Το «Ελάφι» πηγαίνει το σινεμά του Λάνθιμου ένα βήμα παραπέρα και, είτε το μισήσεις, είτε το αγαπήσεις, η εμπειρία της θέασής του δίνει γενναιόδωρη μερίδα τροφής για σκέψη.
Παλαιότερο των 360 ημερών
του Γιώργου Κόκουβα
Το σφίξιμο στο στομάχι είναι το πρώτο σύμπτωμα. Αυτό που σε πιάνει σε κάθε κινηματογραφικό ταξίδι με οδηγό τον Γιώργο Λάνθιμο. Αλλά το στομάχι δεν είναι αυτό που καλείται να «αντέξει» τα περισσότερα στις ταινίες του Γιώργου Λάνθιμου. Το όργανο που «υποφέρει» περισσότερο είναι ο εγκέφαλος. Κι αυτό είναι το καλύτερο κομμάτι στην εμπειρία που λέγεται «Θάνατος του ιερού ελαφιού».
Η υπόθεση: Ένας επιτυχημένος καρδιοχειρουργός (Κολίν Φάρελ) ζει στο πλούσιο σπίτι του με την οφθαλμίατρο σύζυγό του (Νικόλ Κίντμαν), την κόρη του, ανερχόμενο αστέρι της χορωδίας του σχολείου της και τον μικρότερο γιο του, με τα μακριά μαλλιά του να κρύβουν μονίμως δύο ακουστικά στα αυτιά του. Κρυφά από αυτούς, ο πάτερ φαμίλιας συναντά ένα αλλόκοτο αγόρι, που σταδιακά μπαίνει στη ζωή της οικογένειας και αποκαλύπτει τους πραγματικούς λόγους που τους προσέγγισε. Ένα ένοχο μυστικό του πατέρα από τα πάθη του παρελθόντος του βγαίνει στην επιφάνεια και τότε κάτι μεταφυσικό συμβαίνει: Μια ασθένεια πλανάται πάνω από το «τέλειο σπίτι» και κρίσιμες αποφάσεις πρέπει να παρθούν.
Η κριτική: Ως θρίλερ θα ακούσετε πολλούς να παρουσιάζουν το νέο πόνημα του Λάνθιμου. Αλλά το «Ελάφι» δεν είναι ακριβώς θρίλερ. Είναι ένας ψυχολογικός εφιάλτης που συνεχίζεται βασανιστικά για δύο ώρες, αλλά μετά δεν θέλεις να ξυπνήσεις. Ένα παιχνίδι με την έννοια του θεού, της ηθικής, της ύβρεως και της εκδίκησης. Μια κλειστοφοβική αλληγορία, όπου – όπως μας συνηθίζουν τα προσεγμένα στη λεπτομέρειά τους σενάρια του Γιώργου Λάνθιμου και του Ευθύμου Φιλίππου, τίποτα δεν είναι (μόνο) αυτό που φαίνεται.
Ναι, αν αρκείστε στο πρώτο επίπεδο, θα βγείτε από την αίθουσα ελαφρώς υπνωτισμένοι (και πιθανώς με δυσάρεστα συναισθήματα) από μια ιστορία εκδίκησης με μεταφυσικές προεκτάσεις. Αν αγαπάτε την αρχαία τραγωδία, θα βρείτε το φλερτ του σεναρίου με την Ιφιγένεια και την Μήδεια τουλάχιστον γαργαλιστικό. Αν προσέξετε τις θεολογικές αναφορές, θα έχετε ακόμα περισσότερα πράγματα να σκεφτείτε μετά τους τίτλους τέλους. Κι αν πιάσετε το νήμα του σεναρίου από την ψυχολογική του άκρη, θα ανοιχτεί μπροστά σας η πιο απλή, αλλά μεγαλοφυής σύλληψη, μια σπουδή στο τραύμα που μπορούν να μας προκαλέσουν οι ενοχές και ποιος είναι ο μονόδρομος για να το ξεπεράσουμε για να πάμε παρακάτω.
