Depression Era: Η κρίση… σε φωτογραφίες

του Γιάννη Ασδραχά

“Depression Era”. Μια έκθεση με τίτλο ο οποίος θα μπορούσε να χαρακτηρίζει την εποχή μας στα μελλοντικά βιβλία Ιστορίας παρουσιάζεται στους χώρους του Μουσείου Μπενάκη της οδού Πειραιώς. Τριάντα έξι φωτογράφοι, καλλιτέχνες, δημοσιογράφοι-ερευνητές, συγγραφείς και αρχιτέκτονες δημιούργησαν μία κολεκτίβα με σκοπό να αποτυπώσουν την εν λόγω περίοδο, την «εποχή της ύφεσης», κυρίως μέσω της φωτογραφίας.

Φωτογραφία, βίντεο και ακουστικά έργα προσφέρουν στον θεατή μία καταγραφή που ναι μεν αναλύεται με καλλιτεχνική ορολογία, αλλά θα αποτελέσει και ντοκουμέντο για την περίοδο που διανύει η χώρα. Πρόκειται για έργο που βρίσκεται διαρκώς υπό διαμόρφωση υπό το πρίσμα ενός διαλόγου που αφορά την πολιτική, την κοινωνία αλλά και την αισθητική.

Στη παρουσίαση της έκθεσης, τα έργα βρίσκονταν στη θέση τους, έλειπαν όμως οι λεζάντες που έδιναν τα στοιχεία του δημιουργού αλλά και τη σύνοψη του έργου - εργασία που θα γινόταν αμέσως μετά το πέρας της συνέντευξης τύπου. Αυτή η παράμετρος μας έδωσε μία διαφορετική εικόνα, συνεχόμενη και καίρια για την εξέλιξη της κοινωνίας υπό τον αστερισμό της κρίσης.

Για την έκθεση, όπως επεξηγηματικά σημειώνει ο Πέτρος Μπαμπασίκας, μέλος της ομάδας αλλά και συνεπιμελητής της έκθεσης, «το έργο αυτό μας φέρνει πέρα από την εποχή που τα πράγματα είχαν αίσιο τέλος. Κινείται ελεύθερα και χωρίς προσδοκίες, σε έναν κόσμο αυξανόμενης ανθρωπιστικής κρίσης, ερειπωμένων τοπίων, ανασφάλειας: σε μια ραγισμένη δημοκρατία, στη μεσολαβημένη καθημερινή απόγνωση ή ευτυχία».

Όσο για τον αντικειμενικό στόχο, υπογραμμίζει πως είναι «η διαύγεια, μέσα στο θολό ιστορικό, πολιτικό, κοινωνικό παρόν. Συνδέοντας σημαντικές στιγμές και καταγράφοντας ανείπωτες ιστορίες, δημιουργείται ένα συλλογικό πείραμα αφήγησης-ένα μωσαϊκό εικόνων και κειμένων». Κλείνοντας, τονίζει πως «μαζί στα κοινά, νηφάλιοι και χρεοκοπημένοι, επάνω στην κόκκινη γραμμή μίας διχασμένης Ευρώπης, σχεδιάζουμε μία κιβωτό εικόνων και κεκτημένων καθώς η Δύση αυτοβυθίζεται στη δική μας εποχή της ύφεσης».

Από την πρώτη φωτογραφία που αντικρίζει ο επισκέπτης, ένα έργο του Γιάννη Θεοδωρόπουλου, στην οποία ο καλλιτέχνης φορώντας μία φανέλα της εθνικής ομάδας κάθεται σε μία πλαστική καρέκλα σε ένα διάδρομο ενός τυπικού διαμερίσματος, ξεκινά μία καταγραφή της ελληνικής πραγματικότητας των τελευταίων δέκα χρόνων. Μιας περιόδου που ξεκινά από τα πανηγύρια των ολυμπιακών αγώνων με εικόνες πολυφωτογραφημένων πρόσωπων της εποχής από τον πολιτικό και οικονομικό βίο, σε μία εποχή που όλοι πίστευαν ότι η γιορτή θα διαρκέσει για πάντα.

Ακολουθούν τα όνειρα με βίλες τσέπης σε νεότευκτα προάστια που πρόσφεραν με δάνειο ένα απόκομμα του μεγαλοαστικού ονείρου. Η διείσδυση της «ευμάρειας» στις λαϊκές συνοικίες η οποία διέλυσε τον ρυθμό ζωής που είχε επαφή με τη πραγματικότητα.

Η έκθεση ακολουθεί τα πρώτα σημάδια της «φούσκας που σκάει». Τα κτίρια που έμειναν στα μπετά από την απότομη διακοπή της ρευστότητας. Τον μπόγο με τα ρούχα στα υπόστεγα και τις εισόδους των πολυκατοικιών, που περιέχει τα χρειώδη για τη ζωή ενός αστέγου στον δρόμο. Και τους οικονομικούς και πολιτικούς μετανάστες που το ταξίδι τους στο όνειρο αποδείχτηκε εν τέλει ένα διαφορετικό δωμάτιο της κόλασης.

