετωπίζεται το άγχος; Από την πλευρά της οικογενειακής συμβουλευτικής, η ψυχοθεραπεύτρια μας λέει πως η κάθε περίπτωση είναι εξατομικευμένη και πρέπει να ειδωθεί μέσα στο δικό της πλαίσιο. «Για παράδειγμα, αν ένας μαθητής βιώνει έντονο άγχος τις παραμονές των εξετάσεων σε βαθμό που ακινητοποιείται, ο οικογενειακός θεραπευτής θα εξετάσει όλο το σύστημα της οικογένειας μέσα στο οποίο αλληλεπιδρά το παιδί, τη σημαντικότητα των εξετάσεων, τις προσδοκίες των γονιών και του ίδιου, την έννοια της επιτυχίας και της αποτυχίας και τα παράλληλα γεγονότα που συμβαίνουν στη ζωή της οικογένειας και ασυνείδητα υποσκάπτουν την προσπάθεια του μαθητή και του εντείνουν το άγχος, προτού χαρακτηρίσει το έντονο άγχος του ως διαταραχή.
»Στις περιπτώσεις που ο άνθρωπος δυσφορεί, μπορεί να απευθυνθεί στον κατάλληλο ειδικό και, αφού διαγνωστεί τι του προκαλεί άγχος, ανάλογα με τον κάθε ειδικό και τη θεραπευτική του προσέγγιση -ψυχοθεραπευτή, ψυχίατρο, ψυχολόγο- τότε θα αποφασιστεί από κοινού αν θα επιλέξει τη συστηματική ψυχοθεραπεία, τη λήψη φαρμάκων ή τον συνδυασμό και των δύο».
Η Ελληνική Εταιρία Προαγωγής και Αγωγής της Υγείας προτείνει επιπλέον απλούς τρόπους να κατευνάσετε το άγχος σας:
-Ελέγξτε την αναπνοή σας: Αναπνεύστε βαθιά και αργά για να ηρεμήσετε σε στιγμές κρίσεων πανικού ή έξαρσης του άγχους
-Χαλαρώστε: Με οποιονδήποτε τρόπο έχετε διαπιστώσει πως είναι πιο εύκολο για τον οργανισμό σας να χαλαρώσει – από σωματική άσκηση και ασκήσεις yoga μέχρι ένα χαλαρωτικό μπάνιο ή ένα αφέψημα.
-Δείτε εδώ επιπλέον… αγχολυτικά tips
-Ψυχοσωματικές παθήσεις: Από τις χειρότερες συνέπειες του άγχους, είναι αυτές που… ξεσπούν στο σώμα μας. Μάθετε εδώ όσα πρέπει να ξέρετε για τις ψυχοσωματικές παθήσεις και την αντιμετώπισή τους.