Σκεφτείτε όλη την οικογένεια της ταινίας σαν μια ψυχή και αναλογιστείτε τις ιδιότητες του καθενός: Ο πρωταγωνιστής είναι ένας καρδιολογός - η καρδιά, σα να λέμε. Η σύζυγός του είναι οφθαλμίατρος – τα μάτια. Κι ως γνωστόν, αλλιώς βλέπουν τα πράγματα τα μάτια, κι αλλιώς η καρδιά μας. «Σιγά μην εμπιστευτώ μια οφθαλμίατρο – η κατάσταση απαιτεί “πραγματικούς γιατρούς” για ένα έγκυρο πόρισμα», λέει λίγο-πολύ σε κάποιο σημείο ο πρωταγωνιστής στη σύζυγό του. Η καρδιά δεν εμπιστεύεται πάντα αυτό που βλέπουν τα μάτια. Αλλιώς διαχειρίζεται ένα τραυματικό συμβάν η ψυχή κι αλλιώς η λογική.
Ο παράξενος νεαρός που εισβάλλει στο σπίτι είναι προσωποποιημένη η ενοχή, η συνείδηση. Κι αν δεν ξέρεις να διαχειρίζεσαι τις ενοχές, τι κάνουν; Σου παραλύουν τη ζωή. Το είναι σου. Τις αισθήσεις σου. Τα παιδιά σου, ας πούμε – δεν είναι τυχαίο που παραλύουν τα πόδια τους, ούτε τυχαίες οι ιδιότητές τους: Η κόρη, που τραγουδά και ο γιος, που ακούει μουσική μοιάζουν να είναι η ομιλία και η ακοή, τα υπόλοιπα δηλαδή αισθητήρια όργανα της πραγματικότητας ενός ανθρώπου. Καθόλου τυχαίο επίσης και το φετίχ του πρωταγωνιστή: Φτιάχνεται μόνο με την γυναίκα του να παριστάνει ότι βρίσκεται υπό γενική αναισθησία.
Εκεί έγκειται κατά την ταπεινή άποψη του γράφοντος και το ζουμί του σεναρίου: Οι ενοχές ταλανίζουν έναν άνθρωπο, παραλύουν τον τρόπο που βιώνει την πραγματικότητα και για να «θεραπευτεί», πρέπει να θυσιάσει κάτι από τον εαυτό του, ώστε να πάει παρακάτω.
Αυτή φυσικά είναι μία ερμηνεία για το πώς μπορεί κανείς να αναγνώσει την ταινία. Ο Φάρελ, παράλληλα, παρουσιάζεται ως Αγαμέμνωνας, που σκότωσε το ιερό ελάφι και πρέπει να υποστεί τις συνέπειες, αλλά και ως θεάνθρωπος (με την εξουσία που του δίνει η δυνατότητα να σώζει ή να στερεί ζωές στο χειρουργικό του τραπέζι) που τίθεται σε πειρασμό από τον Διάβολο: Στη σκηνή που το αγόρι καλεί τον Φάρελ στο σπίτι του να γνωρίσει τη μητέρα του και να δουν μαζί τη «Μέρα της Μαρμότας», δεν μπορείς παρά να αναγνωρίσεις την πίεση που νιώθεις όταν εγκλωβίζεσαι σε μία κατάσταση - σε ένα αρνητικό συναίσθημα ή στην κατάθλιψη, για παράδειγμα.
Πρέπει να κατέβει κανείς στα «υπόγεια» του μυαλού του, στο υποσυνείδητο, εκεί που γίνεται η πραγματική πάλη. Στο υπόγειο του φαινομενικά τέλειου σπιτιού θα παιχτεί και μια μεγάλη μάχη του πολέμου κόντρα στον εισβολέα. Και κάπως έτσι έρχεται η κορύφωση μιας πράξεως σπουδαίας και τελείας, μια δύσκολη απόφαση που μεταφράζεται σε μια βασανιστική σκηνή δραματικής κλιμάκωσης που, όπως θα ήθελε και ο Αριστοτέλης, οδηγεί στην κάθαρση.
Στα τεχνικά κομμάτια της ταινίας, τα πλάνα του Λάνθιμου είναι πιο καίρια από ποτέ – υπάρχει μεν περισσότερη κίνηση από τις προηγούμενες ταινίες του, αλλά εξακολουθεί να χειρίζεται υπέροχα τον εκτός κάδρου χώρο, τις δράσεις που υπονοούνται αντί να προβάλλονται, ενώ η σύνθεση των κάδρων έχει μεγαλύτερη δυναμική από ποτέ, με λήψεις από ψηλά, χρυσές τομές και σπασμένες συμμετρίες που δίνουν επικό χαρακτήρα στο αισθητικό κομμάτι.