Και κάπου εκεί, το ξέσπασμα της κρίσης: Σημάδια στους δρόμους και τα κτήρια από το κίνημα των αγανακτισμένων, σε έναν παραλληλισμό με τα γεγονότα των Δεκεμβριανών του 1944. Πορτραίτα από οικογένειες που ενώθηκαν κάτω από κοινή στέγη, αποτέλεσμα της οικονομικής δυσχέρειας. Συνοικίες και γειτονίες στην περιφέρεια της πρωτεύουσας ερειπιώνες της εποχής μας με εγκαταλειμμένα οχήματα, μπάζα και σκουπίδια. Και η νέα κοινωνική γεωγραφία όπως διαμορφώνεται στη συνοικία ορόσημο της εποχής, του Αγίου Παντελεήμονα.

Η έκθεση καταλήγει σε ένα τοίχο με κείμενα που υπογράφουν τα μέλη της ομάδας, αλλά και αποσπάσματα από βιβλία και άρθρα που καταγράφουν τον «αστερισμό» της κρίσης – σε άμεση σχέση με τον προβληματισμό και τη δουλεία της ομάδας- με τίτλο «μετά».

«Το DE είναι ένα πείραμα συλλογικότητας. Μια ανοιχτή ερώτηση για τον ρόλο του καλλιτέχνη, για τη σημασία της τέχνης για τις δυνατότητες της πολιτικής. Η προσπάθεια άλλα και η αποτυχία της υπέρβασης του ναρκισσισμού», σημειώνει ο Δημήτρης Τσουμπλέκας και συνεχίζει για το πρόγραμμα: «Είναι η διαδικασία ανάληψης ευθυνών. Είναι άρνηση της κυρίαρχης αφήγησης, δυσπιστία στην χρήση εικόνων – όχι μόνο από τα φασματικά «μέσα» αλλά και από εμάς τους ίδιους. Είναι η διαδικασία πένθους αλλά και η εργασία του ονείρου. Συνεχής άρνηση να κάνουμε αυτό που μας λένε και -ακόμη εντονότερα- αυτό που μας λέμε εμείς οι ίδιοι».

Μέρος του project το οποίο βρίσκεται υπό συνεχή διαμόρφωση παρουσιάστηκε στο αυτοδιαχειριζόμενο χώρο του ΕΜΠΡΟΣ αλλά και στο εξωτερικό. Για την παρουσίαση του στο Μουσείο Μπενάκη συνέβαλε με χορηγία το ίδρυμα «Σταύρος Νιάρχος», ενώ ο κατάλογος της έκθεσης χορηγείται από το «ΝΕΟΝ».

Όσο για το εύλογο ερώτημα αν υπάρχει επιμελητής, η απάντηση είναι πως όχι. Τα μέλη συνέβαλαν με τη δίκη τους οπτική στη παρουσίαση. Η κολεκτίβα Depression Era και η ΜΚΟ “KOLEKTIV8” που την πλαισιώνει, ιδρύθηκαν το 2011 από μία ιδέα του Παύλου Φυσάκη που, όπως σημειώνει, «ήμουν βαθιά στην κρίση και θέλησα να μιλήσω για τη δική μου κρίση. Είχα έντονη την ανάγκη να το μοιραστώ με νέους ανθρώπους».

Συμμετέχουν οι: Θεοφάνης Αβραάμ, Λουκάς Βασιλικός, Πάσκουα Βοργιά, Χρυσούλα Βούλγαρη, Ειρήνη Βουρλούμη, Μαρίνα Γιώτη, Γιώργος Γρυπαίος, Γιώργος Δρίβας, Γιάννης Θεοδωρόπουλος, Χάρης Κακουλίδης, Χρήστος Καπάτος, Κώστας Καψιάνης, Πάνος Κιάμος, Νικάνδρη Κουκουλιώτη, Πέτρος Κουμπλής, Τάσος Λάγγης, Μαρία Λούκα, Μαρία Μαυροπούλου, Δημήτρης Μιχαλάκης, Γιώργος Μουτάφης, Πέτρος Μπαμπασίκας, Νίκος Ξυδάκης, Γιώργος Πρίνος, Δημήτρης Ραπακούσης, Γιώργος Σαλαμέ, Σπύρος Στάβερης, Όλγα Στεφάτου, Αγγελική Σβορώνου, Βαγγέλης Τάτσης, Μαρίνος Τσαγκαράκης, Δημήτρης Τσουμπλέκας, Παύλος Φυσάκης, Γιώργος Χαρίσης, Γιάννης Χατζηασλάνης, Ζωή Χατζηγιαννάκη, Χριστίνα Ψαρρά.