Γιώργος Λεμπέσης: «Η ουσία και ο ρόλος του παιδικού βιβλίου παραμένει σήμερα ο ίδιος»
συνέντευξη στον Γιώργο Κόκουβα
Από τις σελίδες ενός παραμυθιού, στα pixels του διαδικτύου, κι από εκεί στο θεατρικό σανίδι: Η διαδρομή των παραμυθιών του 31χρονου συγγραφέα από την Αθήνα έχει περάσει από κάθε πιθανό δημιουργικό τομέα της παιδικής λογοτεχνίας – συγκεκριμένα, έφτασε μέχρι και στην δημιουργία του πρώτου παιδικού Φεστιβάλ στην Ελλάδα, του Town For Kids.
Το γνωστό βιβλίο του που περιγράφει τις περιπέτειες ενός αχινού ο οποίος προσπαθεί να σώσει ολόκληρο το βυθό από την υπερθέρμανση, η «Ψαρόσουπα», έχει ανέβει σαν θεατρική παράσταση, έχει αποκτήσει sequels και αυτή την περίοδο ετοιμάζεται η ακουστική του εκδοχή με γνωστούς ηθοποιούς. Κάπου ανάμεσα στις πολλές κι ενδιαφέρουσες δραστηριότητές του, ο Γιώργος Λεμπέσης βρίσκει τον χρόνο να μας μιλήσει για την «ψυχή» της παιδικής λογοτεχνίας, για την νέα εποχή του παιδικού βιβλίου, για… «κυκλοτά τριγονοκυλκιλάριζα» και για τις απαιτήσεις των μικρών φίλων της «Ψαρόσουπάς» του.
«Κατ αρχάς ας ξεκινήσουμε από το γεγονός, πως το να γράφει κανείς για παιδικό κοινό, είναι τουλάχιστον ευλογία. Είναι τεράστια τύχη να σου δίνεται η ευκαιρία να επικοινωνήσεις με τα παιδιά και να μπεις στη διαδικασία να τα προσεγγίσεις.
»Οι ιδιαιτερότητες είναι αρκετές - σίγουρα στο γεγονός του να περάσεις όλες τις αλληγορίες και τα μηνύματα σε έναν κώδικα κατανοητό και εύπεπτο (εάν φυσικά το περιεχόμενο του παραμυθιού έχει μηνύματα). Επίσης το να χειριστείς τη γλώσσα αποβάλλοντας εντελώς τις ενήλικες συνήθειες ή έννοιες. Όταν δημιουργείς νέες λέξεις, όπως πχ «Κυκλοτό Τριγονοκυλκιλάριζο» (από ένα παραμύθι μου) θα πρέπει αρχικά να μην έχεις ενοχές που σαν ενήλικας «μιλάς» αυτή τη γλώσσα και κυρίως να έχεις πίστη. Πίστη πως αυτό που δημιουργείς, υπάρχει στ' αλήθεια.
»Όσο για το γεγονός ότι οι αναγνώστες μου είναι σε μια ηλικία που οι ερμηνείες, οι έννοιες και το φιλτράρισμα των πληροφοριών βρίσκονται σε καθοριστικό σημείο για τη ζωή τους, με κάνει να έχω «συναισθήματα» τεράστιας ευθύνης. Το διαχειρίζομαι με προσοχή, σεβασμό, αντιμετωπίζοντας το παιδί επί ίσοις και σίγουρα με εντιμότητα. Επιπλέον, ξέρω πως δίπλα στο κάθε παιδί, υπάρχει και ένας γονιός που θα μεταδώσει την πληροφορία του παραμυθιού μου με ασφάλεια και αγάπη.
»Η αλήθεια και γενικότερα ο κόσμος γύρω μας έχει πάνω από μια οπτικές. Ο καθένας διαλέγει τον τρόπο με τον οποίο θα εντάξει τον εαυτό του μέσα σε αυτό καθώς και το πώς θα αποκωδικοποιήσει τις εισερχόμενες επιρροές. Νομίζω πως η έμπνευση για μένα , είναι ο τρόπος που έχω σκαρφιστεί, να βλέπω τον κόσμο από όλες τις οπτικές του. Έτσι, που όλα τελικά μπορούν να συμβούν.
