Δίκτυο Υποστήριξης Προσφύγων και Μεταναστών: «Να μην συνδέουμε τον φασισμό με το μεταναστευτικό»

του Γιώργου Κόκουβα

Το Δίκτυο Κοινωνικής Υποστήριξης Προσφύγων και Μεταναστών είναι μια οργάνωση που δημιουργήθηκε με πρωτοβουλία του Δικτύου για τα Πολιτικά και Κοινωνικά Δικαιώματα στις αρχές του ’90 περίπου, τότε που είχαν αρχίσει να καταφθάνουν στην Ελλάδα μετανάστες κυρίως από την Αλβανία, και από το 2000 και μετά από εμπόλεμες ζώνες, όπως οι χώρες της Μέσης Ανατολής και της Αφρικής. 

Συνάντησα τον Ν. Λομανί από το Αφγανιστάν στα γραφεία του Δικτύου, σε έναν όμορφο εξαρχειώτικο πεζόδρομο, και όση ώρα συζητούσαμε, από τον κοινόχρηστο διπλανό χώρο, το «Στέκι των Μεταναστών», ακουγόταν η παράδοση του καθημερινού μαθήματος ελληνικών. Ο κ. Λομανί έφτασε στην Ελλάδα πριν οκτώ περίπου χρόνια, και πέρα από το ενδιαφέρον του για τα μεταναστευτικά ζητήματα, εντάχθηκε στο Δίκτυο βλέποντάς το ως έναν τρόπο ομαλής κοινωνικής ένταξης. 

Εκεί, στην καρδιά των Εξαρχείων, μίλησα μαζί του για τα δικαιώματα των μεταναστών, για τις ρατσιστικές επιθέσεις και για τον φασισμό, τον οποίο ο ίδιος προτρέπει να αποσυνδέσουμε από το μεταναστευτικό ζήτημα, γιατί πρόκειται για κίνδυνο που αφορά πολύ περισσότερα «κομμάτια» της κοινωνίας. 

Αρχικά, ζητάω από τον κ. Λομανί να μου πει μερικά λόγια για την δράση του Δικτύου:"Ασχολούμαστε με το μεταναστευτικό με πολλούς τρόπους, από τα όσα γίνονται στα σύνορα και την κράτηση μεταναστών, μέχρι θέματα όπως η νομιμοποίηση, το άσυλο και η προστασία των ευάλωτων ομάδων όπως είναι οι ανήλικοι και οι οικογένειες σε θέματα στέγης, προστασίας και περίθαλψης. Στον χώρο μας έχουμε και έμπρακτες δραστηριότητες, όπως για παράδειγμα το Στέκι των Μεταναστών, έναν χώρο συνύπαρξης Ελλήνων και μεταναστών, που σε μια εποχή οικονομικής κρίσης προσφέρει δωρεάν μαθήματα ελληνικών, αγγλικών, γερμανικών, ισπανικών, δωρεάν internet και εκμάθηση υπολογιστών. Μαζεύουμε, επίσης, χαλασμένους υπολογιστές, τους επισκευάζουμε και τους δίνουμε σε μετανάστες που τους χρειάζονται. Υπάρχει επιπλέον συλλογική κουζίνα, όπου μαγειρεύουμε και τρώμε όλοι μαζί με ένα δύο ευρώ ή δωρεάν για όσους δεν έχουν καθόλου χρήματα". 

Αναρωτιέμαι αν ένας από τους βασικούς σκοπούς του Δικτύου είναι να ενημερώνει τους μετανάστες που φθάνουν στην Ελλάδα για τα δικαιώματά τους. «Νομίζω ότι οι μετανάστες γνωρίζουν τι δικαιώματα έχουν, γι’ αυτό και οι περισσότεροι δεν θέλουν να μείνουν στην Ελλάδα, γιατί η Ελλάδα δεν δίνει το ελάχιστο – παιδιά που έχουν γεννηθεί εδώ, έχουν μεγαλώσει εδώ, έχουν πάει σχολείο, μιλούν μόνο ελληνικά και η μοναδική χώρα που ξέρουν είναι η Ελλάδα, βρίσκονται χωρίς χαρτιά. Οι περισσότεροι θέλουν να φύγουν από εδώ, και να πάνε κάπου όπου θα έχουν ουσιαστικά δικαιώματα, στα χαρτιά, στην εργασία. Εμείς λοιπόν τους ενημερώνουμε όχι περισσότερο για το τι δικαιώματα έχουν – προφανώς και αυτό- αλλά κυρίως για το πώς να προστατευθούν. 