Ο μονότονος λόγος των λανθιμικών ηρώων είναι και πάλι εδώ, αλλά δεν χαρακτηρίζει την ταινία, όπως στον Κυνόδοντα ή τις Άλπεις. Αυτή τη φορά, ο Λάνθιμος επέλεξε έναν δρόμο πιο ρεαλιστικό, σε έναν πραγματικό (αλλά πεντακάθαρο σαν χειρουργείο) κόσμο, ο οποίος καταφέρνει να ενσωματώσει τέλεια το σύμπαν του σεναρίου. Οι ερμηνείες είναι to the point από τον εύθραυστο Farrell και την αγέρωχη Kidman, αλλά την παράσταση κλέβει η φιγούρα της νέμεσης, του νεαρού Barry Keoghan που υποδύεται έναν άγγελο και έναν δαίμονα ταυτόχρονα, μια ερμηνεία που δεν αποκλείεται να μεταφραστεί σε οσκαρική υποψηφιότητα.
Αθροιστικά, όλα τα τεχνικά κομμάτια δουλεύουν υπέροχα, δεμένα με κινηματογραφική γλώσσα που μαρτυρά δημιουργούς με φιλοσοφία και προσωπικότητα, ενώ τα επίπεδα νοημάτων – όσα από αυτά κι αν επιλέξετε να δείτε, είναι σε κάθε περίπτωση τροφή για σκέψη σχετικά με την ανθρώπινη φύση.
Εν ολίγοις, ο Γιώργος Λάνθιμος και ο Ευθύμης Φιλίππου καταφέρνουν με το «Ιερό Ελάφι» να συνεχίσουν την «παράδοσή» τους στην δημιουργία ενδιαφέροντος, παράξενου, αλλά σπαρταριστού σινεμά που δεν μπορεί να σε αφήσει αδιάφορο.
Όλες οι Ταινίες
100 χρόνια από τον Οδυσσέα
Ντοκιμαντέρ
24ο Φεστιβάλ Γαλλόφωνου Κινηματογράφου Ελλάδος
Κωμωδία
8ο Beyond Borders
Ντοκιμαντέρ
A.I. Τεχνιτή νοημοσύνη
Περιπέτεια
Allonsanfan
Δράμα
Animal
Δράμα
Baghead:Η μάγισσα των νεκρών
Τρόμου
Dune: Μέρος δεύτερο
Δράσης
Ennio - The maestro
Ντοκιμαντέρ
Kung Fu Panda 4 (με υπότιτλους)
Δράσης
Kung Fu Panda 4 (μεταγλωττισμένη)
Δράσης
Madame Web
Δράσης
Minore
Φαντασίας
Poor Things
Κωμωδία
Take a Trip
Ντοκιμαντέρ
The Fabelmans
-
Tranzit
Δράμα
Αγέλη προβάτων
Αστυνομική
Αγία Έμυ
Δράμα
Αγνωστοι μεταξύ μας
Φαντασίας
Αγώνας για τη δόξα
Δράμα
Αδέσποτα κορμιά
Ντοκιμαντέρ
Άκουσέ με
Δράμα
Ανατομία μιας πτώσης
Αστυνομική
Απόφαση φυγής
Αστυνομική
Αργοναύτες: Η οργή του Ποσειδώνα (μεταγλωττισμένη)
Περιπέτεια
Ασπιλη
Τρόμου
Βαγόνι αριθμός 6
Δράμα
Γάτες στο μουσείο (μεταγλωττισμένη)
Περιπέτεια
Γκοτζίλα x Κονγκ: Η νέα αυτοκρατορία
Δράσης
Διάκος, ο ηρωομάρτυρας
Ιστορική
Εγώ, καπετάνιος
Δράμα
Ενα ταξίδι για πάπιες (μεταγλωττισμένη)
Δράσης
Εξέλιξη
Κωμωδία
Ευχή (μεταγλωττισμένη)
Περιπέτεια
Ζώνη ενδιαφέροντος
Δράμα
Η αδελφότητα της καπνιστής σάουνας
Ντοκιμαντέρ
Η Αφρίν στον καιρό της πλημμύρας
Ντοκιμαντέρ
Η κρυφή γοητεία της μπουρζουαζίας
Κωμωδία
Η κυρία με το σκυλάκι
Δράμα
Η τελευταία παμπ
Δράμα
Η Χίμαιρα
Περιπέτεια
Κάποια μέρα θα πούμε τα πάντα ο ένας στον άλλο
Δράμα
Κούκλες της Δρέσδης