»Αυτή την περίοδο γράφω δυο εντελώς διαφορετικά κείμενα κι αυτό είναι μια απόδειξη όσων σας ανέφερα παραπάνω. Δυο διαφορετικοί κόσμοι, δυο διαφορετικές οπτικές. Το ένα είναι τα Βυθούγεννα που θα κυκλοφορήσουν από τις εκδόσεις Ψυχογιός τον επόμενο Δεκέμβριο, και είναι η ιστορία της γνωστής μας παρέας (του Βρασίδα του αχινού και της ψαρόσουπας) σε ένα εντελώς χριστουγεννιάτικο κλίμα. Το άλλο είναι ένα μυθιστόρημα για μεγαλύτερες ηλικίες το οποίο εκτυλίσσεται στο Λονδίνο του 16ου αιώνα στο πλαίσιο πάντα του σουρεαλισμού και της φαντασίας. Παράλληλα και πέρα απ τη συγγραφή, ετοιμάζουμε το μουσικό CD της Ψαρόσουπας με την συμμετοχή σπουδαίων καλλιτεχνών καθώς και την νέα παράσταση του ίδιου έργου που θα ανέβει στο θέατρο Ακροπόλ.
»Όσο για το αν το παιδικό κοινό είναι πιο απαιτητικό από το ενήλικο, εδώ συμβαίνει το εξής περίεργο και μαγικό ταυτόχρονα: Η απαίτηση είναι άμεσα συνδεδεμένη με την εμπειρία, την επιρροή και την γνώση.
Όταν λοιπόν ένας αναγνώστης (στις ηλικίες που απευθύνονται τα παραμύθια μου) δεν έχει μέτρο σύγκρισης λόγω μικρής εμπειρίας και ο συνειρμικός λογισμός του βρίσκεται σε αρχικά στάδια, θα έλεγε κανείς πως δεν μπορεί να έχει απαιτήσεις. Αυτό είναι και η μεγαλύτερη παγίδα. Οι απαιτήσεις των παιδιών είναι τεράστιες και φυσικά απενοχοποιημένες. Εκφράζονται με πλήρη ειλικρίνεια και χωρίς δισταγμό. Η διαφορά είναι πως οι απαιτήσεις διαφοροποιούνται και ερμηνεύονται αλλιώς σε ένα παιδί και σε έναν ενήλικα. Ένα παιδί για παράδειγμα, ίσως να μην κρίνει την χρήση των λέξεων ή της γλώσσας, θα κρίνει όμως με τον τρόπο του το αποτέλεσμα. Όπως και να έχει όμως οφείλουμε να δεχτούμε αυτή τη διαφορετικότητα και να προσαρμοστούμε εμείς σε αυτή. Κι αυτό είναι άλλη μια «νίκη» των παιδιών.
»Φυσικά, λαμβάνω υπόψη (και έχω ανάγκη) την γνώμη των ενηλίκων ή των γονέων για κάθε ιστορία που γράφω. Είναι πολλές εκείνες οι φορές που κατά τη δημιουργία ενός έργου, έχω λάβει υπ’ όψιν μου την γνώμη κάποιου ενήλικα και έχω προσαρμόσει ή αλλάξει το κείμενο. Και στη συνέχεια όταν ένα βιβλίο ή μια παράσταση εκτίθεται στο κοινό, είναι σίγουρο πως η κριτική και η γνώμη των γονέων είναι για μένα πολύτιμο αγαθό και τεράστια γνώση».
Ρωτώ τον κ. Λεμπέση τι γνώμη έχει για την νέα πραγματικότητα στο παιδικό βιβλίο. Άραγε παραγκωνίζονται οι σελίδες για χάρη των webpages; Διαβάζουν τα σημερινά παιδιά, όσο υπάρχει ο «πειρασμός» του διαδικτύου; «Όλα τα πράγματα στη ζωή είναι θέμα διαχείρισης και αυτοπειθαρχίας. Όσους κινδύνους μπορεί να κρύβει μια παιδική χαρά τόσους μπορεί να κρύβει και το διαδίκτυο. Όπως δηλαδή δεν θα άφηνε κάποιος το παιδί του ανεξέλεγκτο στις κούνιες, έτσι δεν πρέπει να το αφήνει και στο διαδίκτυο. Το κάθε τι έχει να κάνει πάντα με τη χρήση που του κάνουμε. Για παράδειγμα η ανακάλυψη της διάσπασης του ατόμου είναι μια σπουδαία κίνηση για τον άνθρωπο. Δεν ισχύει όμως το ίδιο και για την ατομική βόμβα. Με λίγα λόγια δεν θεωρώ πως το διαδίκτυο είναι κακό και φυσικά δεν πρέπει να το δαιμονοποιούμε. Πρέπει να βάζουμε όρια και να κρατάμε τα θετικά. Τώρα το αν ένα βιβλίο μετατρέπεται σιγά-σιγά σε e book ή διαδραστικό πεδίο γνώσης, το βλέπω ως εξέλιξη και φυσικά το δέχομαι. Ο ρόλος και η ουσία ενός παιδικού βιβλίου (όταν φυσικά υπάρχει) παραμένει ο ίδιος.