»Σήμερα, δεν σου εγγυάται κανείς ότι δεν θα μπει για παράδειγμα στο σπίτι σου η Χρυσή Αυγή να το σπάσει, όπως κάνουν με καταστήματα μεταναστών. Επίσης, για  το 50% των θυμάτων επιθέσεων που καταγράφει η Ύπατη Αρμοστεία, θύτης είναι η ίδια η Αστυνομία. Σε μια τέτοια κατάσταση, το να ξέρουν τι δικαιώματα έχουν θα ήταν κάτι ας πούμε περιττό. Πιο χρήσιμο είναι να ξέρεις πώς να προστατευθείς, πληροφορίες για το ποιες ώρες είναι επικίνδυνες, ποιες συγκεκριμένες περιοχές είναι επικίνδυνες.

»Όσο δυσκολεύει η κατάσταση για την κοινωνία, δυσκολεύεται και το Δίκτυο. Αλλά από οικονομικής άποψης τα καταφέρνουμε, παρ’ ότι δεν έχουμε χρηματοδότηση από πουθενά – και φυσικά δεν συνδεόμαστε με κανένα κόμμα - υπάρχουν μόνο τα λειτουργικά έξοδα.  Περισσότερο δυσκολευόμαστε κοινωνικά: Εκεί που ασχολούμασταν με δικαιώματα «πολυτέλειας», δηλαδή να διεκδικήσουμε ακόμη περισσότερα, τώρα παλεύουμε ξανά για αυτά που είχαν κατακτηθεί εδώ και χρόνια, ώστε να μη χαθούν. Καταστάσεις πολύ δύσκολες, δικαιώματα κρατουμένων, βασανιστήρια, αλλά και κινδύνους απέναντι στο κάθε τι διαφορετικό, το αδύναμο».  

Ρωτώ τον κ. Λομανί γιατί πιστεύει πως σήμερα παρουσιάζεται έξαρση στη ρατσιστική βία. «Είναι λίγο απ’ όλα. Η αύξηση της βίας της κοινωνίας έρχεται σαν συνέπεια της οικονομικής κρίσης. Από την μία οι άνθρωποι χάνουν τις δουλειές τους, τα σπίτια τους, τις οικογένειές τους και από την άλλη η ακροδεξιά βασίζεται πάνω σε αυτά τα προβλήματα και προκαλεί την κοινωνία απέναντι στις μειοψηφίες, όπως είναι οι μετανάστες, οι Ρομά, οι ομοφυλόφιλοι.  

»Όσον αφορά το μεταναστευτικό η Ελλάδα είναι ως γνωστόν πέρασμα, μία από τις κυριότερες εισόδους στην Ευρώπη. Η διαχείριση από πλευράς Ελλάδας είναι στα όρια του σεβασμού των ανρθώπινων δικαιωμάτων. Η Ευρώπη και η Ελλάδα δεν κάνουν τίποτα και μπαίνουν σε διαδικασία τιμωρητικής πολιτικής, για να δοθεί το μήνυμα στους μετανάστες ότι “ήρθατε σε λάθος χώρα”, ότι “δεν θα περάσετε καλά”, και τους θυματοποιούν. 

»Ο αριθμός των θυμάτων της Χρυσής Αυγής και άλλων ακροδεξιών και νεοναζιστικών συμμοριών έχει αυξηθεί πολύ, και δεν υπάρχει πια το ελάχιστο θεσμικό πλαίσιο της προστασίας, ώστε να καταφεύγουν κάπου τα θύματα. Υπάρχουν άτομα που έχουν δεχθεί επανειλημμένα επιθέσεις αλλά δεν μπορούν να καταφύγουν στην αστυνομία γιατί θα συλλάβουν αυτούς τους ίδιους και όχι τους θύτες. Έτσι δημιουργείται μια κατάσταση ανασφάλειας. 

