Νόμπελ Ειρήνης: Πού ‘σαι, Άλφρεντ, να τους δεις!

της Ηρώς Κουνάδη

«…Να διαιρεθεί σε πέντε ίσα μέρη, που θα κατανεμηθούν ως εξής:… το ένα μέρος στο πρόσωπο εκείνο που θα έχει κάνει το περισσότερο ή το καλύτερο έργο για την συναδέλφωση μεταξύ των εθνών, την κατάργηση ή την μείωση των εν ενεργεία στρατών και την διατήρηση και την προώθηση των συνεδριών ειρήνης»

Με το παραπάνω απόσπασμα από την διαθήκη του, ο Άλφρεντ Νόμπελ όρισε το πέμπτο και τελευταίο βραβείο του Ιδρύματός του, το Νόμπελ Ειρήνης. Το τι ακριβώς συνιστά «συναδέλφωση μεταξύ των εθνών» βέβαια επαφίεται στην ευχέρεια της εκάστοτε επιτροπής να το ερμηνεύσει. Και, άνθρωποι είμαστε, της επιτροπής μπορεί κάτι να της ξεφύγει, κάτι να παρακούσει, κάτι να μην καταλάβει σωστά. Κάπως έτσι, μπορεί για παράδειγμα ο Γκάντι να μην πήρε ποτέ Νόμπελ Ειρήνης, να πήραν όμως ο Χένρι Κίσινγκερ και ο Γιτζάκ Ραμπίν, κι ένας Πρόεδρος που είχε κλείσει… δώδεκα ολόκληρες ημέρες έργου.
 
Ιδού οι αποφάσεις των βραβεύσεων που έκαναν τον Άλφρεντ Νόμπελ να στριφογυρίζει στον τάφο του.

Ο Yitzhak Rabin, ο Shimon Peres, ο Yasser Arafat και το Νόμπελ… Μέσης Ανατολής

Ο Ισραηλινός Πρωθυπουργός, ο Υπουργός Εξωτερικών του και ο Παλαιστίνιος Ηγέτης τιμήθηκαν το 1994 με το Νόμπελ Ειρήνης, για τα Συμφωνητικά του Όσλο που δημιούργησαν «ευκαιρίες για να αναπτυχθεί εκ νέου η αδελφοσύνη στη Μέση Ανατολή». Δεκαεπτά χρόνια και μερικές χιλιάδες σφαγές αργότερα, η παραπάνω πρόταση ακούγεται σαν σύντομο ανέκδοτο.

Η Επιτροπή των Νόμπελ δέχτηκε οξεία κριτική από διάφορες πλευρές: Κάποιοι διατείνονταν ότι ο Αραφάτ ήταν τρομοκράτης –κι αν η άποψη σας φαίνεται εξτρεμιστική, δείτε εδώ την γνώμη του Time. Κάποιοι άλλοι ότι ο Rabin είχε διατάξει, ως αξιωματικός του ισραηλινού στρατού, την απέλαση των Αράβων από τις κατεχόμενες περιοχές το 1948, ότι ήταν υπεύθυνος ως Υπουργός Άμυνας για την αιματηρή καταστολή της πρώτης Ιντιφάντα και ότι παρέβαινε το ειρηνευτικό σύμφωνο, εγκρίνοντας την κατασκευή οικισμών στα κατεχόμενα. Και κάποιοι άλλοι πάλι, ότι ο Peres ήταν ο άνθρωπος πίσω από την ανάπτυξη του πυρηνικού οπλοστασίου του Ισραήλ, και ο βασικός υπεύθυνος της Σφαγής της Qana κατά την οποία σκοτώθηκαν 106 Λιβανέζοι πολίτες.

Ο Henry Kissinger και το Νόμπελ… Πολέμου
 
Ο άνθρωπος δίπλα στο όνομα του οποίου το Google εμφανίζει ως δημοφιλέστερη αναζήτηση τις λέξεις “crimes against humanity” και ο άνθρωπος στον οποίο αποδίδεται η φράση «η μείωση του πληθυσμού θα πρέπει να είναι η πρώτη προτεραιότητα της εξωτερικής πολιτικής προς τον τρίτο κόσμο, γιατί η οικονομία των ΗΠΑ θα χρειαστεί μεγάλες και ολοένα αυξανόμενες ποσότητες εισαγόμενων ορυκτών, κυρίως από τις λιγότερο ανεπτυγμένες χώρες» τιμήθηκε το 1973 με Νόμπελ Ειρήνης, για τις «προσπάθειές του να σταματήσει τον πόλεμο στο Βιετνάμ» –ο οποίος βέβαια συνεχίστηκε αδιαλείπτως μέχρι το 1975.