»Προσωπικά, μεγάλωσα με κλασικά παραμύθια, Grimm, Andersen, Αίσωπο αλλά και με λαϊκά παραμύθια που μου έλεγε η γιαγιά τα καλοκαίρια. Κάποια από αυτά δεν κατάφερα να τα βρω ποτέ. Στη συνέχεια διάβαζα μόνος μου Τριβιζά, Σαρρή, Βαρελά και αργότερα Πηνελόπη Δέλτα καθώς και αρκετά άλλα βιβλία σπουδαίων συγγραφέων, με βασικό άξονα τον σουρεαλισμό.
»Νομίζω πως δεν παίζει κανένα ρόλο η ηλικία ενός συγγραφέα παιδικών βιβλίων, σε αντίθεση με άλλα αντικείμενα ενασχόλησης, όπου θεωρώ πως για λόγους αξιοπρέπειας πρέπει να υπάρχει η «απόσυρση». Άλλωστε όταν δημιουργείς, υπάρχει πάντα η δυνατότητα προσαρμογής μέσα στο χώρο και στο χρόνο. Κι αυτός είναι σίγουρα ένας τρόπος να διατηρώ κι εγώ το παιδί μέσα μου».
@Διαβάστε περισσότερα ανέκδοτα παραμύθια του Γιώργου Λεμπέση στο ιστολόγιό του Gold Fairytales, και δείτε την βιβλιογραφία του στην ιστοσελίδα των εκδόσεων Ψυχογιός.
Από τις σελίδες ενός παραμυθιού, στα pixels του διαδικτύου, κι από εκεί στο θεατρικό σανίδι: Η διαδρομή των παραμυθιών του 31χρονου συγγραφέα από την Αθήνα έχει περάσει από κάθε πιθανό δημιουργικό τομέα της παιδικής λογοτεχνίας – συγκεκριμένα, έφτασε μέχρι και στην δημιουργία του πρώτου παιδικού Φεστιβάλ στην Ελλάδα, του Town For Kids.
Το γνωστό βιβλίο του που περιγράφει τις περιπέτειες ενός αχινού ο οποίος προσπαθεί να σώσει ολόκληρο το βυθό από την υπερθέρμανση, η «Ψαρόσουπα», έχει ανέβει σαν θεατρική παράσταση, έχει αποκτήσει sequels και αυτή την περίοδο ετοιμάζεται η ακουστική του εκδοχή με γνωστούς ηθοποιούς. Κάπου ανάμεσα στις πολλές κι ενδιαφέρουσες δραστηριότητές του, ο Γιώργος Λεμπέσης βρίσκει τον χρόνο να μας μιλήσει για την «ψυχή» της παιδικής λογοτεχνίας, για την νέα εποχή του παιδικού βιβλίου, για… «κυκλοτά τριγονοκυλκιλάριζα» και για τις απαιτήσεις των μικρών φίλων της «Ψαρόσουπάς» του.
«Κατ αρχάς ας ξεκινήσουμε από το γεγονός, πως το να γράφει κανείς για παιδικό κοινό, είναι τουλάχιστον ευλογία. Είναι τεράστια τύχη να σου δίνεται η ευκαιρία να επικοινωνήσεις με τα παιδιά και να μπεις στη διαδικασία να τα προσεγγίσεις.
