Αφιέρωμα για το ρεμπέτικο στον Ίαμβο

του Σπύρου Παπαθανασίου

Το Ρεμπέτικο αποτελεί ένα μουσικό είδος το οποίο παραπέμπει σε πολλούς συνειρμούς: Στο λαϊκό τραγούδι, στην προσφυγιά, στους ανθρώπους των παρυφών του κοινωνικού ιστού, στα δημώδη άσματα, στη διασκέδαση. Από την εμφάνιση του στα τέλη του 19ου αιώνα έως και το τέλος της παραγωγής ρεμπέτικων τραγουδιών στις δεκαετίες 1950-1960, δεν έπαψε να εκφράζει όλα τα στοιχεία της καθημερινής ζωής και της ιστορικής και κοινωνικής πορείας μέσα από τα μάτια του λαού.

Η αξία του έγκειται προφανώς στο ότι αποδείχθηκε διαχρονικό, έτσι ώστε η μουσική του να αγκαλιάζει όλα τα κοινωνικά στρώματα και να εκφράζει μια αυθεντική ανάταση ψυχής. Απόδειξη αυτού είναι το γεγονός ότι όλα τα ρεμπέτικα τραγούδια συνεχίζουν να μεταδίδονται, να τραγουδιούνται και τα «ρεμπετάδικα» να υπάρχουν και να ανθούν, αφού σε αυτά κατευθύνονται όλοι όσοι θέλουν να διασκεδάσουν πραγματικά και όχι απλώς να παρευρεθούν στα κατ’ επίφασιν κοσμικά κέντρα με τους διάττοντες αστέρες κάποιας απρόσωπης μουσικής.

Για το Ρεμπέτικο έχουν γραφτεί και ειπωθεί πολλά. Μεγάλοι συνθέτες του έντεχνου λαικού τραγουδιού έσκυψαν με σεβασμό και διάθεση μάθησης πάνω σε αυτό το είδος και θα λέγαμε ότι έχουν ένα θετικό μερίδιο ευθύνης για τη διάδοση και τη στήριξη του.

Έτσι αποδείχθηκε ότι το ρεμπέτικο δεν ήταν μια έκφραση κάποιων ανθρώπων του περιθωρίου αλλά εξέφραζε και συνεχίζει να εκφράζει με τους στίχους του όλους τους ανθρώπους αγγίζοντας πλευρές κοινωνικές και ερωτικές αλλά και χιουμοριστικές. Απόψεις, γνώμες, μελέτες και θεωρίες καθώς και κριτικές προσεγγίσεις έχουν υπάρξει κατά καιρούς σε μια προσπάθεια να εξηγηθεί και να ερμηνευθεί αυτό το μουσικό είδος που γοητεύει.

Σ’ αυτή την προσπάθεια προστίθεται και το 19ο τεύχος του περιοδικού Τέχνης και Πολιτισμού ΙΑΜΒΟΣ. Πρόκειται για Ειδικό συλλεκτικό τεύχος με αφιέρωμα στο Ρεμπέτικο το οποίο πλαισιώνεται από κείμενα καταξιωμένων μελετητών, ερευνητών και συλλεκτών της ρεμπέτικης δισκογραφίας:

Ο Πάνος Σαββόπουλος επιχειρεί μια σύντομη ιστορική αναδρομή αναλύοντας τη λέξη «Ρεμπέτικο», τις απαρχές τους στη Σμύρνη και την Κωνσταντινούπολη, τη συνέχεια του ρεμπέτικου μετά τον ξεριζωμό του 1992, τα πειραιώτικα ρεμπέτικα και τα μεταπολεμικά.

Ο Σπύρος Παπαϊωάννου αναφέρεται ειδικά στα πειραιώτικα ρεμπέτικα και αναλύει όλο το κοινωνικό πλαίσιο μέσα στο οποίο εμφανίστηκαν και έδρασαν.

Ο Ντίνος Χριστιανόπουλος με απόσπασμα από το βιβλίο του « Το ρεμπέτικο και η Θεσσαλονίκη», σκιαγραφεί τα πρόσωπα του ρεμπέτικου στη Θεσσαλονίκη και αναφέρει κύριους εκπρόσωπους από τις αρχές του 20ου αιώνα καθώς και «στέκια ρεμπέτικων».

Ο Γιάννης Ντούνας επιχειρεί μια μονογραφία για τον Μάρκο Βαμβακάρη σε ένα εμπεριστατωμένο άρθρο για τη ζωή, το έργο και το κοινωνικό περιβάλλον του μεγάλου εκπρόσωπου αυτού του είδους.

Ο Σώτος Αλεξίου ο οποίος έχει ασχοληθεί σε δύο βιβλία του με τον Τσιτσάνη παρουσιάζει τη μορφή και το έργο του μεγάλου δημιουργού μέσα από την έγκυρη ενασχόληση και μελέτη για την προσφορά του.

Ο Διονύσης Μανιάτης παρουσιάζει τις βιογραφίες 34 εκπροσώπων του ρεμπέτικου, μουσικών, ερμηνευτών, στιχουργών ( Μαρίκα Παπαγκίκα, Γιώργος Κατσαρός, Κα Κούλα, Σπύρος Περιστέρης, Παναγιώτης Τούντας, Κώστας Καρίππης, Ογδοντάκης, Δημήτρης Σέμσης, Κώστας Καρβέλης κ.α)

Ο Ηλίας Μπαρούνης παρουσιάζει μια περιπλάνηση στα βασικότερα σημεία της πορείας και της εξέλιξης του ρεμπέτικου όπως αυτό καθρφτίζεται στη δισκογραφία.

Ο Κώστας Βλησίδης επιχειρεί μια παρουσίαση της βιβλιογραφίας του ρεμπέτικου από το 1873 μέχρι τις μέρες μας.

Ο Ηλίας Βολιότης –Καπετανάκης παρουσιάζει το θέμα της στιχουργίας του ρεμπέτικου επισημαίνοντας τις συνιστώσες του δημοτικού τραγουδιού και τις τολμηρές προσεγγίσεις των ρεμπέτικων στίχων.

Ο Κώστας Λαδόπουλος αναλύει τη λέξη «Μάγκας», μια λέξη φορτισμένη και πολυσύνθετη, η οποία παραμένει ζωντανή στη σημερινή ελληνική πραγματικότητα.

Τέλος, στην ενότητα των βιβλιοπαρουσιάσεων παρουσιάζονται σημαντικά βιβλία που αφορούν την ιστορία του ρεμπέτικου.

Το αφιέρωμα εμπλουτίζεται από πλήθος φωτογραφιών των εκπροσώπων του ρεμπέτικου έτσι ώστε να αποτελεί πραγματικά ένα συλλεκτικό τεύχος για το αντικείμενο αυτό.