Η Επιτροπή των Νόμπελ δέχτηκε δριμύτατη κριτική για την απόφασή της, με επιχειρήματα που περιλάμβαναν την ανάμειξη του Κίσινγκερ στην Επιχείρηση Κόνδορας και τους βομβαρδισμούς στην Καμπότζη, ενώ ο Le Duc Tho, του Βορείου Βιετνάμ, τον οποίο η Επιτροπή αποφάσισε να βραβεύσει από κοινού με τον Κίσινγκερ, αρνήθηκε το Νόμπελ, γιατί δεν ήθελε να το μοιραστεί με «κάποιον σαν τον Κίσινγκερ» κι επίσης γιατί «δεν υπήρξε ποτέ συμφωνητικό ειρήνης. Το Βιετνάμ κέρδισε τον πόλεμο».

Ο Cordell Hull και το Νόμπελ… Αντισημιτισμού

Θα μπορούσε να είναι η προσωποποίηση του όρου «αμφιλεγόμενος». Είναι, όμως, ο νικητής του Νόμπελ Ειρήνης του 1945, που τιμήθηκε για τον εξέχοντα ρόλο του στην ίδρυση του ΟΗΕ. Και μπορεί το έργο του σε αυτήν την κατεύθυνση να ήταν σπουδαίο, ένα… ατυχές συμβάν που είχε συμβεί έξι χρόνια νωρίτερα, όμως, τον είχε στιγματίσει ως προσωπικότητα για πάντα. Ο Cordell Hull ήταν Υπουργός Εξωτερικών του Franklin D. Roosevelt όταν το εμπορικό πλοίο St. Louis απέπλευσε από το Αμβούργο, μεταφέροντας 950 Εβραίους πρόσφυγες, που ζητούσαν άσυλο από τους διωγμούς των Ναζί. Ο Roosevelt εξέφρασε την πρόθεση να χορηγήσει στους Εβραίους πολιτικό άσυλο, αλλά ο Hull ήταν ανένδοτος: απείλησε, μάλιστα, να αποσύρει την υποστήριξή του προς τον Πρόεδρο στις επερχόμενος εκλογές. Στις 4 Ιουνίου του 1939, ο Roosevelt αρνήθηκε στο St. Louis την είσοδο στη χώρα, το πλοίο επέστρεψε στην Ευρώπη και περισσότεροι από τους μισούς επιβάτες του κάηκαν στους φούρνους του Χίτλερ.

Ο Al Gore και το Νόμπελ «Οικολογίας»

Ο πάλαι ποτέ συνυποψήφιος του George W. Bush για την Προεδρία των ΗΠΑ άλλαξε καριέρα μετά την ήττα του, και αφοσιώθηκε στον αγώνα για τη διάσωση του περιβάλλοντος. Για την «αφύπνιση της δημόσιας συνείδησης σχετικά με το φαινόμενο του θερμοκηπίου» τιμήθηκε το 2007 με το Νόμπελ Ειρήνης. Η κριτική της βράβευσής του είχε δύο σκέλη: Πρώτον, ότι ο λόγος της βράβευσης δεν ανταποκρίνεται πλήρως στα κριτήρια που θέτει στη διαθήκη του ο Άλφρεντ Νόμπελ για το Νόμπελ Ειρήνης. Δεύτερον, ότι ο παρ’ ολίγον Πρόεδρος δεν είναι πραγματικά ευαισθητοποιημένος απέναντι στο περιβάλλον: η είδηση ότι οι μηνιαίοι λογαριασμοί του ηλεκτρικού ρεύματος στο σπίτι του υπερέβαιναν το διπλάσιο της ετήσιας κατανάλωσης μιας μέσης οικογένειας έκανε το 2008 τον γύρο του κόσμου.

Ο Barrack Obama και το Νόμπελ… Ελπίδας

Μπορεί να μην διεκδικεί τις δάφνες εγκλημάτων κατά της ανθρωπότητας που αξίζουν δικαιωματικά οι προηγούμενοι, ο νυν Πρόεδρος των ΗΠΑ, όμως, δεν ήταν η νηφαλιότερη απόφαση βράβευσης που πήρε η Επιτροπή. Μετά από τον George W. όμως, η παγκόσμια υπερδύναμη και μαζί της ολόκληρος ο πλανήτης είχαν εναποθέσει τις ελπίδες τους σε… οποιονδήποτε θα έπαιρνε τη θέση του. Όποιος και αν ήταν, ό,τι και αν (δεν) έκανε (κι η αλήθεια είναι ότι μέχρι σήμερα, δύο χρόνια αργότερα, ο Obama δεν έκανε και πολλά) έφτανε που θα έδιωχνε «Αυτόν» –συμβολικά μόνο, καθότι ο W. δεν μπορούσε να βάλει υποψηφιότητα για τρίτη φορά. Κάπως έτσι, το Νόμπελ Ειρήνης του 2009 απονεμήθηκε «για την τεράστια προσπάθεια ενδυνάμωσης της διεθνούς διπλωματίας και της συνεργασίας μεταξύ των λαών» στον Barrack Obama, Πρόεδρο των Ηνωμένων Πολιτειών τις τελευταίες 12 (ναι, δώδεκα) ημέρες. Κι άφησε τον πλανήτη με το στόμα ανοιχτό.