»Οι ιδιαιτερότητες είναι αρκετές - σίγουρα στο γεγονός του να περάσεις όλες τις αλληγορίες και τα μηνύματα σε έναν κώδικα κατανοητό και εύπεπτο (εάν φυσικά το περιεχόμενο του παραμυθιού έχει μηνύματα). Επίσης το να χειριστείς τη γλώσσα αποβάλλοντας εντελώς τις ενήλικες συνήθειες ή έννοιες. Όταν δημιουργείς νέες λέξεις, όπως πχ «Κυκλοτό Τριγονοκυλκιλάριζο» (από ένα παραμύθι μου) θα πρέπει αρχικά να μην έχεις ενοχές που σαν ενήλικας «μιλάς» αυτή τη γλώσσα και κυρίως να έχεις πίστη. Πίστη πως αυτό που δημιουργείς, υπάρχει στ' αλήθεια.
»Όσο για το γεγονός ότι οι αναγνώστες μου είναι σε μια ηλικία που οι ερμηνείες, οι έννοιες και το φιλτράρισμα των πληροφοριών βρίσκονται σε καθοριστικό σημείο για τη ζωή τους, με κάνει να έχω «συναισθήματα» τεράστιας ευθύνης. Το διαχειρίζομαι με προσοχή, σεβασμό, αντιμετωπίζοντας το παιδί επί ίσοις και σίγουρα με εντιμότητα. Επιπλέον, ξέρω πως δίπλα στο κάθε παιδί, υπάρχει και ένας γονιός που θα μεταδώσει την πληροφορία του παραμυθιού μου με ασφάλεια και αγάπη. »Η αλήθεια και γενικότερα ο κόσμος γύρω μας έχει πάνω από μια οπτικές. Ο καθένας διαλέγει τον τρόπο με τον οποίο θα εντάξει τον εαυτό του μέσα σε αυτό καθώς και το πώς θα αποκωδικοποιήσει τις εισερχόμενες επιρροές. Νομίζω πως η έμπνευση για μένα , είναι ο τρόπος που έχω σκαρφιστεί, να βλέπω τον κόσμο από όλες τις οπτικές του. Έτσι, που όλα τελικά μπορούν να συμβούν.
»Αυτή την περίοδο γράφω δυο εντελώς διαφορετικά κείμενα κι αυτό είναι μια απόδειξη όσων σας ανέφερα παραπάνω. Δυο διαφορετικοί κόσμοι, δυο διαφορετικές οπτικές. Το ένα είναι τα Βυθούγεννα που θα κυκλοφορήσουν από τις εκδόσεις Ψυχογιός τον επόμενο Δεκέμβριο, και είναι η ιστορία της γνωστής μας παρέας (του Βρασίδα του αχινού και της ψαρόσουπας) σε ένα εντελώς χριστουγεννιάτικο κλίμα. Το άλλο είναι ένα μυθιστόρημα για μεγαλύτερες ηλικίες το οποίο εκτυλίσσεται στο Λονδίνο του 16ου αιώνα στο πλαίσιο πάντα του σουρεαλισμού και της φαντασίας. Παράλληλα και πέρα απ τη συγγραφή, ετοιμάζουμε το μουσικό CD της Ψαρόσουπας με την συμμετοχή σπουδαίων καλλιτεχνών καθώς και την νέα παράσταση του ίδιου έργου που θα ανέβει στο θέατρο Ακροπόλ.
»Όσο για το αν το παιδικό κοινό είναι πιο απαιτητικό από το ενήλικο, εδώ συμβαίνει το εξής περίεργο και μαγικό ταυτόχρονα: Η απαίτηση είναι άμεσα συνδεδεμένη με την εμπειρία, την επιρροή και την γνώση.
Όταν λοιπόν ένας αναγνώστης (στις ηλικίες που απευθύνονται τα παραμύθια μου) δεν έχει μέτρο σύγκρισης λόγω μικρής εμπειρίας και ο συνειρμικός λογισμός του βρίσκεται σε αρχικά στάδια, θα έλεγε κανείς πως δεν μπορεί να έχει απαιτήσεις. Αυτό είναι και η μεγαλύτερη παγίδα. Οι απαιτήσεις των παιδιών είναι τεράστιες και φυσικά απενοχοποιημένες. Εκφράζονται με πλήρη ειλικρίνεια και χωρίς δισταγμό. Η διαφορά είναι πως οι απαιτήσεις διαφοροποιούνται και ερμηνεύονται αλλιώς σε ένα παιδί και σε έναν ενήλικα. Ένα παιδί για παράδειγμα, ίσως να μην κρίνει την χρήση των λέξεων ή της γλώσσας, θα κρίνει όμως με τον τρόπο του το αποτέλεσμα. Όπως και να έχει όμως οφείλουμε να δεχτούμε αυτή τη διαφορετικότητα και να προσαρμοστούμε εμείς σε αυτή. Κι αυτό είναι άλλη μια «νίκη» των παιδιών.