Δράμα
Λατρεύω να σε μισώ
Κωμωδία
Μάμα Γκλόρια
Δράμα
Ματωμένος δεσμός
Δράσης
Μαύρος κότσιφας-Μάυρο βατόμουρο
Δράμα
Μην περιμένετε και πολλά από το τέλος του κόσμου
Κωμωδία
Μυστήριο στη φάρμα των ζώων (μεταγλωττισμένη)
Κιν. σχέδια
Ξερά χόρτα
Δράμα
Ο άγνωστος
Αστυνομική
Ο Διάβολος δεν υπάρχει
Δράμα
Ο Λένιν το 1918
Δράμα
Ο μάγειρας, ο κλέφτης, η γυναίκα του και ο εραστής της
Αστυνομική
Ο μικρός Νικόλας: Τι περιμένουμε για να είμαστε ευτυχισμένοι; (μεταγλωττισμένη)
Κωμωδία
Ο χειρότερος άνθρωπος στον κόσμο
Κωμωδία
Οι άποικοι
Αστυνομική
Οι ευχούληδες 3:Μαζί για μπάντα (μεταγλωττισμένη)
Περιπέτεια
Οι οργανοποιοί των Εξαρχείων
Ντοκιμαντέρ
Οι περιπέτειες του επιθεωρητή Σαν (μεταγλωττισμένη)
Κωμωδία
Οπενχάιμερ
Δράμα
Περασμένες ζωές
Δράμα
Πεσμένα φύλλα
Κωμωδία
Σκύλος & Γάτα: μια τρελή καταδίωξη (μεταγλωττισμένη)
Περιπέτεια
Στη φωτιά
Δράμα
Στο γραφείο καθηγητών
Δράμα
Στο ποταμόπλοιο
Ντοκιμαντέρ
Συνάδελφοι ηρωικοί οικοδόμοι
Ντοκιμαντέρ
Τα παιδιά του χειμώνα
Κωμωδία
Το αγόρι και ο ερωδιός
Περιπέτεια
Το αγόρι του Θεού
Δράμα
Το αλάνι
Κωμωδία
Το γεγονός
Δράμα
Το κουρδιστό πορτοκάλι
Επ. Φαντασίας
Το μπλε καφτάνι
Δράμα
Το νέο αγόρι
Φαντασίας
Το χρέος του εκτελεστή
Θρίλερ
Τρία τραγούδια για τον Λένιν
Ντοκιμαντέρ
Υπέροχες μέρες
Δράμα
Χόμπιτ: Η ερημιά του Νοσφιστή
Περιπέτεια
100 Years of Ulysses
Ντοκιμαντέρ
24th Greek French Film Festival
Κωμωδία
8ο Beyond Borders
Ντοκιμαντέρ
A Clockwork Orange
Επ. Φαντασίας
A Mystery on the Cattle Hill Express (dubbed)
Κιν. σχέδια
A.I. Artificial Intelligence
Περιπέτεια
About Dry Grasses
Δράμα
All of Us Strangers
Φαντασίας
Allonsanfan
Δράμα
Ama Gloria
Δράμα
Anatomy of a Fall
Αστυνομική
Animal
Δράμα
Anyone But You
Κωμωδία
Baghead
Τρόμου
Blackbird Blackbird Blackberry
Δράμα
Cats in the Museum (dubbed)
Περιπέτεια
Chien et chat (dubbed)
Περιπέτεια
Compartment Number 6
Δράμα
Decision to Leave
Αστυνομική
Diakos, the hero-martyr
Ιστορική
Do Not Expect Too Much from the End of the World
Κωμωδία
Dolls of Dresden
Δράμα
Dune: Part Two
Δράσης
Ennio
Ντοκιμαντέρ
Evil Does Not Exist
Δράμα
Fallen Leaves
Κωμωδία
Fellow heroic builders
Ντοκιμαντέρ
Godzilla x Kong: The New Empire
Δράσης
Holy Emy
Δράμα
Immaculate
Τρόμου
Inspector Sun & The Curse Of The Black Widow (dubbed)
Κωμωδία
Io Capitano
Δράμα
Knox Goes Away
Θρίλερ
Kung Fu Panda 4 (Dubbed)
Δράσης
Kung Fu Panda 4 (subbed)
Δράσης
L' evenement
Δράμα
La Chimera
Περιπέτεια
Le petit Nicolas: Qu'est-ce qu'on attend pour etre heureux? (dubbed)