»Πάρτε για παράδειγμα τους Σύριους πρόσφυγες που καταφθάνουν αυτή τη στιγμή στην Ελλάδα. Μιλάμε για οικογένειες των οποίων οι άνδρες σε πολλές περιπτώσεις έχουν σκοτωθεί στον πόλεμο ή είναι αιχμάλωτοι. Φθάνουν εδώ λοιπόν οικογένειες με παιδάκια ανήλικα, που κοιμούνται στον δρόμο, δέχονται επιθέσεις ή μένουν σε κέντρα κράτησης στα αστυνομικά τμήματα, ενώ υπό φυσιολογικές συνθήκες αυτοί θα έπρεπε να έχουν πλήρη προστασία, σύμφωνα με το διεθνές δίκαιο».

Ο κ. Λομανί μου αναλύει το αδιέξοδο της ευρωπαϊκής νομοθεσίας περί μεταναστών και τις συμμορίες που λυμαίνονται τα δικαιώματά τους: «Υπάρχει η Ευρωπαϊκή Συμφωνία του Δουβλίνου και το “Δουβλίνο 2” που υποχρεώνει τον μετανάστη να μείνει στην πρώτη ευρωπαϊκή χώρα στην οποία φθάνει, και η Ελλάδα είναι μία από αυτές, στην οποία εγκλωβίζονται όχι μόνο λόγω αυτών των συμφωνιών αλλά και της έλλειψης διαδικασιών μεταναστευτικής και προσφυγικής πολιτικής της χώρας.

»Δεν υπάρχει μηχανισμός αναγνώρισης των ανθρώπων αλλά ούτε και ουσιαστικής συζήτησης της Ελλάδας με την Ευρωπαϊκή Ένωση, ώστε να συζητηθεί δηλαδή το γιατί να είναι υποχρεωμένη η Ελλάδα να δέχεται όλους τους μετανάστες που έρχονται και γιατί να μην μοιράζονται δίκαια σε όλες τις χώρες. Τα ελάχιστα κέντρα υποδοχής που υπήρχαν κλείσανε λόγω έλλειψης χρημάτων, όπως το Κέντρο Λαυρίου, αυτό της Θεσσαλονίκης κ.α. Δεν υπάρχει στοιχειώδης προστασία τουλάχιστον για τα παιδιά ή τα άτομα με ειδικές ανάγκες. 

»Κάπως έτσι έχει δημιουργηθεί αυτό το κολαστήριο ανθρώπων στο Αλλοδαπών στην Πέτρου Ράλλη, όπου δέχονται κάθε εβδομάδα λίγες αιτήσεις, τις οποίες πουλάνε στην πραγματικότητα κάποιες συμμορίες –ανάμεσά τους και μετανάστες. Άλλωστε, άνθρωποι που είχαν αποκτήσει εδώ και χρόνια άδειες παραμονής, σήμερα τις χάνουν, γιατί είναι άμεσα συνυφασμένες με την εργασία και τον αριθμό ενσήμων τους, τις συμβάσεις, τα παράβολα. Με την οικονομική κρίση, οι πρώτοι που χάνουν τις δουλειές τους και δεν έχουν να πληρώσουν για τα παραπάνω είναι οι μετανάστες, κι έτσι, η διαδικασία απονομιμοποίησης πάει σύννεφο.