»Φυσικά, λαμβάνω υπόψη (και έχω ανάγκη) την γνώμη των ενηλίκων ή των γονέων για κάθε ιστορία που γράφω. Είναι πολλές εκείνες οι φορές που κατά τη δημιουργία ενός έργου, έχω λάβει υπ’ όψιν μου την γνώμη κάποιου ενήλικα και έχω προσαρμόσει ή αλλάξει το κείμενο. Και στη συνέχεια όταν ένα βιβλίο ή μια παράσταση εκτίθεται στο κοινό, είναι σίγουρο πως η κριτική και η γνώμη των γονέων είναι για μένα πολύτιμο αγαθό και τεράστια γνώση».
Ρωτώ τον κ. Λεμπέση τι γνώμη έχει για την νέα πραγματικότητα στο παιδικό βιβλίο. Άραγε παραγκωνίζονται οι σελίδες για χάρη των webpages; Διαβάζουν τα σημερινά παιδιά, όσο υπάρχει ο «πειρασμός» του διαδικτύου; «Όλα τα πράγματα στη ζωή είναι θέμα διαχείρισης και αυτοπειθαρχίας. Όσους κινδύνους μπορεί να κρύβει μια παιδική χαρά τόσους μπορεί να κρύβει και το διαδίκτυο. Όπως δηλαδή δεν θα άφηνε κάποιος το παιδί του ανεξέλεγκτο στις κούνιες, έτσι δεν πρέπει να το αφήνει και στο διαδίκτυο. Το κάθε τι έχει να κάνει πάντα με τη χρήση που του κάνουμε. Για παράδειγμα η ανακάλυψη της διάσπασης του ατόμου είναι μια σπουδαία κίνηση για τον άνθρωπο. Δεν ισχύει όμως το ίδιο και για την ατομική βόμβα. Με λίγα λόγια δεν θεωρώ πως το διαδίκτυο είναι κακό και φυσικά δεν πρέπει να το δαιμονοποιούμε. Πρέπει να βάζουμε όρια και να κρατάμε τα θετικά. Τώρα το αν ένα βιβλίο μετατρέπεται σιγά-σιγά σε e book ή διαδραστικό πεδίο γνώσης, το βλέπω ως εξέλιξη και φυσικά το δέχομαι. Ο ρόλος και η ουσία ενός παιδικού βιβλίου (όταν φυσικά υπάρχει) παραμένει ο ίδιος. »Προσωπικά, μεγάλωσα με κλασικά παραμύθια, Grimm, Andersen, Αίσωπο αλλά και με λαϊκά παραμύθια που μου έλεγε η γιαγιά τα καλοκαίρια. Κάποια από αυτά δεν κατάφερα να τα βρω ποτέ. Στη συνέχεια διάβαζα μόνος μου Τριβιζά, Σαρρή, Βαρελά και αργότερα Πηνελόπη Δέλτα καθώς και αρκετά άλλα βιβλία σπουδαίων συγγραφέων, με βασικό άξονα τον σουρεαλισμό.
»Νομίζω πως δεν παίζει κανένα ρόλο η ηλικία ενός συγγραφέα παιδικών βιβλίων, σε αντίθεση με άλλα αντικείμενα ενασχόλησης, όπου θεωρώ πως για λόγους αξιοπρέπειας πρέπει να υπάρχει η «απόσυρση». Άλλωστε όταν δημιουργείς, υπάρχει πάντα η δυνατότητα προσαρμογής μέσα στο χώρο και στο χρόνο. Κι αυτός είναι σίγουρα ένας τρόπος να διατηρώ κι εγώ το παιδί μέσα μου».
@Διαβάστε περισσότερα ανέκδοτα παραμύθια του Γιώργου Λεμπέση στο ιστολόγιό του Gold Fairytales, και δείτε την βιβλιογραφία του στην ιστοσελίδα των εκδόσεων Ψυχογιός.