»Υπάρχει από την άλλη η άνοδος της Χρυσής Αυγής και του φασισμού, που η κοινωνία, το κράτος και τα ΜΜΕ έχουν λανθασμένα συνδέσει με το μεταναστευτικό. Ο φασισμός και ο νεοναζισμός δεν συνδέονται άμεσα με το μεταναστευτικό, αλλά το χρησιμοποιούν σαν σκαλοπάτι για να πάνε ένα βήμα παραπέρα. Οι επιθέσεις στο κέντρο έχουν μειωθεί αλλά έχουν επεκταθεί στην επαρχία, και έχουν μεταφερθεί και στους τσιγγάνους, στους ομοφυλόφιλους, στους μαθητές του σχολείου, στους εργαζόμενους. Χρειάζεται μαζική απάντηση από την κοινωνία, που να αποσυνδέει το μεταναστευτικό ζήτημα από το φασιστικό κίνημα, το οποίο πρέπει να αντιμετωπίσει σαν έναν κίνδυνο που απειλεί καθετί διαφορετικό, και μαζί το πολίτευμα και τις αξίες της κοινωνίας που κατακτήθηκαν από την ίδια. 

»Μπορεί τώρα το μεγαλύτερο θύμα να είναι οι μετανάστες, αλλά αν αυτό συνεχιστεί, οι μετανάστες θα φύγουν. Και τότε δεν θα μπορούν να κάνουν λόγο για “λαθρομετανάστευση”, για τις δουλειές που παίρνουν οι μετανάστες κλπ, και θα πρέπει να βρουν άλλους στόχους, άλλα θύματα. Και ποιοι θα είναι αυτοί: Άλλο ένα μέρος της ίδιας κοινωνίας. Θα είναι άνεργοι; Θα είναι φοιτητές; Θα είναι οι γυναίκες, οι ομοφυλόφιλοι, οποιοσδήποτε διαφορετικός σ’ αυτή την κοινωνία; Είναι ένας κίνδυνος που κάποια στιγμή θα έρθει στην πόρτα του καθενός. Αν καταφέρουμε να “σπάσουμε” αυτή την κατάσταση, θα δούμε ότι οι φασίστες είναι λιγότεροι από όσο νομίζουμε, δεν είναι πολλοί, αλλά το κακό είναι ότι έχουν μπει πολύ μέσα στη νεολαία και στα πανεπιστήμια, κάτι που είναι πολύ επικίνδυνο όχι για τώρα, αλλά για τα χρόνια που θα έρθουν». 

Ο εκπρόσωπος του Δικτύου, κλείνοντας, μας προτρέπει να αγκαλιάσουμε όλοι την κοινωνική αλληλεγγύη: «Σε μια περίοδο κρίσης, είναι πολύ δύσκολο να δώσει κανείς λύσεις σε οικονομικές υποχρεώσεις, αλλά αυτό που μπορεί να κάνει είναι να μην κλείσει τα μάτια απέναντι στις καταστάσεις. Μπορεί να δημιουργήσει εναλλακτικές λύσεις επιβίωσης, όπου να μην χρειάζεται να ανησυχεί για το αν μια τράπεζα θα κλείσει, και δομές όπου οι άνθρωποι μπορούν να συνυπάρχουν όλοι μαζί. Και είμαι χαρούμενος που έχουν δημιουργηθεί κοινωνικές δομές ανεξάρτητες, όπως κοινωνικά παντοπωλεία, ιατρεία, συλλογικές κουζίνες όπως η δική μας, στην οποία τρώει κανείς με δύο ευρώ, τη στιγμή που στο πιο φθηνό εστιατόριο χρειάζεσαι τουλάχιστον 15€. Οι τράπεζες και το οικονομικό δεν εξαρτώνται από τον κόσμο, είναι αποφάσεις που θα ληφθούν στα μεγάλα ευρωπαϊκά κέντρα, αλλά η ζωή των ανθρώπων δεν πρέπει να συνδέεται με αυτά, μπορούμε να επιβιώσουμε και χωρίς αυτά». 

Κάπως έτσι έφυγα, αφήνοντας πίσω μου τις φωνές των μεταναστών που συνέχιζαν να επαναλαμβάνουν τις λέξεις που τους μάθαινε η "δασκάλα" τους, με το Ημερολόγιο του Δικτύου ανά χείρας - μπορείτε να το αποκτήσετε κι εσείς για να στηρίξετε την δράση τους (δείτε εδώ πώς).